Melatonine bij slaapklachten

Melatonine is een hormoon dat ons lichaam duidelijk maakt dat het bedtijd is. We kunnen het ook kunstmatig fabriceren. Volstaat een pilletje dan om alle slaapproblemen uit de wereld te helpen?

Over kunstmatig verkregen melatonine is al behoorlijk wat inkt gevloeid. In ons land was ze eerst vrij verkrijgbaar als voedingssupplement. Daarna werd ze van de markt gehaald, hoewel ze in verscheidene andere landen (zoals de VS) en via het internet wel vrij te koop bleef. Sinds kort heeft melatonine opnieuw haar intrede gemaakt, zij het enkel op doktersvoorschrift en voor patiënten die aan slapeloosheid lijden. Dit betekent echter niet dat alle slaapproblemen ermee opgelost worden.

Slaap en temperatuur

Het slaaphormoon bij uitstek wordt in ons lichaam aangemaakt door een klein kliertje in de hersenen, de epifyse of pijnappelklier. Die begint ’s avonds melatonine te produceren en tijdens de nacht, naar de ochtend toe neemt de werking af.

“Het hormoon stuurt een sterk signaal naar de hersens en meldt hen dat de nacht gevallen is en het lichaam op stand-by mag worden gezet”, verklaart prof Robert Poirrier, neuroloog en verantwoordelijke voor het Centre d’étude des troubles de l’éveil et du sommeil van het Luikse CHU. “Na dat signaal zal onze lichaamstemperatuur binnen het halfuur met een graad dalen. Het verband tussen slaap en temperatuur – en meer bepaald een lagere lichaamstemperatuur – is al langer bekend. Tijdens de dag ligt onze lichaamstemperatuur rond de 36,7°C, tegen 17 uur is die gestegen tot zo’n 37°C om tegen 4 uur ’s nachts opnieuw gedaald te zijn tot zo’n 35,8°C. Het is de melatonine die de temperatuur doet dalen en zo slaap opwekt.”

Vijftigers met slaap-waakproblemen

Net als bij andere hormonen vermindert ook de productie van melatonine met de leeftijd. Die vermindering in aanmaak verklaart waarom sommige mensen na hun vijftigste plots te kampen krijgen met slaapproblemen. Al is melatoninegebrek niet de enige mogelijke verklaring.

“Alvorens melatonine voor te schrijven, zal de arts nagaan of de patiënt wel een goede slaaphygiëne heeft. Het kan immers ook zijn dat de persoon in kwestie slecht slaapt omdat hij of zij de hele avond computerspelletjes speelt, of naar gewelddadige films kijkt. Verder zal de arts nagaan wat de patiënt eet en drinkt, kortom: hoe zijn of haar leven eruitziet. En hij kan tips geven waardoor de patiënt makkelijker kan inslapen: een kalme bezigheid zoeken voor het slapen gaan, even wat tijd nemen voor zichzelf,... Melatonine heeft op zich geen gevaarlijke bijwerkingen, maar moet toch niet zomaar voorgeschreven worden.”

Melatonine kan wél nuttig zijn voor mensen van boven de vijftig die problemen hebben met hun slaap- en waakritme. “Het is vanzelfsprekend dat er een melatoninegebrek zal ontstaan als er minder geproduceerd wordt. Dus is de kans groot dat dit de oorzaak is als iemand ondanks een goede slaaphygiëne toch slecht slaapt. Maar bij een 22-jarige die niet slaapt omdat zijn leefpatroon helemaal door elkaar gegooid is, zal men zeker geen melatonine voorschrijven.”

Stiptheid is essentieel

Regelmaat is het sleutelwoord. “Het is inderdaad belangrijk dat u uw melatonine elke avond op hetzelfde tijdstip inneemt, idealiter een uur voor bedtijd”, beklemtoont prof Poirrier. “Als u om welke reden dan ook dat eens niét kunt doen, kunt u beter geen pil nemen in plaats van ze op een ander tijdstip te slikken. Als u daar geen rekening mee houdt, is het net alsof u uw hersens een jetlag laat ondergaan.”

Een punctuele behandeling met melatonine echter zorgt ervoor dat uw biologische klok weer op punt gesteld wordt. “Nadat u een maand melatonine genomen hebt, is het perfect mogelijk dat uw hersenen zich opnieuw een meer geregeld ritme aangemeten hebben.”

Melatonine gewoon doornemen, maanden aan een stuk, doet u beter niet. Dat kan een psychologische verslaving veroorzaken. “Dit is niet hetzelfde als een lichamelijke verslaving, maar ze kan wel leiden tot chronische slapeloosheid.”

Niet zaligmakend

Niet alle slaapproblemen zijn gelieerd aan een melatoninegebrek. “Als u een echtscheiding doormaakt, uw werk of een geliefde verloren hebt, of financiële zorgen hebt, is melatonine toedienen geen oplossing”, waarschuwt prof Poirrier. Als een dergelijk probleem de oorzaak is van slaapproblemen, is het beter elders hulp te zoeken: psychologische bijstand, angstremmers, antidepressiva. Ook kan een arts bijvoorbeeld benzodiazepines voorschrijven zodat u ondanks de problemen rust krijgt. “In zo’n geval zou melatonine voorschrijven onverantwoord zijn. De beslissing van een behandeling met melatonine moet zorgvuldig afgewogen worden. Het is geen wondermiddel voor depressies en zware slapeloosheid. Het beste is om het middel te beschouwen als één middeltje uit een heel arsenaal behandelingen die een arts ter beschikking heeft om slaapproblemen te lijf te gaan. Niet als hét antwoord op alle mogelijke slaapproblemen.”