Loslaten is een werkwoord

Leren loslaten is allesbehalve passief toekijken en heeft niets te maken met laksheid. Het betekent de juiste tools inzetten om jezelf te bevrijden van malende gedachten of te perfectionistisch gedrag. Zodat je intenser kan genieten van het moment.

Kom je mentaal nooit helemaal los van je job of het huishouden? Kan je het zelfs tijdens je vakantie niet laten de mails van het werk te checken? Ben je na een taak nooit echt tevreden over het resultaat? Blijf je eindeloos tobben over een mislukking, een pijn- lijke gebeurtenis waarvoor je je ver- antwoordelijk voelt, een verlies dat je niet kan verwerken? Perfectionistisch gedrag en eindeloos tobben kunnen op de duur je dagelijks leven dusdanig beheersen dat je uitgeput raakt en niet meer kan genieten van het hier en nu.

Van je entourage krijg je dan vaak te horen ‘dat je eindelijk een keer moet loslaten’. Maar wat houdt dat in? Velen zien loslaten als er je voeten aan vegen, als een vorm van nonchalance. Je moet ophouden je druk te maken en jezelf te straffen. Maar zo eenvoudig is dat niet. “Loslaten is allesbehalve passief toekijken”, corrigeert Fanny Weytens, doctor in de psychologie, gespecialiseerd in de begeleiding van mensen met een burn-out. “Loslaten is beslissen om automatisch gedrag of gepieker bewust een halt toe te roepen. Het betekent dat je actie moet ondernemen, automatismen geen kans meer mag geven en een mechanisme moet afzweren dat je dagelijkse leven al vele jaren in zijn greep heeft. “ Dat vergt niet alleen energie – wat niet evident is wanneer je al uitgeput bent -, het kan ook uitermate contra-intuïtief zijn.

De aap en de kokosnoot

Ben je een problematische tobber of een overdreven perfectionist, dan heb je vaak de indruk dat loslaten gevaarlijk is. Terwijl de situatie op haar beloop laten, niet zelden een pak nefaster blijkt. Een paradox die de Canadese psychiater Serge Marquis uitlegt met de metafoor van de aap en de kokosnoot: in Maleisië vangen ze apen door kokosnoten op te hangen met een klein gat erin waardoor rijst te zien is. De aap steekt zijn hand door het gat om de rijst te grijpen. Omdat hij daarbij een vuist maakt, komt zijn hand vast te zitten. Hij kan zich enkel bevrijden door zijn vuist te openen en de rijst los te laten. Maar dat doet de aap niet, uit angst zijn buit te verliezen. Uiteindelijk sterft hij.

“Dit beeld vat tamelijk goed samen wat veel mensen die moeite hebben met loslaten ervaren”, klinkt het bij Fanny Weytens. “Ben je een perfectionist, dan is je werk perfect doen cruciaal voor jou. Loslaten zou betekenen dat je verzaakt aan je eigen kwaliteitsnormen. Als perfectionist ervaar je dat als gevaarlijk, want je denkt dat anderen je dan minder goed, minder betrouwbaar zullen vinden. Maar dat klopt niet: net je overdreven perfectionisme vormt een gevaar. Want het risico dat je oververmoeid raakt en dus minder goed gaat presteren of zelfs een burn-out krijgt, is reëel.”

Inzicht is primordiaal

Maar om de rijst los te laten en je hand uit de kokosnoot te halen, moet je eerst inzien dat de situatie problematisch of gevaarlijk kan worden. “Ben je geneigd jezelf uit te putten, dan geef je je geen rekenschap hoe dit mechanisme werkt: hoe meer je gepieker of je automatismen beslag op je leggen, hoe moeilijker het voor je is om afstand te nemen en in te zien dat je niet goed bezig bent”, aldus nog de psychologe. “Je beseft niet dat je in een vicieuze cirkel bent beland. Je kan niet vatten dat het ook anders kan. Het is dan ook vaak je entourage die uiteindelijk aan de alarmbel trekt.”

Toch is zélf tot inzicht komen niet onmogelijk. Maar dan moet je wel rustig bij de situatie durven stilstaan en checken hoe het met je gaat. Eenmaal je je probleem hebt blootgelegd, moet je het enkel nog oplossen. Makkelijker gezegd dan gedaan? Te rade gaan bij een therapeut kan dan erg nuttig zijn. Daarnaast kan je ook je dagelijks leven hier en daar aanpassen en omstandigheden creëren waardoor je kan loslaten.

Loslaten voor perfectionisten

Ben jij een perfectionist, dan ga je vanaf nu voor versoepeld perfectionisme. Je moet niet plots vervallen in laksheid – als perfectionist zou je daar trouwens niet in slagen -, wel moet je je perfectionisme temperen en kaderen, zodat je makkelijker kan loslaten.

• Plak een termijn op de uitvoering van taken. “Geef jezelf X tijd om een taak af te werken”, adviseert Fanny Weytens. “Ben je tijdig klaar maar niet tevreden over het resultaat, dwing jezelf dan om niets meer te wijzigen. Is het je niet gelukt de taak tijdig rond te krijgen, ga dan eerst na of je nog genoeg energie hebt dan wel aan tijd voor jezelf toe bent. Voel je je na dat zelfonderzoek nog in staat om verder te werken, doe dat dan. Maar beperk ook die nieuwe inspanning in de tijd. “
• Scherm jezelf wat meer af voor vragen en verzoeken. Loslaten betekent ook jezelf verbieden om altijd meteen op vragen en verzoeken in te gaan. Dat lukt beter als je het geluid voor binnenkomende mails of Whatsappjes uitschakelt. Heeft iemand je echt dringend nodig, dan zal die wel bellen.
• Pak één taak per keer op en werk die af. Aan verschillende klussen tegelijk beginnen kan uitputtend en ontmoedigend zijn. Uiteraard kan je niet ontspannen als je aan het einde van de dag met een aantal half afgewerkte of haastig afgehandelde taken blijft zitten. Je werkt beter één opdracht per keer af, op een manier die je voldoening schenkt, zodat je taak na taak uit je hoofd kan verbannen.
• Zet jezelf in on-modus of in off-modus. Maak een duidelijk onderscheid tussen werk en vrije tijd. En creëer daar telkens de ideale omstandigheden voor. “Anders gezegd: ofwel werk je en doe je niets anders, ofwel rust je en doe je ook enkel dat”, legt Fanny Weytens uit. “De twee trachten te combineren is niet verstandig. Zo is het geen goed idee om op je laptop te werken met de televisie op de achtergrond: je voelt je schuldig omdat je je niet 100% concentreert op je werk en wanneer je achteraf ontspant, heb je de indruk dat je daar eigenlijk geen recht op hebt.”
• Durf te zeggen dat je niet bereikbaar bent. Werk en privé zijn inmiddels dermate verweven, dat het misschien moeite zal kosten je collega’s hiervan te overtuigen. Maar af en toe niet bereikbaar zijn is bijzonder heilzaam!

Loslaten voor tobbers en piekeraars

• Kalmeer je lichaam om je geest tot rust te brengen. “Wanneer je fysiek erg onrustig bent, zal je geest je lichaam daarin volgen. Ontspan je lichaam en je zal rustiger over bepaalde dingen kunnen nadenken.”
• Durf te luisteren naar je gedachten. “Als je niet naar het stemmetje van je gedachten luistert, zal dat almaar harder gaan roepen en ronduit opdringerig worden. Wat dat stemmetje te vertellen heeft, is niet altijd prettig om te horen, maar om gepieker en getob een halt toe te roepen, moet je durven te luisteren naar je emoties en de boodschap erachter trachten te doorgronden.” Soms helpt het om op te schrijven wat je denkt
• Leg de vinger op nutteloze gedachten. “Eenmaal je gedachten op papier staan, kan je ze ordenen en de zinloze gedachten scheiden van die welke je informatie geven om beter voor jezelf te zorgen”, licht Fanny Weytens toe. “Een voorbeeld van een zinloze gedachte die je maar beter meteen schrapt, is ‘ik ben een loser’. ‘Ik moet iets ondernemen’ is wel een nuttige gedachte, die het waard is om bij stil te staan.”
• Hou grote schoonmaak in je schuldgevoelens. Als je je schuldig voelt, moet je trachten te achterhalen wat je jezelf precies verwijt. Welke van de dingen die je jezelf aanwrijft, hingen volledig van jou af? Op welke zaken had je maar deels een invloed? En over welke dingen had je volstrekt niets te zeggen? “Soms straf je jezelf voor gebeurtenissen waarop je geen grip had. En zelfs al had je invloed op de gang van zaken, dan nog wijs ik mensen erop dat we allemaal doen wat we kunnen met de middelen waarover we op een bepaald moment beschikken. Dat besef kan helpen om je schuldgevoelens los te laten. Of om die op zijn minst om te buigen in een kans om volgende keer beter te doen of niet opnieuw dezelfde fout te maken” Kortom, het Gebed om Kalmte is een prima leidraad: “Schenk me de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien.”