Met TBE besmette teken in opmars in ons land

Teken kunnen je niet enkel besmetten met de ziekte van Lyme, ze kunnen ook drager zijn van het tick borne encephalitis virus of TBE- virus dat tekenencefalitis (hersen(vlies)ontsteking) kan veroorzaken. De laatste jaren verspreiden deze zich ook richting onze contreien. Klinisch bioloog dr. Marjan Van Esbroeck (Instituut voor Tropische Geneeskunde ITG) legt uit waar je moet op letten en hoe je je optimaal kan beschermen.

Teken hebben een kwalijke reputatie en dat heeft alles te maken met hun rol in de overdracht van de bacterie die verantwoordelijk is voor de ziekte van Lyme. In heel wat Oost- en Centraal-Europese landen, maar ook in Scandinavië circuleren teken die besmet zijn met het TBE-virus. Door grootschalige vaccinatiecampagnes is het aantal gevallen in landen zoals Zwitserland of Oostenrijk sterk gedaald. De jongste jaren breidt het gebied waarin het TBE-virus gevonden kan worden zich uit in zowat alle windrichtingen. Waarom dat gebeurt, is niet duidelijk, maar wellicht onder meer als een gevolg van de klimaatverandering. “Recent werden ook in ons land voor het eerst drie mensen getroffen door tekenencefalitis na een tekenbeet. Zij liepen die besmetting op tijdens het warme jaar 2020 toen mensen massaal de natuur opzochten tijdens de eerste corona lockdown”, vertelt Marjan Van Esbroeck.

Tekenjacht

Die besmettingen vonden plaats op drie verschillende plaatsen, verspreid over het land. Een heel grote verrassing waren die besmettingen niet, aangezien eerder al aangetoond werd dat dieren in contact waren gekomen met het virus en ook in Nederland waren al enkele lokale gevallen bij mensen gesignaleerd. “Daar zijn onderzoekers toen massaal teken gaan vangen en hebben ze effectief kunnen aantonen dat dit TBE-virus aanwezig was in enkele teken.

Ook wij zijn na die drie positieve gevallen volop op tekenjacht getrokken, maar dat leverde nog geen met TBE-virus besmette exemplaren op. Dat had onder meer te maken met het tijdstip van het onderzoek, helemaal op het einde van het tekenseizoen en met ongunstige weersomstandigheden die de ‘vangst’ bemoeilijkten. Bovendien komen besmette teken voor in zogenaamde hotspots. Hun leefgebieden kunnen geografisch beperkt zijn. Zoek je 100 meter verderop dan kan de situatie al verschillend zijn. Daarenboven is het aantal teken dat met het TBE-virus besmet is, zelfs in de grootste probleemgebieden klein, waardoor grote aantallen teken onderzocht moeten worden om het virus te kunnen oppikken.”

Bescherming

De beste bescherming tegen een besmetting met het TBE-virus en de bacterie die verantwoordelijk is voor de ziekte van Lyme, is voorkomen dat je door een teek gebeten wordt. “Zo’n beet gebeurt heel vaak ongemerkt, waardoor de meeste mensen zich er niet bewust van zijn”, weet Marjan Van Esbroeck. Teken afhouden tijdens wandelingen kan door een lange broek, lange mouwen en gesloten schoenen te dragen om de huid zo min mogelijk bloot te stellen. Dat kan je aanvullen met een antitekenspray, waarmee je onbedekte plekjes huid beschermt. De teek snel verwijderen met een speciaal pincet beschermt niet tegen overdracht van het TBE-virus, aangezien die overdracht al snel na de tekenbeet kan plaatsvinden. De kans dat je in ons land via een tekenbeet TBE oploopt, is momenteel heel erg klein, maar dat ligt anders voor wie richting Oost- en Centraal-Europa reist.

Vaccinaties

“Wie reisplannen heeft richting risicogebieden zoals Oostenrijk, Zuid-Duitsland, Zwitserland, Slovenië enzovoort, waar TBE endemisch is, doet er goed aan om zich tijdig voor te bereiden. Dat geldt vooral voor wie ter plekke natuurwandelingen of kampeertochten plant. Bij een citytrip is de kans op een ongewenste ontmoeting met teken natuurlijk een stuk kleiner.” Naast preventie door aangepast kleding en het gebruik van een antitekenspray kan je je beschermen tegen een TBE-besmetting door vaccinatie, wat sterk aanbevolen wordt aan reizigers die risicoactiviteiten plannen in endemische gebieden.

“We beschikken daarvoor over een doeltreffend vaccin, waarvan je twee dosissen nodig hebt, met bij voorkeur minstens 1 maand tussen om al tijdelijk beschermd te zijn. Dat betekent dat je toch best drie maanden voor de afreis een afspraak plant. Een jaar na het tweede vaccin haal je best een herhalingsbooster voor een langdurige bescherming.”

Hersen(vlies)ontsteking

Meer sensibilisering bij reizigers die naar risicogebieden trekken is nodig, aangezien TBE in sommige gevallen een ernstig ziekteverloop kan kennen. In een eerste fase geeft het vooral koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en andere griepachtige symptomen. Na een klachtenvrije periode kunnen er, wanneer de ziekte zich verder ontwikkelt, neurologische klachten optreden. Afhankelijk van het type virus en de immuniteit van de betrokkene kan dit variëren van meningitis (hersenvliesontsteking) tot zeer ernstige encefalitis (hersenontsteking) die soms fataal kan aflopen.

Lees ook: De teken zijn weer van de partij

Onderstaande kaart geeft een overzicht van de landen waar met TBE besmette teken frequent voorkomen.