Mogelijk nieuwe antibiotica in aantocht
Nieuw onderzoek aan de VU Amsterdam heeft geleid tot een innovatieve manier om nieuwe antibiotica te identificeren om zo resistentie te omzeilen. Met deze methode is microbioloog Maurice Steenhuis erin geslaagd om drie chemische stoffen te vinden die mogelijk kunnen worden ontwikkeld tot een nieuwe klasse antibiotica.
Antibioticaresistentie, waarbij bacteriën ongevoelig voor antibiotica zijn geworden, is een mondiaal en groeiend probleem. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft voorspeld dat in 2050 wereldwijd jaarlijks tien miljoen mensen zullen overlijden aan de gevolgen van resistentie. Op dit moment gaat dat om 700.000 mensen. “Het kan daarmee leiden tot sterftecijfers die zelfs hoger zijn dan de coronapandemie”, aldus onderzoeker Maurice Steenhuis.
Stress onderzoek
De resultaten uit de studie laten zien dat een nieuwe methode, de zogeheten stress assay, succesvol is in het identificeren van nieuwe antibacteriële stoffen die effect hebben op het buitenmembraan van bacteriën. Daarbij heeft de onderzoeker gebruik gemaakt van de stresssystemen van bacteriën. Steenhuis: “Net zoals mensen een ‘fight-or-flight’ stress respons vertonen bij naderend gevaar, reageren ook bacteriën met stress op impulsen uit de omgeving zoals de aanwezigheid van giftige stoffen (bijvoorbeeld antibiotica) of voedseltekort.”Steenhuis ontwikkelde een methode waarbij bacteriën groen oplichten zodra ze stress ondervinden als ze in aanraking komen met antibacteriële stoffen. Met deze nieuwe methode zijn meer dan 300.000 chemische stoffen getest en werden er drie stoffen geselecteerd die waarschijnlijk ingrijpen op het buitenste membraan van bacteriën en hierdoor de bacterie verzwakken.
Nieuwe klassen nodig
Bij antibioticaresistentie spelen verschillende factoren een grote rol, waaronder het grootschalige gebruik van antibiotica in de veehouderij en het overmatig en soms verkeerd gebruik van antibiotica in de gezondheidzorg. Daarbij komt dat er al sinds 1980 nauwelijks nieuwe klassen van antibiotica ontwikkeld zijn. Steenhuis: “Om antibioticaresistentie te bestrijden is het essentieel om nieuwe antibiotica te ontwikkelen die op een andere manier bacteriën doden dan de huidige antibiotica. Daarom heb ik samen met Joen Luirink (hoofd Moleculaire Microbiologie van de Vrije Universiteit Amsterdam) een methode ontwikkeld om nieuwe antibiotica te identificeren, waarbij wij ons vooral hebben gericht op de buitenmembraan van bacteriën.”
Vervolgonderzoek moet nu uitwijzen of de drie beloftevolle stoffen uit dit onderzoek kunnen worden doorontwikkeld tot een nieuwe klasse antibiotica. Op dit moment wordt de stress assay gebruikt door de European Lead Factory, een publiek-private samenwerking die tot doel heeft om de ontwikkeling van medicatie te versnellen. Hun bibliotheek van meer dan 500.000 chemische stoffen wordt momenteel getest op antibacteriële activiteit.