Spaar je lever!

Sorteren, ontgiften, verwerken: je lever is je eigen afvalverwerker. Maar te vette voeding, te veel alcohol, zelfs voedingssupplementen kunnen dit orgaan serieus onder druk zetten. Bij de eerste symptomen is het vaak al te laat. Start dus vandaag nog met een ik-spaar-mijn-leveroffensief.

Onder je ribben, rechts in je buikholte, bevindt zich een orgaan dat van levensbelang is: je lever. Het weegt 1,4 tot 1,6kg -meteen je zwaarste orgaan- en is zo groot als een voetbal. Elke dag stroomt er ruim 2.000 liter bloed door je lever (1,4 liter per minuut), die de ongewenste stoffen – alcohol, medicatieresten, additieven – van de nuttige stoffen – koolhydraten, vetzuren, vitamines – scheidt. Die laatste worden opgeslagen en tot voedingsstoffen verwerkt waarmee je lichaam meteen aan de slag kan. Koolhydraten worden omgezet in glucose, vetzuren in triglyceriden, enz.

Leververvetting, een beschavingsziekte

Mettertijd kan deze goeddraaiende machine echter beschadigd raken, vooral als ze zwaar op de proef wordt gesteld door veel vette voeding en/of zoetigheid. Dan gaat je lever abnormale lipiden opslaan in je levercellen, met leververvetting of leversteatose tot gevolg. “Een aandoening die vandaag veelvuldig voorkomt”, stelt professor Peter Stärkel (specialist maag-, darm- en leverziekten, UZ Saint-Luc Brussel) vast. “En al komt leververvetting soms ook bij slanke mensen voor die daar erfelijke aanleg voor hebben, doorgaans houdt de aandoening verband met overgewicht en het metaboolsyndroom.”

Wie aan dat syndroom lijdt, kampt met minstens drie van volgende vijf problemen: overgewicht, diabetes, een verhoogde bloeddruk, een te hoge cholesterol, te hoge triglyceriden. Het risico op leververvetting neemt toe met de jaren. Toch kampen vandaag ook adolescenten en zelfs kinderen met de aandoening. Of waar fastfood al niet toe kan leiden.

Net zoals de meeste leveraandoeningen, is ook leververvetting een sluipende ziekte: lange tijd zijn er totaal geen symptomen, maar op termijn resulteert ze wel in levercirrose. Dan sterven je levercellen geleidelijk af en maken ze plaats voor littekenweefsel. De ultieme complicatie van levercirrose is leverkanker. “Levercirrose is deels omkeerbaar, op voorwaarde dat je de oorzaak wegneemt. Via een echografie en een bloedonderzoek kunnen we de impact van een dieet meten. Doorgaans verbeteren je leverparameters zodra je afvalt”, zegt professor Peter Stärkel bemoedigend. “Het goede nieuws is dus dat je zelf dingen kan ondernemen om het tij te keren.” Als je sleutelt aan je manier van eten, word je niet enkel beloond met een gezondere lever, ook je risico op hart- en vaatziekten daalt. En dat is mooi meegenomen.

Alcohol, vijand nr. 1

De allergrootste vijand van je lever is alcohol. Want al is je lever in staat om de alcohol in je bloed af te breken, daar zijn wel degelijk grenzen aan. Bij dat afbraakproces komen namelijk giftige stoffen vrij. Drink je te veel alcohol gedurende een te lange periode, dan raakt je lever uitgeput. Er stapelen zich dan vetten op in je levercellen, met leververvetting (steatose), eventueel een ontsteking (hepatitis) en vervolgens levercirrose tot gevolg. “Weet dat wij Belgen Europees kampioen zijn als het op alcoholverbruik aankomt”, waarschuwt professor Peter Stärkel.

Volgens de meest recente aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad doe je er goed aan om per week niet meer dan tien eenheden alcohol te drinken en minstens twee alcoholvrije dagen in te lassen. Drink je meer, dan nemen de gezondheidsrisico’s en de kans op verslaving toe. Je drinkt ook best nooit meer dan vier eenheden alcohol per dag. “Vanaf vijf is het risico op fysieke schade aan je lever waarschijnlijk. Vijf kan veel lijken, maar heel wat mensen drinken bij het eten algauw vier glazen alcohol per dag: twee ’s middags en twee ’s avonds. Je zit dus sneller aan vijf eenheden dan je denkt.”

Vooral ook omdat een eenheid vaak minder is dan je jezelf wijsmaakt. Zo wordt met één eenheid bier 25 cl van 5 graden bedoeld. Voor wijn gaat het om 10cl van 12 graden, of minder dan een zevende van een fles. Drink je een speciaalbier of een cocktail, dan zit je al ruimschoots aan twee eenheden. Moraal van dit verhaal: je hoeft absoluut geen alcoholist te zijn om alcoholgerelateerde leverproblemen te krijgen. Alles hangt af van hoe gevoelig je daarvoor bent, en dat valt moeilijk te voorspellen.

“Er bestaat zoiets als erfelijke aanleg voor fysieke schade. Bij Aziaten bijvoorbeeld ligt het risico hoger. Omdat hun lichaam minder goed met alcohol overweg kan, springen ze er doorgaans ook matig mee om: een manier om zichzelf te beschermen. Volgens sommigen zijn ook zwarte mensen gevoeliger voor leverschade, maar daar zijn wetenschappers het nog niet over eens”, aldus nog de specialist. Ook bij vrouwen ligt het risico hoger. “Dat komt uiteraard omdat vrouwen doorgaans minder wegen, maar dat is niet de enige reden: we denken dat de maag van de man, in tegenstelling tot die van de vrouw, in staat is om al een eerste ontgifting te doen, voor de alcohol de lever bereikt.” Een vrouw zou dus eigenlijk maar één glas per dag mogen drinken.

Hepatitis, vooral bij vijftigplussers

Je lever kan ook last krijgen van ontstekingen. Boosdoeners zijn dan de hepatitisvirussen. Hepatitis A en E worden doorgaans overgedragen via besmet water of voedsel. Daarom worden ze ook reizigershepatitis genoemd, een aandoening die spijsverteringsproblemen veroorzaakt en meestal spontaan weer verdwijnt, zonder blijvende letsels.

Hepatitis B en C liggen dan weer aan de basis van chronische leverontsteking. Deze virussen worden overgedragen via seksueel contact of via bloed. “Het grootste aantal niet-gediagnosticeerde hepatitis C-gevallen moet je bij de vijftigplussers zoeken. Deze vorm van hepatitis – en dus ook een mogelijke behandeling – werd namelijk pas eind de jaren 80 ontdekt en treft daarom vooral de generatie van de babyboomers”, legt professor Peter Stärkel uit. Het hepatitis C-virus kan ook op meer manieren worden overgedragen dan algemeen gedacht: via besmette injectienaalden, via bloedtransfusies, via tatoeages die in onhygiënische omstandigheden worden gezet, zelfs door cocaïnegebruik. “Je neusslijmvlies is doorweven met bloedvaatjes. Omdat cocaïnegebruikers vaak rietjes uitwisselen, kunnen ze mekaar met het virus besmetten.”

Volgens Stärkel doen 50-plussers er goed aan zich door hun huisarts te laten screenen. “Vooral omdat de behandeling van hepatitis C slechts acht tot twaalf weken vergt, nagenoeg geen bijwerkingen veroorzaakt, volledig wordt terugbetaald en in 95% van de gevallen ook aanslaat.”

Hoed je voor wondermiddeltjes

Heel wat geneesmiddelen zijn nefast voor je lever, vooral dan antibiotica en ontstekingsremmers. Als je daar lange tijd een hoge dosis van slikt, kunnen ze aanzienlijke schade aanrichten. Maar volgens professor Peter Stärkel bedreigt ook een ander, veel minder voor de hand liggend, gevaar je lever. “Wij krijgen almaar meer patiënten over de vloer die ernstige leverproblemen overhouden aan bepaalde voedingssupplementen. Vaak is het moeilijk om de exacte samenstelling van die producten te achterhalen”, zo merkt hij op.

Hoed je dus voor Chinese kruiden, wonderthee, drainerende en ontgiftende drankjes. Zelfs de producten die je in de apotheek koopt, zijn niet zonder risico. “Mariadistel, waarvan gezegd wordt dat ze de lever beschermt, kan voor sommigen toxisch zijn. Dat geldt ook voor sint-janskruid, dat soms wordt ingezet bij lichte depressie. Al is het vooral de combinatie van verschillende stoffen die voor problemen zorgt.” Lange tijd voedingssupplementen slikken en/of diverse supplementen combineren, zonder medisch advies, is dus niet verstandig. Je lever mag dan sterk zijn, ze is niet tegen alles opgewassen.