Wanneer je bewust het bos intrekt, blijkt er iets in en met je lichaam te gebeuren. In Japan hebben ze dit fenomeen de voorbije decennia grondig onderzocht en is er een heuse wetenschap ontstaan: de bosgeneeskunde. Die bestudeert waarom bossen en bomen ons gelukkiger en gezonder maken. En dat inzicht verovert nu stilaan ook de rest van de wereld.
...
Wanneer je bewust het bos intrekt, blijkt er iets in en met je lichaam te gebeuren. In Japan hebben ze dit fenomeen de voorbije decennia grondig onderzocht en is er een heuse wetenschap ontstaan: de bosgeneeskunde. Die bestudeert waarom bossen en bomen ons gelukkiger en gezonder maken. En dat inzicht verovert nu stilaan ook de rest van de wereld.Bosbaden is geen gewone walk in the park. "Het is de bedoeling dat je je helemaal onderdompelt in de atmosfeer van het bos. Het is geen lichaamsbeweging of yoga. Je wandelt traag of zit neer en maakt een diepe verbinding met de natuur via je ogen, oren, smaak, reukvermogen en tastzin", schrijft de Japanse professor dr. Qing Li (Nippon Medical School Tokyo), die zich in bosgeneeskunde specialiseerde.Alles begon 40 jaar terug, toen in Japan een eerste nationaal gezondheidsprogramma voor bosbaden werd geïntroduceerd in Akasawa, een van de bekendste bossen daar. Het programma moest mensen aanmoedigen het bos op te zoeken voor hun gezondheid, zodat ze nadien meer de natuur zouden beschermen. Maar de deelnemers voelden op allerlei vlakken ook echt een effect. Het allereerste shinrin-yoku experiment vond niet lang daarna plaats, op het sprookjesachtige eiland Yakushima. Tussen eeuwenoude ceders werden proefpersonen gefilmd tijdens een wandeling.De onderzoekers vergeleken de impact van die tocht met die van een even lange wandeling op een indoor loopband. Tot hun verbazing verbeterde bij bosbaders het humeur en het energieniveau veel meer dan bij indoorwandelaars. Terwijl het cortisolniveau - dat fungeert als stressmeter - dan weer sterker terugliep in het bos dan bij indoor stappen. Niet de beweging maar wel de omgeving maakte dus het verschil. "Sindsdien werden tal van onderzoeken uitgevoerd, niet enkel in Japan, maar ook in de VS, China en ook in België en Nederland. Allemaal wijzen ze in dezelfde gunstige richting", vertelt de journaliste Annette Lavrijsen, die zich erin verdiepte. De waslijst aan inmiddels bewezen gezondheidsvoordelen is lang en verrassend. Bosbaden doet stresshormonen als cortisol en adrenaline in het bloed afnemen, verlaagt de bloeddruk en hartslag en bevordert de slaap. Maar wat opmerkelijk is: ook de aanwezigheid van zogeheten Natural Killer-cellen, die een belangrijke rol spelen in ons immuunsysteem, schiet de hoogte in. "Het effect op deze cellen was al na één bosbad meetbaar en bleef een maand lang aantoonbaar aanwezig in het bloed. Ook de lichaamskracht nam toe, terwijl gevoelens als angst, depressie en boosheid verminderden", stelde prof. Qing Li vast, die bloed- en urinestalen van bosbaders onderzocht.Het bos zou zelfs als vetbestrijder kunnen worden ingezet, omdat het de aanmaak van het hormoon adinopectin stimuleert, dat gelinkt is aan obesitas. Ook het psychisch welbevinden ging onder de microscoop. Die nieuwe onderzoeken bevestigen wat oude filosofen zoals Aristoteles al eeuwen geleden deden: het bos intrekken om creatiever en helderder te kunnen denken.Het bos in zijn totaliteit werkt helend, maar volgens dokter Li speelt vooral de geur - ons meest primitieve zintuig - een hoofdrol in dit proces. "Een van de krachtigste elementen van shinrin-yoku zijn immers de fytonciden, natuurlijke oliën die bomen en planten aanmaken om zichzelf te beschermen tegen ziekmakende bacteriën en schimmels. Ze verschillen van soort tot soort, en wanneer we ze inademen, boosten ze zowel het aantal Natural Killer-cellen als de antikankereiwitten. Hoe warmer het weer, hoe meer fytonciden in de lucht. Bij 30 graden piekt de concentratie in de boslucht", aldus prof. Qing Li. Dat weldoend effect duikt trouwens al op wanneer etherische oliën van bomen zoals de Hinoki of Japanse cypres, zich in de lucht van je slaapkamer verspreiden. "Al kan je het bos niet in zijn geheel bottelen. Die atmosfeer in haar geheel valt niet na te bootsen."Want er speelt natuurlijk nog meer. Annette Lavrijsen: "Bomen zijn geweldige luchtzuiveraars, die onder meer fijnstof uit de lucht halen. Ze filteren ook vervuilende gassen, zoals stikstofoxide en ozon. Bodembacteriën doen eveneens een duit in het zakje. Dat onderzoek staat nog in de kinderschoenen, maar suggereert wel dat frequente micro-organismen, zoals mycobacterium vaccae, de aanmaak van het gelukshormoon serotonine in de hersenen stimuleren. Meteen een goede reden om op blote voeten te lopen of om je handen vies te maken aan de aarde."Bomen bevorderen ook je herstel na ziekte. Zo blijken patiënten die revalideren in een kamer met een groen uitzicht, beduidend sneller weer op de been, dan wie op een muur moet staren. "Logisch als je weet dat wij het grootste deel van ons bestaan omringd zijn geweest door groen. Op een heel primitief niveau worden we hierdoor gerustgesteld en kunnen we ontspannen omdat dit ook de boodschap geeft dat er voldoende voedsel is", verklaart Qing Li.Japan telt inmiddels ruim 50 zogeheten bostherapiecentra, waar je je ver weg van de drukke buitenwereld kan laven aan prachtige groene oases. Sommige zijn zelfs uitgebouwd met gezondheidscentra waar artsen bosraadplegingen houden, waar je onderweg je bloeddrukdaling kan checken of waar je meerdaagse cursussen kan volgen. "In Japan, waar 60% van de oppervlakte uit bossen en bergen bestaat, is zoiets mogelijk. In onze lage landen ligt dat minder voor de hand maar zijn er andere oplossingen", weet Annette Lavrijsen. "In het meest ideale scenario ga je naar een bos waar zo min mogelijk geluidsvervuiling, zoals voorbijrazend verkeer, doordringt, zodat je je diep kan ontspannen en alles kan waarnemen. Een naaldbos is het neusje van de zalm omdat die bomen het meeste fytonciden afgeven. Maar deze bossen zijn vaak ook donkerder. Weelderige loofbossen met veel variatie zijn ook prima. Veel hangt ook af van je persoonlijke smaak voor landschapstypes. Wie niet meteen bossen in de buurt heeft, kan zijn toevlucht nemen tot een stadspark.""Bomen knuffelen hoeft zeker niet, maar veel mensen vinden het wel fijn om even hun hand op de stam te leggen en zo te ervaren dat die leeft", vervolgt Annette Lavrijsen. "Bomen zijn wel degelijk erg intelligente levende wezens. Hun belang voor onze gezondheid zit verweven in de Japanse cultuur van het Shintoïsme, maar ook in onze oude Keltische tradities. Wij zijn er in ons moderne leven van verwijderd geraakt. Hoe vaak je aan bosbaden doet, kies je zelf. Het effect van twee uur shinrin-yoku houdt ongeveer een week aan. Maar het is zoals met een relatie: hoe meer tijd en energie je erin stopt, hoe meer je eraan gehecht raakt en voldoening van krijgt."
