De hoogste bijdrage voor het ontwikkelen van dementie in de middelbare levensfase (45- 64 jaar) situeren de onderzoekers bij gehoorverlies. © Getty Images

Met deze ingrepen kan je in elke levensfase je risico op dementie verkleinen

Valt dementie te voorkomen? Tien jaar geleden luidde het antwoord nog onomwonden neen. Vandaag zijn wetenschappers een stuk optimistischer gestemd. Een recente overzichtsstudie in The Lancet toonde aan dat het risico op de ziekte met 35 % kan worden verkleind als alle beïnvloedbare factoren worden aangepakt.

Dementie zal de komende 20 jaar in absolute aantallen verdubbelen door de toenemende vergrijzing. Maar tegelijk wezen enkele belangwekkende studies op een relatieve afname. De kans om dementie te krijgen gaat binnen elke leeftijdsklasse al 20 jaar in dalende lijn, zo meldt dementiespecialist en psychogerontoloog Huub Buijssen. Hij verwijst onder meer naar een Nederlands onderzoek waarbij 15 000 Rotterdammers gedurende 15 jaar opgevolgd werden. Van de 70 tot 80- jarigen ontwikkelde in 1990 bijna 10 op de 1000 dementie. Tien jaar later slonk dat aantal bij de mannen tot 5 op de 1000 en bij vrouwen tot 8 op de 1000. De verklaring: een andere leefstijl.

Opleiding en gehoorverlies

In elke levensfase is het nog zinvol om de levensstijl in de brede betekenis van het woord aan te passen. Een grootschalige reviewstudie in The Lancet, waarbij verschillende eerdere studies werden samengebracht, kwam tot de conclusie dat het risico op dementie maximaal met 35 procent kan verkleind worden door eigen ingrepen. Om die volle 35 % reductie te kunnen realiseren, moet je wel al vroeg in het leven starten met een gezonde levensstijl, benadrukken de Britse onderzoekers. Zij onderscheiden drie levensfases en lijsten per periode op wat de voornaamste risicofactoren inhouden en hoe je die kan aanpakken.

In de eerste fase (tot 18 jaar) is de ingreep duidelijk: volg een opleiding. Wie ophoudt met studeren na de basisschool verliest al 7,5 van de 35 %. In de generatie van de babyboomers volgden al een veel groter aantal mensen een middelbare of hogere opleiding dan in de generaties daarvoor. Dat verklaart mee de relatieve daling van dementie per leeftijdsgroep.

De hoogste bijdrage voor het ontwikkelen van dementie in de middelbare levensfase (45- 64 jaar) situeren de onderzoekers bij gehoorverlies. Gehoorverlies neemt maar liefst 9 % van de maximale 35 % voor haar rekening. Het precieze mechanisme is nog niet echt achterhaald maar het verband is wel significant. De onderzoekers stippen wel aan dat gehoorverlies an sich niet noodzakelijk een rechtstreekse oorzaak is van dementie, maar wel het ermee gepaard gaande sociale isolement. Een tweede mogelijke hypothese luidt dat gehoorverlies tot schade leidt in het brein waardoor dit minder prikkels krijgt.

Andere belangrijke risicofactoren tijdens de middelbare leeftijd zijn een hoge bloeddruk (2%) en obesitas(0,8%). In de derde levensfase (65- plus) zijn de voornaamste risicofactoren die de kans op dementie verhogen roken (5,5 %), depressie (4%), fysiek inactief zijn (2,6%), sociale isolatie (2,3%) en diabetes (1,2%).

Cognitieve reserve

Hoe zit het met veelbelovende voedingsstoffen zoals kurkuma, kokosolie, gingko die de hersenen beter zouden beschermen? “De effectenstudies die hiernaar gedaan zijn rechtvaardigen niet de claims. Hetzelfde geldt trouwens voor braintraining of hersengymnastiek. Hun effect is nog altijd speculatief”, vat Huub Buijssen samen. Wat wel een dam kan opwerpen tegen dementie, is leren en liefst levenslang leren zoals door een hobby of beroep uit te oefenen dat de hersenen uitdaagt. Een Duits onderzoek bij zo’n 1600 zelfstandig wonende 75-plussersdie 15 jaar werden gevolgd, toonde aan dat elk jaar van opleiding het risico op dementie significant verkleinde. De onderzoekers bevestigden daarmee de theorie van de cognitieve reserve. Die houdt in dat wie zijn hersenen van jongs af aan uitdaagt en dat blijft doen, zorgt voor meer verbindingen tussen de hersencellen, waardoor de cognitieve achteruitgang langer kan gecompenseerd worden.

Wat kan je verder ondernemen om deze risicofactoren te beïnvloeden? Gehoorverlies aanpakken door een hoortoestel of andere aanpassingen wordt aanbevolen. Goed zorgen voor je hart en bloedvaten is belangrijk om de hersenen van voldoende zuurstof te voorzien terwijl tegelijk ook de afvoer van afvalstoffen is verzekerd. Concreet doe je dat door te stoppen met roken, het voorkomen of behandelen van diabetes en hoge bloeddruk, gewichtscontrole, voldoende beweging, en een actief sociaal leven.

Ook het mijden van pesticiden is zinvol. Arbeidsgeneeskundig onderzoek heeft aangetoond dat wie regelmatig met dit soort producten in aanraking komt een verhoogde kans maakt op Parkinson en dementie. Er zijn ook aanwijzingen dat het gebruik van benzodiazepines (kalmeer- en slaapmedicatie) het risico verhoogt.

“We kunnen meer doen om dementie te voorkomen dan we eerst dachten”, concludeert Huub Buijssen. “Maar we mogen niet alle kaarten zetten op één bepaalde interventie zoals bewegen of voeding alleen. Alleen een brede levensstijlaanpak zal vruchten afwerpen om het risico zoveel mogelijk te verkleinen. Een gezonder lijf zal dementie weliswaar niet volledig kunnen uitbannen maar het kan er zich langer tegen verweren en ook dat is winst: meer jaren met levenskwaliteit.”

Het hart wordt niet dement, Huub Buijssen, uitgeverij TRED, isbn 978 90827 58429, 18,90 euro.

Partner Content