Spataders voorkomen en verlichten

Spataders zijn het gevolg van een abnormale verwijding van je aders, meestal in de benen. De ziekte is chronisch, maar met een aangepaste levensstijl en doelgerichte behandeling verlicht je de symptomen.

Spataders – die dikke blauwe aders die kronkelend net onder de huid van je benen liggen – wijzen op een gevorderd stadium van chronische veneuze insufficiëntie, ook wel spataderziekte genoemd. “De aandoening start discreet. Aan je huidoppervlak duiken microspataders op, verwijde bloedvaatjes met een blauwe, bruine of rozige kleur”, zegt dokter Hélène Appeltants (cardioloog en angioloog, CHR La Citadelle, Luik).

Spataders of varices ontstaan doordat de oppervlakkige aders (of venen) in de onderste ledematen abnormaal zijn verwijd. “Je bloedsomloop is zo geregeld dat je slagaders het bloed naar je voeten brengen en je aders dat bloed vervolgens terug naar je hart stuwen”, aldus de cardioloog. “In de oppervlakkige aders bevinden zich kleppen, die zich sluiten om te vermijden dat het bloed opnieuw zakt. Wanneer een ader beschadigd raakt en verwijdt, kunnen die kleppen hun taak niet meer naar behoren vervullen. Het bloed heeft dan de neiging om in je ader te blijven staan. Het hoopt zich daar op, waardoor de ader blijvend uitzet en de kleppen beginnen te lekken. Dan zit je met een spatader.”

Pijn, zwelling en zwaarte

Pijn in je benen, een zwaar gevoel in je kuiten, voeten en/of enkels die naar de avond toe opzwellen, kriebelingen in je benen tijdens de nacht: het zijn allemaal symptomen van veneuze insufficiëntie. Toch gaat het fenomeen – gelukkig maar – niet altijd gepaard met pijn. “Er is totaal geen link tussen de ernst van de symptomen en de omvang van je spataders of de mate waarin de vaatziekte gevorderd is. Sommige patiënten hebben enorme spataders zonder dat ze daar hinder van ondervinden. Anderen hebben hooguit enkele minuscule spatadertjes en klagen toch over pijn.”

Een Doppler-echografie, uitgevoerd door een cardioloog, radioloog of vaatspecialist, is het aangewezen onderzoek om je bloedsomloop in beeld te brengen en de ernst van de veneuze insufficiëntie te bepalen.

Erfelijkheid en levensstijl

Erfelijke aanleg blijkt een belangrijke oorzaak. “Heeft je vader of moeder spataders, dan heb je 60% kans om er ook te krijgen. Hebben allebei je ouders er last van, dan stijgt dat percentage tot 80%. Andere oorzaken zijn overgewicht, forse gewichtsschommelingen, een zittend bestaan, zitten met gekruiste benen... Allemaal dingen die nefast zijn voor je bloedsomloop.” Maar ook beroepen waarbij je het merendeel van de tijd moet staan of zitten, werken spataders in de hand.

Ook hormonale schommelingen ingevolge zwangerschap, menopauze of hormonale anticonceptie kunnen aanleiding geven tot veneuze insufficiëntie. Vandaar dat spataders vaker voorkomen bij vrouwen dan bij mannen.

Bloeding, veneuze zweer, tromboflebitis

“Een van de mogelijke complicaties is dat je huid brozer wordt, beschadigd raakt en een bruinachtige kleur krijgt”, licht Appeltants toe. Dat fenomeen heet okerdermatitis. “In geval van een trauma kunnen spataders gaan scheuren en een forse bloeding veroorzaken. Soms gaat de patiënt zelfs in shock. Door een letsel kan je huid dan weer beschadigd raken, met een risico op een veneuze zweer. Een complicatie die op zich niet ernstig is, maar op lange termijn wel zeer intensieve verpleegkundige zorg vereist.” Een andere mogelijke complicatie is een oppervlakkige veneuze trombose of tromboflebitis. “In dat geval raakt een oppervlakkige ader verstopt door een bloedklontertje. De pijn blijft beperkt tot de plek zelf. Een dergelijke trombose valt in niets te vergelijken met een diepe veneuze trombose, die een longembolie kan veroorzaken.”

Zo pak je spataders aan

INGREPEN. In het beginstadium van de ziekte zorgt sclerotherapie, dat is het opspuiten van je aders, esthetisch voor goede resultaten. Is de aandoening al verder gevorderd, dan biedt een endoveneuze behandeling uitkomst: in de beschadigde ader wordt een katheter opgeschoven om de ader van binnenuit dicht te schroeien (laserablatie of radiofrequentie-ablatie). “Deze technieken zijn veel eleganter en leveren even goede resultaten als de klassieke stripping, waarbij oppervlakkige aders chirurgisch worden verwijderd. Maar ongeacht de gebruikte methode is het risico op herval groot.”

BEWEGEN. Om spataders te voorkomen of te behandelen, gaat er niets boven beweging. “Het is ook van cruciaal belang om niet zwaarder te worden, forse gewichtsschommelingen te vermijden en niet te lang te staan of te zitten. In zittende houding doe je er goed aan je benen wat hoger te leggen. En door van beneden naar boven een straal koud water over je benen te sproeien, stimuleer je de veneuze return.”

STEUNKOUSEN. Ze zijn een bijzonder efficiënt middel om veneuze insufficiëntie in de benen te behandelen en de vorming van (nieuwe) spataders tegen te gaan. “Dergelijke kousen verbeteren de veneuze drainage. Het is dus belangrijk om ze geregeld te dragen, maar nooit ’s nachts. Steunkousen worden ook voorgeschreven aan patiënten die wel aan veneuze insufficiëntie lijden, maar geen spataders hebben.”

“Een bijkomend voordeel van dergelijke kousen is dat ze je huid beschermen, bijvoorbeeld tijdens het tuinieren. Heb je geen standaard kuitmaat dan kan je elke ochtend een steunverband laten aanbrengen door een thuisverpleegkundige.”

Tot slot adviseert Hélène Appeltants iedereen die een risicoberoep uitoefent – dus tijdens het werk te weinig beweegt – om preventief steunkousen te dragen.