Mantelzorg gebeurt steeds vaker in groep

Een nieuwe online tool biedt praktische steun aan familie en vrienden die de zorg voor een familielid, buur, vriend, kennis... op zich nemen.

Mantelzorg is de jongste jaren uitgegroeid tot groepswerk waarbij zowel partners en (klein)kinderen, vrienden of buren op hun manier hun steentje bijdragen. Om dat proces te stroomlijnen en de organisatie onderling af te stemmen, ontwikkelden KULeuven, Ons Zorgnetwerk en Cera een nieuw hulpmiddel: de Keuzewijzer. “Wij waren gefocust op praktische zaken, maar via deze bevraging werd duidelijk dat net eenzaamheid een grote zorg was voor onze vader,” getuigen Jenny en Lieve Salmon.

“De tijd dat één centrale mantelzorger het leeuwendeel van de zorgtaken op zich nam en alles organiseerde voor de (groot)ouder, partner, broer, zus of kind is grotendeels passé”, schetst Marleen Vanhees, directeur van Landelijke Thuiszorg de situatie. “In steeds meer families merken we dat de taken meer onderling verdeeld worden tussen familieleden, vrienden, buren en zorgprofessionals. Die maatschappelijke trend zal zich met de toenemende vergrijzing de komende jaren doorzetten. Vaak draait dat vanzelf heel vlot, in andere gevallen lopen meningen en visies op de situatie toch meer uiteen. Dan is er meer gerichte ondersteuning nodig. Vanuit die situatie zijn we vetrokken om dit nieuwe hulpmiddel te ontwikkelen,” vult Hilde Weckhuysen van Ons Zorgnetwerk aan.

Levensdomeinen

Deze gratis hulp is nu beschikbaar onder de vorm van een heel gerichte en praktische online vragenlijst: de Keuzewijzer. “Deze vragen zoomen in op 10 levensdomeinen zoals woon- en leefomgeving, persoonlijke hygiëne maar ook psychische gezondheid, intimiteit en relatie, mobiliteit of beweging. Zowel de mantelzorgers als de ‘patiënt’ vullen de lijst individueel en onafhankelijk van elkaar in. Tegelijk wordt er ook gepeild naar de draagkracht van de mantelzorger zelf”, verduidelijkt onderzoekster Leontien Jansen van het Academische Centrum voor Huisartsgeneeskunde (KU Leuven).

“Via de vragen polsen we zowel naar mogelijke noden als naar oplossingen die de mantelzorger of patiënt zelf voor ogen hebben. Er worden per thema ook doelstellingen geformuleerd.” Na afloop worden alle antwoorden gebundeld tot een groepsverslag. “Dat is een ideale leidraad om vervolgens met de hele mantelzorggroep en de patiënt een gesprek op gang te brengen over wat ze willen veranderen en hoe dat kan aangepakt worden. Dit vergemakkelijkt vaak een constructieve communicatie onderling én met de patiënt over gevoelige onderwerpen zoals het al dan niet inschakelen van thuishulp, naar een dagopvang gaan enz.”

Testgroepen

De vragenlijst is intussen uitgetest en positief geëvalueerd door 44 mantelzorggroepen. Een groot deel daarvan gaf aan dat ze de conclusies graag wilden bespreken met een professional zoals de huisarts of een thuisverpleegkundige. “Een ander groot voordeel van de vragenlijst is dat dit ook aandachtspunten aan de oppervlakte brengt, die anders onbesproken blijven zoals de psychische noden”, stipt Hilde Weckhuysen. Dat merkte ook de mantelzorggroep van de zussen Jenny en Lieve Salmon die samen voor hun vader André zorgen. “Zo’n 11 jaar geleden zijn we in een situatie van mantelzorger terechtgekomen. Dat gebeurde langzaamaan: van het overnemen van administratieve zaken en het regelen van medicatie tot er alsmaar meer kwam bij kijken”, vertelt Jenny Salmon. “Wij bekommerden ons vooral heel erg op de praktische kant van het zorgverhaal: had hij elke dag lekker eten, een proper huis en de juiste medicatie? Maar uit het groepsverslag van onze Keuzewijzer sprong vooral de zorg om zijn vereenzaming naar voren. We zaten op één lijn dat hij meer nood had aan sociale contacten. Toen moeder nog leefde kwam er heel veel volk over de vloer maar de jongste jaren zag onze vader steeds minder mensen. Om dat aan te pakken heb ik samen met mijn zus de dagopvang van CADO Ferm Thuiszorg opgetrokken van 1 naar 4 dagen in de week. Voor ons was de Keuzewijzer verder ook een geruststelling, omdat bleek dat we grotendeels dezelfde visies deelden. Waar de meningen wat uiteenliepen zoals over persoonlijke hygiëne bood dit de kans om daarover openlijk te spreken.”

Herhalen

Groepen die de Keuzewijzer invullen krijgen een momentopname van de actuele zorgsituatie. Onderzoekster Leontien Jansen: “Dat is waardevol maar zodra die situatie evolueert, is het nuttig om de oefening te herhalen en de zorgoplossingen bij te stellen waar nodig. De eerste resultaten kunnen daarbij dienen als basis. Daarnaast hopen we met de Keuzewijzer ook die groep mensen te bereiken die zichzelf vandaag nog niet identificeren als mantelzorger want ‘het is toch normaal dat ik voor mijn moeder of vader zorg’. Ook zij kunnen hier veel antwoorden en steun uithalen.”