Reflexen die levens redden

Hoe uiteenlopend noodsituaties ook kunnen zijn, als occasioneel hulpverlener moet je altijd vier stappen volgen. "Stap 1: zorg voor je eigen veiligheid en die van het slachtoffer. Dat lijkt evident, maar als je een geliefde plots ziet neervallen, heb je de neiging er meteen naartoe te rennen. Terwijl je eerst moet checken of je de omgeving wel veilig kan benaderen", benadrukt Dave Noiron, EHBO-docent en ervaren ambulancier. Vervolgens controleer je de vitale functies, zoals het bewustzijn en de ademhaling (stap 2). "Iemand die het uitschreeuwt van de pijn, mag je interpreteren als 'goed nieuws', want die is bij bewustzijn en ademt nog. Merk je problemen met het bewustzijn, zoals verward overkomen of zich anders gedragen, ademhalingsmoeilijkheden of pijn op de borst, dan moet je de 112 bellen (stap 3). Hou altijd een open mind. Ook iemand die stomdronken is, kan tegelijk geveld zijn door een beroerte of infarct." De vierde stap is het slachtoffer bijstaan en de juiste eerste zorgen toedienen, in afwachting van de ziekenwagen. "Is het slachtoffer bewusteloos maar neem je nog ademhaling waar, zorg er dan zeker voor dat de luchtwegen open blijven. Wanneer iemand op de rug ligt, kan de tong naar achter vallen en de luchttoevoer afsluiten. Kantel het hoofd daarom wat achteruit met de kin naar boven. Goed om te weten is dat je je hierbij via de telefoon kan laten bijstaan door de mensen van de noodcentrale." Is het slachtoffer wel nog bij bewustzijn maar verkeert het in ademnood, of heeft het pijn op de borst, laat die persoon dan in de houding liggen die hij zelf heeft aangenomen. "De natuur is de beste raadgever hierin. Probeer hem wakker te houden en gerust te stellen, maar geef geen eten of water. Dat kan een latere behandeling bemoeilijken." Reageert de persoon niet meer en is er ook geen ademhaling, start dan meteen met reanimeren door hartmassage toe te passen tegen een ritme van 100 tot 120 impulsen per minuut. Denk aan de song Staying Alive van The Bee Gees of 10.000 luchtballonnen van K3. "Belangrijk hierbij is dat je, met beide handen gestrekt op elkaar, moet durven doorduwen op de borst van het slachtoffer. Dat is cruciaal om het hart op gang te houden. Gebroken ribben kan je daarbij niet vermijden. Via hartmassage blijf je de hersenen van zuurstof voorzien, want na drie minuten zonder zuurstof sterven er al delen van de hersenen af. Vandaar dat het wel degelijk zinvol is om soms zeer lang - tot de hulpdiensten arriveren - te blijven doorgaan. Als je weet dat de gemiddelde aanrijtijd van een ziekenwagen 12 minuten bedraagt, dan is het duidelijk dat zonder reanimatie die persoon geen schijn van kans maakt." Op steeds meer plaatsen hangen hartstarters of Automatische Externe Defibrillatoren (AED). "De reanimatie gaat altijd voor, maar eens je daarmee bezig bent, kan je iemand vragen om dat toestel te halen. Hoe sneller je het kan aansluiten, hoe groter de kans dat je - in sommige gevallen - het hart kan resetten. Het apparaat legt haarfijn uit wat je precies moet doen. Het bevat twee elektroden met pleisters waarop aangegeven staat waar je die op het lichaam moet bevestigen. De AED meet dan zelf het hartritme en bepaalt of een shock aangewezen is. Hier is heel wat verwarring rond, omdat zo'n shock enkel hoeft in specifieke gevallen waarbij de elektrische hartactiviteit ontregeld is. Voor die groep mensen vergroot de AED, in combinatie met hartmassage, hun overlevingskansen enorm." Bij sommige klachten zal je misschien aarzelen tussen zelf naar de spoed rijden of de ambulance bellen. "In geval van twijfel verwittig je best de noodcentrale. Symptomen zoals pijn op de borst, maar ook een algemene malaise, kunnen mogelijk wijzen op een hartaanval. Die vereist een specifieke behandeling (kathlab), die niet in elk ziekenhuis voorhanden is. Rij je zelf naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis, dan volgt nog een tweede transport en gaat er kostbare tijd verloren. De noodcentrale stuurt bij potentieel levensbedreigende situaties een MUG-team mee dat je meteen naar het geschikte ziekenhuis voert. Hetzelfde geldt voor beroertesymptomen. Ga met deze zaken ook niet eerst langs de huisarts." Ter info: de forfaitaire kostprijs van een ziekenwagen via het noodnummer 112 bedraagt in ons land 67,53 euro. Merk je bij een ernstige verslikking, waarbij de luchtwegen geblokkeerd zijn door voedsel of een voorwerp in de keel, dat iemand niet meer kan praten of hoest zonder geluid, dan kan je helpen door zo'n vijf keer met de hiel van je hand tussen de schouderbladen te slaan. Werkt dat niet, schakel dan over op buikstoten, waarbij je jezelf opstelt achter het slachtoffer. Laat hem voorover leunen, plaats je vuist op het bovenste deel van zijn buik en trek met je andere hand de vuist krachtig naar jou en naar boven toe (Heimlich-greep). Wissel buik- en rugslagen af tot het slachtoffer bijkomt of start reanimatie wanneer iemand bewusteloos raakt. Als een been, voet, arm, heup of sleutelbeen in een onnatuurlijke positie staat na een val, dan mag je zeker zijn dat het om een breuk gaat. Bel dan de 112 en verander het slachtoffer vooral niet van positie en breng evenmin ijs aan. Dat geldt ook voor zware verzwikkingen of bij twijfelgevallen. "Een veelgemaakte fout is dat mensen met de beste bedoelingen een slachtoffer nog in een auto trachten te wurmen of op een bed willen leggen. Door verkeerde manipulaties kan je spieren, zenuwen, bloedvaten en bot net ernstiger toetakelen. Bovendien beschikken hulpverleners over aangepaste schepbrancards om mensen veilig en pijnloos te verplaatsen. Bij EHBO geldt dus soms ook het principe: less is more."