Probiotica: beestjes die ons gezond houden

Van een verhoogde weerstand, bescherming tegen vaginale infecties tot hulp bij darmproblemen en depressie. Het actieterrein van probiotica is in volle ontplooiing. Welke soorten voorzie je best in je voeding?

Bacteriën en gisten associëren we doorgaans met ziekten en bederf. “Maar eigenlijk heeft de overgrote meerderheid van deze ‘beestjes’ het goed met ons voor”, weet microbioloog prof. dr. Sarah Lebeer (Universiteit Antwerpen). Opvallende voorbeelden daarvan zijn de probiotica, levende micro-organismen die een positief effect hebben op onze gezondheid als we er voldoende van innemen.

Niet elke bacterie mag zich zomaar probioticum noemen, verduidelijkt dr. Lebeer. “Er moet een bewezen effect zijn. Dat heeft al voor verwarring gezorgd. Gezondheidsbevorderende effecten zijn soms moeilijk wetenschappelijk aan te tonen bij levende bacteriën die bestaan uit tal van componenten en stammen. Bovendien reageert niet iedereen op probiotica, al weten we nog niet waarom. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft tal van gezondheidsclaims een halt toegeroepen. Een strenge controle is prima, maar heeft tegelijk het gezonde imago van probiotica aangetast. Vandaag lopen er tal van onderzoeken en de kans is groot dat nieuwe gezondheidsclaims binnenkort wel worden aanvaard. Probiotica werken trager dan antibiotica en vooral preventief, maar op lange termijn zijn ze veel minder schadelijk. Voor bepaalde aandoeningen kunnen ze in de toekomst mogelijk een beter alternatief bieden.”

Wanneer zijn ze nuttig?

Om je darmwerking te verbeteren

Probiotica helpen om de darmflora te herstellen, bij diarree en constipatie. Ook bij bepaalde chronische darmaandoeningen zoals prikkelbaredarmsyndroom en darminfecties kunnen ze soelaas brengen.

Welke? Onder meer Saccharomyces boulardii, verschillende melkzuurbacteriën van de Lactobacillus- en de Bifidobacterium-familie.

Voor een betere weerstand

Hoe later in het leven, hoe minder krachtig het immuunsysteem. Ook hier schieten bepaalde probiotica ter hulp. “Testen in het lab en onderzoeken bij vrijwilligers suggereren dat probiotica de weerstand opkrikken. Dat is onder meer interessant om typische winterkwalen te voorkomen”, aldus dr. Lebeer.

Welke? Onder meer Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus plantarum, Bifidobacterium lactis

Bij een moeilijke spijsvertering

Welke? Bifidobacterium.

Voor de vertering van lactose

Wie last heeft om lactose (melksuiker) te verteren, heeft er baat bij regelmatig yoghurt met probiotica op het menu te zetten. Dit effect is ook erkend door de EFSA, omdat de aanmaak van lactase – het enzym dat nodig is om lactose af te breken – duidelijk meetbaar is.

Welke? Gewone yoghurtbacteriën, maar yoghurtdrank met toegevoegde probiotica werkt nog beter.

Als bescherming tegen vaginale infecties

Probiotica vrijwaren ook het evenwicht van de vaginale flora. Vanaf de menopauze daalt het aantal lactobacillen dat van nature aanwezig is in de vagina enorm. Dat kan gecompenseerd worden door probiotica in te nemen. Die beschermen zowel tegen vaginale als Candidainfecties.

Welke? Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus rhamnosus.

Voor een betere respons op het griepvaccin

Zestigplussers reageren vaak minder goed op het griepvaccin. Die reactie kan worden geboost door gelijktijdig een probioticakuur te volgen. Er zijn sterke aanwijzingen dat mensen die probiotica nemen meer antilichamen aanmaken na een griepvaccinatie, al is dat effect niet bij iedereen gelijk.

Welke? Onder meer Lactobacillus casei Shirota, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus (para)casei

Bij een antibioticakuur

“Door tijdens of meteen na een antibioticabehandeling probiotica te gebruiken, kan je de verstoring van de darmflora en andere ongewenste neveneffecten tegengaan”, geeft dr. Lebeer nog mee.

Welke? Verschillende Lactobacillus- en Bifidobacterium-bacteriën

Voor de aanpak van infecties

Probiotica slagen erin om kwalijke salmonellabacteriën in de darm te doden. Deze effecten zijn vooral in het lab aangetoond.

Welke? Onder meer Lactobacillus casei DN-114 001 en Lactobacillus casei Shirota.

Bij depressie

Steeds meer studies focussen op het boeiende verband tussen de darmflora en de hersenfuncties. Een recent onderzoek stelde vast dat probiotica onder meer helpen om depressie te verlichten. Dit domein staat echt nog in de kinderschoenen.

Bij diabetes, zwaarlijvigheid, een te hoge cholesterol

Er zijn aanwijzingen dat het nemen van probiotica diabetes later in het leven kan voorkomen. Maar er zijn ook al gunstige effecten gesignaleerd bij mensen met diabetes type2. Ook bij obesitas zorgen bepaalde stammen voor een daling van de ontstekingsreacties. Voor de aanpak van cholesterol zijn er enkele stammen met speciale vetzuren die een verlaging geven.

In de toekomst ook bij huidziekten, schimmelvoet, sinusitis

“Ziekten die niet één oorzaak hebben maar die dus het gevolg zijn van een verstoord microbieel ecosysteem. Hier zoeken wetenschappers volop naar nuttige bacteriën die kunnen worden ingezet om de kwalijke bacteriën te verdrijven. Probiotica kunnen hier in de probleemzone zelf worden ingezet, onder de vorm van (neus)sprays of huidcrèmes”, aldus nog Sarah Lebeer.

Waar vind je ze?

In de vorm van tabletten of poeders

In de apotheek vind je tal van probiotica die verschillende stammen bevatten. Neem ze niet in op een lege maag maar tijdens of na een maaltijd.

In voeding

Verschillende probiotica worden toegevoegd aan gefermenteerde yoghurtdrankjes. Om effect te hebben moet je er voldoende innemen: dagelijks minstens één portie. In yoghurt zijn probioticabacteriën levend aanwezig, waardoor ze beter worden opgenomen door de darmwand en sneller werken. Nadeel is dan weer dat veel yoghurtdrankjes sterk gesuikerd zijn en meestal maar één stam bevatten. In capsules uit de apotheek moeten ze door contact met vocht eerst opnieuw levend worden gemaakt.

In doe-het-zelf gefermenteerde groenten

Sommige voedingsmiddelen rijk aan melkzuurbacteriën lijken sterk op probiotica, zoals zuurkool, kaas, augurken, kefir, miso... Ook gefermenteerde groenten leveren een waaier aan goede bacteriën. Sarah Lebeer geeft een voorbeeld: “In ons project Ferme Pekes lieten we een 40-tal mensen thuis wortelsap fermenteren. Dat bleek een ideale voedingsbodem voor tal van melkzuur producerende bacteriën maar niet elke stam is even krachtig. Daarom speuren we naar de superbacteriën die er het best in slagen om ziekten te bestrijden. Dat is belangrijk omdat de kans bestaat dat het immuunsysteem in de toekomst minder reageert op de veel gebruikte stammen.”