Parasieten in huis

Wie ze ooit over de vloer kreeg, zal het niet licht vergeten. Want parasieten zoals luizen, vlooien, bedwantsen of schurftmijten kunnen erg lelijk huishouden. Wie zijn deze veelvoorkomende pretbedervers? Over welk arsenaal aan producten beschikken we om ze uit onze omgeving te weren?

Parasieten zijn levensvormen die zich ten koste van andere organismen in stand houden en vermenigvuldigen. Parasieten kunnen zowel in hun gastheer leven (endoparasieten) als aan de buitenzijde van het lichaam (ectoparasieten).

Luizen

Luizen zijn permanente ectoparasieten die uitsluitend de mens als gastheer verkiezen. Drie verschillende types komen voor: hoofd-, lichaams- en schaamluizen.

Hoofdluizen

Hoofdluizen zijn het meest verspreid en leven op de menselijke hoofdhuid. Ze zijn erg gevoelig voor schommelingen van temperatuur en vochtigheid. De neten (eitjes) worden door de luis eerst achtergelaten op de schedel, maar zij veranderen van plaats wanneer de haren groeien. Neten bevinden zich daardoor vaak meer aan de uiteinden van de haren. Zij zijn het lastigst om uit te roeien. Je moet daarbij steeds nagaan of de neten nog leefbaar zijn en dus nog een nimf bevatten of niet. Deze luizen verspreiden zich enkel door contact tussen mensen. Dat kan occasioneel ook gebeuren via sjaals of mutsen, maar lang overleven hoofdluizen niet buiten de menselijke hoofdhuid.

Bestrijding

Preventieve behandelingen zijn absoluut af te raden want werken resistentie van de luizen tegen de insecticiden in de hand.

• Nat-kammethode

Dit blijft de eerste behandelingsoptie, die ook volop wordt gepromoot door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Deze methode, waarbij het gewassen haar, systematisch met een luizenkam wordt uitgekamd vanaf de schedel, moet in een periode van twee weken minstens om de drie à vier dagen worden herhaald om doeltreffendheid te garanderen. Bij hardnekkige luizen, wordt overgeschakeld op een insecticidebehandeling.

• Lokale behandeling met pediculiciden

Deze hebben meestal geen of weinig effect op de neten, wat een tweede behandeling na een week noodzakelijk maakt. “Dat kan met malathion (0,5%), een lotion die op droog haar wordt aangebracht en die pas na 12 uur weer mag worden uitgewassen of via permethrin (5% ). Dat laatste is handiger in gebruik omdat het op vochtige haren wordt aangebracht en al na 10 minuten kan worden uitgewassen”, aldus prof. Marc Coosemans van het Instituut voor Tropische Geneeskunde.

• Lokale behandeling met dimeticon

Dat is een pediculicide die een verstikkende film legt rond en op de luizen. Dit wordt best toegepast na de nat-kammethode en deze behandeling moet na 7 dagen worden herhaald.

Combinatiepreparaten van pediculiciden worden niet aanbevolen.

Recent verscheen er ook een studie naar het effect van het insecticide Spinosad op hoofdluizen, die positieve resultaten kon voorleggen.

Lichaamsluizen

Deze luis leeft op textiel, en zoekt bij voorkeur donkere plekken op onder kragen of riemen. De luis legt daar haar neten maar kruipt af en toe naar de huid om zich te voeden. De kleding- of lichaamsluis komt voornamelijk voor in de tropen maar mogelijk circuleert de parasiet ook opnieuw bij ons in de populatie van daklozen. Een uitgebreide studie bij daklozen in Marseille signaleerde daar een opvallende incidentie van de kledingluis. Dit is het enige type luis dat ziekten kan overdragen zoals vlektyfus.

Bestrijding

Door kleding te wassen op meer dan 60 graden of ze gewoon weg te gooien, of door het aanbrengen van permethrin in poedervorm op de huid.

Schaamluizen

Deze types komen voor in de schaamstreek maar kunnen zich ook vestigen in wenkbrauwen en baarden. Ze verspreiden zich hoofdzakelijk via seksueel contact. Een screening op andere soa’s wordt aanbevolen.

Bestrijding

Vergelijkbaar met de hoofdluis: via malathion (0,5%) op droog haar en 12 uur later uitwassen. Dit product ruikt sterk en onaangenaam en kan soms irriteren. Alternatief is permethrin dat op nat haar moet worden gebruikt. Op wenkbrauwen en baarden kan je dit met een wattenstokje aanbrengen. De behandeling na een week herhalen. Lakens en kleding wassen op 60 graden.

Luizen blijken volgens de literatuur meer resistent tegen permethrin dan tegen malathion.

Vlooien

Alleen dierlijke vlooien circuleren in ons land nog. Deze vlooien hebben niet permanent een gastheer nodig. De ontwikkelingsscyclus van een vlo kan tot 250 dagen duren. Als de temperatuur of vochtigheid zakt, gaat de larve of nimf in winterslaap. Pas bij een geschikte temperatuur herstart de cyclus. Zo kunnen vlooien perfect overwinteren in tapijten van leegstaande panden en terug tot leven komen, van zodra die huizen bewoond en verwarmd worden. Alleen het eindstadium duikt op bij gastheren zoals honden of katten. Mensen krijgen vlooienbeten door contact met besmette (huis)dieren. De jeuk wordt veroorzaakt door de vlooienfaeces. Drie puntjes bij elkaar verraden zo’n ‘vlooienbeet’

Bestrijding

Die richt zich in de eerste plaats tegen de volwassen vlooien die zich op de pels van dieren bevinden maar ook de immature stadia moeten aangepakt worden. Bij honden en katten gebeurt dit via insecticide (pyrethroids) op poeders, sprays en halsbanden. Andere topicale bestrijdingsmiddelen zijn Fipronil, wat maandelijks wordt herhaald en pyriproxifen, een middel dat juveniele hormonen bevat en zo de vruchtbaarheid van vlooien ondermijnt.

De behandeling moet echt gebeuren op de aangetaste plekken van de huisdieren. Bij honden is dat vaak rond anus en testes.

De resistentie tegen de meest courante OTC vlooienmiddelen is vrij hoog. Een alternatieve methode voor resistente vlooien is de kammethode, maar de toepassing daarvan is niet bij alle huisdieren even evident.

Felle reacties en jeukletsel bij mensen behandel je best meteen met een cortisonezalf.

Bedwantsen

Deze minuscule lichtschuwe insecten voeden zich ’s nachts met bloed van slapende mensen of dieren door te steken met hun rostrum. Ze spuiten nadien verdovende en antistollende stoffen in het lichaam. De laatste decennia zijn deze parasieten aan een stevige opmars bezig. In zowat alle grote Europese en Amerikaanse steden, vormen ze een gevreesde plaag voor hotels en huizen. Hun geur is bijzonder onaangenaam maar ze komen niet in aanmerking voor de transmissie van ziekten of virussen. De ‘bedbugs’ reizen vaak mee met toeristen die in tropische gebieden goedkope hotels of pensions bezoeken.

Bestrijding

Bedwantsen laten zich erg moeilijk uitroeien. Meestal moet een professionele firma worden ingeschakeld om panden grondig te desinfecteren. Gaat het om een beperkt aantal wantsen, dan kan stofzuigen in combinatie met een verdelgingsspray al een groot deel van de wantsen verdelgen. Fumigatie (of begassen) van de ruimten met langwerkende insecticiden voor kruipende insecten zoals deltametrine of permethrin werken het best.

Sommige mensen kunnen fel reageren op de steken van bedwantsen met roodheid en zwellingen. Meestal zitten er een aantal beten op een rij.

Scabiës

Er zijn sterke aanwijzingen dat de schurftmijt nog steeds circuleert in rusthuizen en zorginstellingen. Maar er zijn sinds het afschaffen van de meldingsplicht geen precieze incidentiecijfers meer. Er heerst nog steeds veel schaamte rond, waardoor het probleem zelden wordt aangekaart. De scabiësmijt bij mensen graaft minuscule, diepe gangen in de opperhuid en veroorzaakt celdood. Het secreet, de eitjes en uitwerpselen geven aanleiding tot allergische huidreacties zoals blaasjes, roodheid, schilfering en toenemende jeuk. De beestjes verspreiden zich via menselijk contact, zowel seksueel als door het langdurig vasthouden van een hand.

Bestrijding

Patiënten en hun contactpersonen moeten gelijktijdig behandeld worden. Scabiciden zoals permethrin 5% en benzylbenzoaatsmeersel 25% FNA zijn effectieve bestrijdingsmiddelen . Ze werken na 3 uur en binnen 24 uur ben je niet meer besmettelijk. Deze middelen helpen ook tegen jeuk. Antihistaminica, mentholpoeder en vette crèmes kunnen verlichting brengen.