Loslaten is een werkwoord

Kom je mentaal nooit helemaal los van je job of het huishouden? Kan je het zelfs tijdens je vakantie niet laten de mails van het werk te checken? Ben je na een taak nooit echt tevreden over het resultaat? Blijf je eindeloos tobben over een mislukking, een pijn- lijke gebeurtenis waarvoor je je ver- antwoordelijk voelt, een verlies dat je niet kan verwerken? Perfectionistisch gedrag en eindeloos tobben kunnen op de duur je dagelijks leven dusdanig beheersen dat je uitgeput raakt en niet meer kan genieten van het hier en nu. Van je entourage krijg je dan vaak te horen 'dat je eindelijk een keer moet loslaten'. Maar wat houdt dat in? Velen zien loslaten als er je voeten aan vegen, als een vorm van nonchalance. Je moet ophouden je druk te maken en jezelf te straffen. Maar zo eenvoudig is dat niet. "Loslaten is allesbehalve passief toekijken", corrigeert Fanny Weytens, doctor in de psychologie, gespecialiseerd in de begeleiding van mensen met een burn-out. "Loslaten is beslissen om automatisch gedrag of gepieker bewust een halt toe te roepen. Het betekent dat je actie moet ondernemen, automatismen geen kans meer mag geven en een mechanisme moet afzweren dat je dagelijkse leven al vele jaren in zijn greep heeft. " Dat vergt niet alleen energie - wat niet evident is wanneer je al uitgeput bent -, het kan ook uitermate contra-intuïtief zijn. Ben je een problematische tobber of een overdreven perfectionist, dan heb je vaak de indruk dat loslaten gevaarlijk is. Terwijl de situatie op haar beloop laten, niet zelden een pak nefaster blijkt. Een paradox die de Canadese psychiater Serge Marquis uitlegt met de metafoor van de aap en de kokosnoot: in Maleisië vangen ze apen door kokosnoten op te hangen met een klein gat erin waardoor rijst te zien is. De aap steekt zijn hand door het gat om de rijst te grijpen. Omdat hij daarbij een vuist maakt, komt zijn hand vast te zitten. Hij kan zich enkel bevrijden door zijn vuist te openen en de rijst los te laten. Maar dat doet de aap niet, uit angst zijn buit te verliezen. Uiteindelijk sterft hij. "Dit beeld vat tamelijk goed samen wat veel mensen die moeite hebben met loslaten ervaren", klinkt het bij Fanny Weytens. "Ben je een perfectionist, dan is je werk perfect doen cruciaal voor jou. Loslaten zou betekenen dat je verzaakt aan je eigen kwaliteitsnormen. Als perfectionist ervaar je dat als gevaarlijk, want je denkt dat anderen je dan minder goed, minder betrouwbaar zullen vinden. Maar dat klopt niet: net je overdreven perfectionisme vormt een gevaar. Want het risico dat je oververmoeid raakt en dus minder goed gaat presteren of zelfs een burn-out krijgt, is reëel." Maar om de rijst los te laten en je hand uit de kokosnoot te halen, moet je eerst inzien dat de situatie problematisch of gevaarlijk kan worden. "Ben je geneigd jezelf uit te putten, dan geef je je geen rekenschap hoe dit mechanisme werkt: hoe meer je gepieker of je automatismen beslag op je leggen, hoe moeilijker het voor je is om afstand te nemen en in te zien dat je niet goed bezig bent", aldus nog de psychologe. "Je beseft niet dat je in een vicieuze cirkel bent beland. Je kan niet vatten dat het ook anders kan. Het is dan ook vaak je entourage die uiteindelijk aan de alarmbel trekt." Toch is zélf tot inzicht komen niet onmogelijk. Maar dan moet je wel rustig bij de situatie durven stilstaan en checken hoe het met je gaat. Eenmaal je je probleem hebt blootgelegd, moet je het enkel nog oplossen. Makkelijker gezegd dan gedaan? Te rade gaan bij een therapeut kan dan erg nuttig zijn. Daarnaast kan je ook je dagelijks leven hier en daar aanpassen en omstandigheden creëren waardoor je kan loslaten. Ben jij een perfectionist, dan ga je vanaf nu voor versoepeld perfectionisme. Je moet niet plots vervallen in laksheid - als perfectionist zou je daar trouwens niet in slagen -, wel moet je je perfectionisme temperen en kaderen, zodat je makkelijker kan loslaten.