© belga

Rouwen in tijden van corona: hoe ook alternatieven troost kunnen bieden

Sinds de lockdown verlopen uitvaartplechtigheden noodgedwongen in intieme kring. Dat kan rouwen een stuk complexer maken dan voorheen. Nu de vertrouwde rituelen wegvallen, grijpen heel wat nabestaanden naar alternatieve manieren of wordt het afscheidsmoment anders vormgegeven. Liesbeth Van Humbeeck (UZ Gent) onderzoekt hoe rouwprocessen zich tijdens een pandemie ontvouwen om de zorg voor nabestaanden hierop af te stemmen.

“Ons onderzoek rond rouw en verlies stond al gepland toen de covid-19 crisis uitbrak, en alles ‘on hold’ werd gezet. De bijzondere omstandigheden waarin mensen door de strenge quarantainemaatregelen al wekenlang afscheid moeten nemen, heeft ons doen besluiten om de impact hiervan op nabestaanden te gaan bevragen”, legt Liesbeth Van Humbeeck uit, die als onderzoeksmedewerker verbonden is aan de dienst Geriatrie en Palliatieve Eenheid.

Waken

Wie vandaag een dierbare verliest, moet het stellen zonder heel wat vertrouwde afscheidsrituelen. “De fysieke nabijheid valt grotendeels weg. Ervaringen zoals het waken bij een stervend familielid zijn nu onmogelijk, terwijl dit mensen net voorbereidt op dat moment van afscheid. Tijdens die momenten worden vaak nog dingen uitgesproken zoals wat die persoon voor jou betekend heeft, of ultieme vragen gesteld en hoofdstukken afgerond. Dat is heel belangrijk voor wie achterblijft. Vandaag gebeurt dat niet of vanop afstand via een scherm. Dat kan invloed hebben op de rouwverwerking. Uit ervaring weten we dat een minderheid van de mensen in normale tijden een zogeheten gecompliceerde rouw beleeft.”

Een rouwproces verloopt meestal volgens een soort schommelbeweging, waarbij intense emoties van verdriet of boosheid afgewisseld worden door momenten waarbij je dat even kan opzijzetten en de draad van je leven oppikken. Die schommelbeweging is belangrijk in een rouwproces. “Bij gecompliceerde rouw ontbreekt dat en verandert de intensiteit van het verdriet niet. Gecompliceerde rouw heeft een grote impact op het dagelijks functioneren en vergt een gespecialiseerde aanpak. We willen met ons onderzoek ook nagaan of de quarantaine eventueel deze gecompliceerde rouw in de hand werkt.”

Alternatieven

Alternatieve afscheidsrituelen raken nu in sneltempo ingeburgerd en ook deze nieuwe aanpak kan invloed hebben op de rouwbeleving. “Een omhelzing, een schouderklopje, een knuffel. Het is allemaal geschrapt en eigenlijk is het onmenselijk en tegennatuurlijk dat je iemand niet mag vastnemen na zo’n verlies. Om toch die broodnodige verbinding te maken in dit gemis zoeken mensen andere manieren. Dat gebeurt nu onder meer via berichten of online herdenkingspagina’s op sociale media, via beeldbellen of hele afscheidsrituelen via skype of praatbox.be, waarbij iedereen om beurt bijvoorbeeld iets voorleest of vertelt over de overledene. Dat is anders dan een fysieke nabijheid maar het laat nabestaanden voelen dat veel meer mensen meeleven dan de kleine groep die erbij mag zijn. Anderen maken een fotocollage of dagboeken met herinneringen. In sommige families maken broers en zussen elk in hun huis herinneringsdozen voor hun overleden ouder, met de bedoeling die later, als ze mogen samenkomen, met elkaar te delen. We zien ook mooie initiatieven bij mensen die iets verder af staan van overledenen zoals collega’s of kennissen. Die tonen hun medeleven nu bijvoorbeeld door kaarsjes te branden, eten te bezorgen aan de familie of brieven te schrijven.”

Nieuwe inzichten in rouw

De dienst Geriatrie en de Palliatieve eenheid van het UZ Gent wil leren uit al die ervaringen van de nabestaanden. “We willen aan de hand van vier vragenlijsten peilen hoe ze het afscheid beleven, wat hen heeft geholpen of gehinderd. De eerste wordt ingevuld zo snel mogelijk na het overlijden, de andere volgen op 2, 7 en 13 maanden. Zo willen we nieuwe inzichten verwerven en aanbevelingen formuleren rond rouwzorg in tijden van een pandemie.”

Praktisch: Wie wil deelnemen aan het onderzoek, kan de eerste vragenlijst digitaal invullen via https://is.gd/UZGentCOVID19. Op papier deelnemen kan ook. Daarvoor stuurt u een mail naar rouwcovid19@uzgent.be of belt u 09 332 23 56 (op werkdagen tussen 8.30 en 17 uur). U ontvangt dan de vragenlijst zo snel mogelijk met de post.

Partner Content