Schol! Doe ze nog eens vol. Of niet?
Wetenschappers zijn het er inmiddels roerend over eens: alcohol drinken, zelfs met mate, is niet gezond. Maar of het daarom altijd slecht is...
Met mate alcohol drinken, is dat nu een vloek of een zegen? Moeilijke vraag! De voorbije decennia haalde het onderwerp geregeld de media, maar van de wetenschappelijke studies waarover werd bericht, zijn we niet veel wijzer geworden. Integendeel. Wellicht heb ook jij de wenkbrauwen gefronst toen je op de radio hoorde dat zelfs één druppel alcohol kankerverwekkend is, terwijl je enkele dagen eerder nog ergens had gelezen dat een glaasje per dag het hart beschermt.
100 gram per week
Gelukkig is alles een stuk duidelijker geworden sinds het medisch vakblad The Lancet in augustus 2019 een meta-analyse publiceerde. De studie, was gebaseerd op de medische gegevens van meer dan 28 miljoen mensen tussen 1990 en 2016. Ze bracht de link in kaart tussen alcoholconsumptie en mortaliteit, ongeacht de doodsoorzaak. De belangrijkste conclusie? “Vroeger dachten we dat elke dag een glaasje alcohol drinken goed was voor de gezondheid, vandaag weten we dat dit niet zo is”, zegt dokter Bernard Dor, huisarts en alcoholdeskundige. “We kunnen niet langer meer zeggen dat een glaasje per dag heilzaam is, enkel dat het niet slecht is. En dat is niet hetzelfde!”
Het beschermende effect op hart en bloedvaten gaat verloren door de kankerverwekkende eigenschappen.
Concreet blijkt uit de meta-analyse dat het veelbesproken glaasje per dag de levensverwachting niet significant verhoogt noch verlaagt. “Zolang je onder tien doses alcohol per week blijft [n.v.d.r. 100 gram alcohol, zie het kadertje hiernaast], loop je niet echt een risico, al heb je er ook geen baat bij”, aldus nog de alcoholdeskundige.
Drink je méér, dan neemt het risico op een aandoening en op een lagere levensverwachting exponentieel toe. In het begin is dat risico verwaarloosbaar, maar naarmate je meer drinkt, stijgt het snel. Drink je wekelijks 100 tot 200 gram alcohol, dan is je levensverwachting op vijftig zes maanden lager. En zodra je meer dan 350 gram drinkt – elke dag twee derde van een fles wijn of twee speciaalbieren van 8% -, daalt je levensverwachting met vier tot vijf jaar.
Alcohol beschermt hart en bloedvaten, maar...
Hadden de studies die het positieve effect van rode wijn of alcohol op hart en bloedvaten prezen het dan bij het verkeerde eind? Niet helemaal, mits je ze in de juiste context plaatst. “Vroeger dachten we dat het effect voor alle hart- en vaatziekten gold, maar dat blijkt niet te kloppen”, zegt dokter Bernard Dor. “Een hoge bloeddruk en fibrillatie worden net erger naarmate je meer drinkt. Het enige beschermende effect dat ook bewezen is, is dat het risico op een hartinfarct significant daalt. Maar ook dat dit effect verdwijnt vanaf meer dan 20 glazen per week.”
Probleem is verder dat dit beschermende effect wordt tenietgedaan door de kankerverwekkende eigenschappen van ethanol (alcohol). “Het risico op kanker is namelijk dosisafhankelijk en neemt toe vanaf de eerste druppel alcohol. Wat niet betekent dat je sowieso kanker krijgt omdat je elke dag een glas wijn drinkt. Maar statistisch gezien, op lange termijn en ongeacht de doodsoorzaak, volstaat dit om het positieve effect van alcohol op de gezondheid van hart en bloedvaten teniet te doen.”
Beter bij één gelegenheid dan elke dag
Een belangrijk detail: de studie van The Lancet betrof enkel regelmatige drinkers. “De risico’s waarvan sprake hebben dus betrekking op mensen die vijf tot zeven keer per week alcohol drinken. Heb je op één zaterdagavond bijvoorbeeld tien glazen wijn achterover gedrukt, dan zal dat op middellange en lange termijn geen impact hebben op je gezondheid, zolang je dat maar niet elke zaterdag doet. Het risico dat je na die avond flink doorzakken een lelijke val maakt, lijkt me groter. En uiteraard kan je beter niet met de auto rijden!”
Geen paniek dus wanneer je meestal water drinkt, maar op oudejaarsavond een keer veel te diep in het glas kijkt. Zoek je een stevige arm om op te leunen. En een bob!
Hoeveel is één dosis alcohol?
Om te berekenen hoeveel alcohol je drinkt, vertalen artsen die in gram: één dosis – dus één glas wijn, één glas bier, één glaasje sterkedrank – stemt overeen met 10 gram alcohol. Probleem is dat we onze alcoholconsumptie vaak onderschatten, omdat we niet goed weten waar één dosis precies voor staat. “Met één glas bier wordt 25 cl bier van 5% alcohol bedoeld. Eén glas wijn staat voor 10 cl wijn van 12%, terwijl een standaardglas doorgaans 12 cl wijn bevat, die makkelijk 13-14% haalt. En één glaasje sterkedrank is beperkt tot 3 cl”, verduidelijkt dokter Bernard Dor.
Minderen loont
Een roker die de sigaret afzweert, heeft na 10 tot 15 jaar zonder tabak opnieuw dezelfde levensverwachting als wie nooit rookt. Maar geldt dat ook voor een problematische drinker die beslist om minder te drinken of te stoppen?
“Voor een aantal parameters is herstel mogelijk, andere schade is helaas onomkeerbaar”, waarschuwt alcoholdeskundige dr. Bernard Dor. “Neem nu een hoge bloeddruk: als je stopt of mindert met drinken, zakt die doorgaans al binnen de twee tot vier weken. Lijd je daarentegen aan leverfibrose of -cirrose, dan kan je de ziekte enkel stabiliseren of, in zeldzame gevallen, je fibrose met één stadium terugdringen. Al blijft stoppen met drinken ook dan interessant, want je levenskwaliteit neemt toe en de kans op complicaties daalt.”
Wat elke soort alcohol met je doet
Gefermenteerd, gedistilleerd, op basis van druiven of met hop... Elke alcoholhoudende drank wordt op een andere manier bereid, bevat andere ingrediënten en heeft – los van de impact van ethanol – ook niet hetzelfde effect op je lichaam.
STERKEDRANK
“Pure sterkedrank – whisky, gin, cognac, wodka... – bevat bijna uitsluitend ethanol en water. Het aroma is afkomstig van gedistilleerde producten. Gekleurde sterkedrank heeft de reputatie een stevigere kater te veroorzaken dan witte. Wellicht omdat hij minder zuiver is en meer productieresidu’s en sporen van methanol bevat.
COCKTAILS EN ALCOPOPS
Is het je ook al overkomen dat je na één zoete cocktail als aperitief al in de wind was? Dat is ook niet verwonderlijk: dergelijke drankjes bevatten vaak veel alcohol, zonder dat je het door hebt. “Alcohol ontstaat door de vergisting van suiker. Het is een bijproduct van suiker”, zegt wijn- en biersommelier Fabrizio Bucella. “Het gaat dus eigenlijk om twee vrij gelijkaardige stoffen, die allebei voor een ronde smaaksensatie in de mond zorgen: suiker maskeert de branderige smaak van alcohol.”
WITTE WIJN
Witte wijn, vooral dan champagne en zoete wijn, bevat tamelijk veel sulfiet. “Van dat bewaarmiddel is geweten dat het bij sommige mensen huiduitslag (rode vlekken) en ademhalingsproblemen (gezwollen keel) veroorzaakt”, licht de sommelier toe. “Strikt genomen gaat het niet om een sulfietallergie, maar eerder om een kruisallergie, want ethanol zet histamine vrij.” Dat verklaart meteen waarom je na een tweede glas al last kunt hebben van hoofdpijn. Ben je daar gevoelig voor en wil je die hoofdpijn voorkomen, kies dan voor een natuurwijn of een biodynamische wijn: die bevat geen sulfiet.
RODE WIJN
In wijn zijn meer dan 40 additieven toegestaan. Rode wijn bevat doorgaans minder additieven dan witte, omdat rode wijn van nature stabieler is. Volgens een onderzoek dat in The British Medical Journal verscheen, is rode wijn ook de alcoholische drank die het meest ontspant. En rode wijn bevat antioxidantia (resveratrol), waarvan vaak wordt gezegd dat ze je hart beschermen. De waarheid is dat rode wijn een ietsepietsie meer tegen een hartinfarct beschermt dan andere alcoholhoudende dranken, maar zoals gezegd doen de andere pathogene eigenschappen van ethanol dat gunstige effect teniet.
BIER
Vergeleken met wijn, bevat bier veel minder, om niet te zeggen geen kunstmatige additieven. In de meeste bieren zitten maar vier ingrediënten: water, gemout graan, hop en gist. Iedereen die al eens een avondje is doorgezakt, weet dat het maar een kleine stap is van het glas naar de plas. Hoe dat komt? Misschien zorgen de hopharsen ervoor dat je blaas zich sneller vult, maar het ligt toch vooral aan de hoeveelheid water in het bier. “Bier bevat minder alcohol dan wijn, waardoor je er doorgaans meer van drinkt”, legt Fabrizio Bucella uit. “Je zit snel aan drie biertjes, terwijl je zelden een hele fles wijn leegdrinkt. Nochtans gaat het om dezelfde hoeveelheid vocht.”