Levenslang vaccineren voor een goede afweer

Is vaccineren eigenlijk nog nodig als je de 50 voorbij bent? Heeft ons immuunsysteem niet voldoende levenservaring opgedaan om de meeste ziektekiemen van antwoord te dienen? 'Vaccineren blijft een must voor 50-plussers', benadrukt vaccinatiespecialist prof. dr. Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen). 'In de eerste plaats om je eigen gezondheid veilig te stellen. Met de leeftijd neemt de effectiviteit van je immuunsysteem af, een natuurlijk slijtageproces. Je ontwikkelt minder antistoffen en de kwaliteit ervan loopt terug. Je bent vatbaarder voor ziekten en ook de kans op ernstige complicaties neemt toe. Door te vaccineren versterk je je immuunsysteem opnieuw. Wat je afweer eveneens stevig boost, is voldoende in beweging blijven. Wandelen, fitnessen, zwemmen,... maakt niet uit. Een betere conditie in combinatie met een gerichte vaccinatie zorgt voor een doeltreffender immuniteit.'En tegelijk bescherm je ook je omgeving, voor wie je geen besmettingsbron kan vormen. 'Dat geldt zeker voor wie vaak in een woon-zorgcentrum langsgaat of met jonge (klein)kinderen omgaat. We evolueren stilaan naar het concept van levenslang vaccineren. In Europa stoppen de vaccinatieschema's nog te vaak op 18 jaar maar in de VS hanteren ze intussen al een schema voor een heel mensenleven, met gepaste inentingen voor elke leeftijd. Blijven vaccineren is een beetje zoals een brandverzekering. Ook daarvan voel je niet meteen het effect, maar de dag dat je huis vuur vat, ben je blij dat je beschermd bent.'KnikhoestDe bescherming tegen deze bacteriële infectieziekte van de luchtwegen neemt na verloop van tijd af. Na 10 tot 15 jaar zijn de antistoffen grotendeels verdwenen en ben je weer vatbaar. Pierre Van Damme: 'Een nieuwe vaccinatie tegen kinkhoest wordt daarom sterk aanbevolen. Voor volwassenen is deze aandoening vaak niet levensbedreigend. Ze beperkt zich meestal tot drie à zes weken droge hoest, maar je vormt wel een potentieel gevaar voor anderen die kwetsbaarder zijn. Voor zuigelingen kan kinkhoest fataal zijn. Omdat baby's pas na acht weken hun eerste vaccin krijgen en pas maanden later immuniteit hebben opgebouwd, is het belangrijk dat hun omgeving hen niet besmet. Dat kan door cocoonvaccinatie, waarbij iedereen rondom de baby zich laat vaccineren.' Dit vaccin - één dosis - kan je het hele jaar door laten zetten en het beschermt minstens tien jaar. Het gaat om een combinatievaccin dat gelijktijdig tegen tetanus en difterie beschermt. 'Voor deze drie infectieziekten is het belangrijk dat er continu antistoffen in je bloed circuleren voor je ermee in aanraking komt. De incubatietijd - de periode tussen besmetting en de eerste symptomen - is hier immers erg kort, slechts een paar dagen. Stel dat je in aanraking komt met de tetanusbacterie door een open wonde, en je laat je pas dan vaccineren, dan komen die antistoffen geheid te laat. Zo'n situatie moet je voor zijn!' Tetanus en difterieWeet je niet meer zeker of je tetanusvaccinatie nog in orde is, bespreek dit dan zeker met je arts. De basisvaccinatie die je als kind kreeg, werkt ongeveer tien jaar. Zonder herhaalinenting daalt het aantal antistoffen nadien gevoelig. Op 50 jaar is amper de helft van de mensen nog afdoende beschermd tegen tetanus, wat meteen duidelijk maakt hoe noodzakelijk een herhaling om de tien jaar wel is. Tetanus is eerder zeldzaam in ons land, maar in de helft van de gevallen kent de ziekte een dodelijke afloop. De bacterie bevindt zich in aarde, straatstof en huisstof. Ook difterie (kroep) kan je oplopen door een bacterie, wat onder meer kan leiden tot een erg agressieve angina. Ook het hart en het zenuwstelsel kunnen erdoor worden aangetast. Een aantal Europese landen adviseert vandaag al om het drievoudige vaccin (kinkhoest, tetanus, difterie) elke tien jaar te herhalen. In ons land wordt dat nog bestudeerd. Praktisch. Een herhaalinenting met dit combinatievaccin is gratis voor volwassenen. Informeer hiernaar bij je arts of ziekenfonds. GriepNiet verplicht maar zeker aanbevolen voor alle 65-plussers is de jaarlijkse griepprik. Tussen 50 en 65 jaar adviseren artsen het vaccin ook aan voor wie rookt, wie kampt met obesitas en wie veelvuldig alcohol drinkt. Die gewoonten verhogen de kans op een griepinfectie, bijhorende verwikkelingen en een ziekenhuisopname. Verder blijft een griepvaccin nodig voor specifieke doelgroepen zoals mensen met chronische aandoeningen (hartziekten, diabetes,...). Toch is er elk jaar kritiek te horen op de povere kwaliteit van het griepvaccin, dat onvoldoende afgestemd zou zijn op het virus dat in omloop is. 'We beschikken inderdaad nog niet over supervaccins, maar ze zijn veilig en ze beschermen tegen besmetting. Bij 50-plussers weten we uit onderzoek dat het vaccin 60 tot 70% van de mensen beschermt. Bij 70-plussers ligt dat wat lager door de veroudering van het immuunsysteem', verduidelijkt prof. Van Damme. 'We weten jammer genoeg niet vooraf hoe goed iemand zal reageren op het griepvaccin, vandaar dat we een brede groep vaccineren. Er wordt volop gezocht naar methoden om het griepvaccin doeltreffender te maken. Zo gebruiken artsen in de VS momenteel al een hoger gedoseerd griepvaccin bij deze doelgroep', verduidelijkt prof. Van Damme. 'Een andere manier om het griepvaccin efficiënter te maken is het toevoegen van hulpstoffen, maar die kunnen lokaal iets meer reacties uitlokken.' Ook dit najaar komt er een viervoudig griepvaccin dat nog breder moet beschermen. 'Tot voor kort hadden we enkel een drievoudig vaccin. Daarin werden telkens twee A-stammen en één B-stam van het influenzavirus gecombineerd. De voorbije jaren hebben we geleerd dat er van de B-stam twee varianten circuleren. Voorspellen welke van deze twee zal overwegen dat jaar is een beetje een gok. Bij een foute keuze zal het vaccin onvoldoende bescherming bieden tegen de B-stam. Een viervoudig vaccin, met twee A- en twee B-stammen, biedt een hogere garantie.' Een inenting kan niet altijd voorkomen dat je griep krijgt, maar de symptomen en complicaties blijven heel wat beperkter. Praktisch. Vaccineren tegen griep doe je best in oktober-november. Voor mensen vanaf 80 wordt het advies gegeven pas half november te vaccineren om bij een laat griepseizoen toch nog voldoende beschermd te zijn. Voor 65-plussers is het vaccin deels terugbetaald, net als voor andere risicogroepen. De prijs zonder terugbetaling bedraagt € 11,46 voor het trivalent vaccin en € 12,65 voor een quadrivalent.PneumokokkenDe pneumokokkenbacterie ligt aan de basis van onder meer longontsteking, maar wordt ook geassocieerd met sinusitis, sepsis, oorontsteking en meningitis (hersenvliesontsteking) en kan hersenschade opleveren. Met de leeftijd verhoogt het risico op deze infectie. De Hoge Gezondheidsraad beveelt vaccinatie aan voor alle 65-plussers, maar heel wat landen starten al vroeger met systematische inentingen, vanaf 50 of 55 jaar. Bovendien blijkt de resistentie van de pneumokokkenbacterie tegen antibiotica toe te nemen, wat een behandeling lastiger maakt. Vandaag beschikken we over twee soorten vaccins: een 23-valent en een 13-valent. "Het 23-valente vaccin was er eerst en heel wat mensen zijn hiermee al ingeënt. Het biedt protectie tegen 23 pneumokokkenstammen, maar moet om de vijf jaar worden herhaald. Het nieuwe 13-valente vaccin werkt anders. Dat bevat een eiwitkoppeling die het afweersysteem stimuleert om immuungeheugen aan te maken: je immuunsysteem zal de pneumokkenbacterie dan blijvend herkennen en ertegen reageren door telkens een boost aan antistoffen aan te maken. Een vijfjaarlijkse herhaling is niet nodig", aldus Pierre Van Damme. "Dit vaccin zorgt ook voor antistoffen ter hoogte van je slijmvliezen, waardoor je deze bacteriën veel beter kan afblokken vanaf de mond. Je wordt zelf niet ziek en je geeft de ziekte ook veel minder makkelijk door. Vandaar dat de Hoge Gezondheidsraad nu dit nieuwe vaccin aanbeveelt voor gezonde mensen die nog niet zijn ingeënt, gevolgd door een tweede inenting met het 23-valente vaccin. Het eerste werkt in de diepte door immuungeheugen aan te maken, het tweede in de breedte door je tegen nog meer stammen te beschermen. Zeker voor risicogroepen, bijvoorbeeld chronisch zieken, is deze combinatie de beste aanpak. Gezien de kostprijs, bespreek je dit best met je dokter." Praktisch. Het 13-valente maar ook het 23-valente vaccin worden voorlopig nog niet terugbetaald bij volwassenen en kosten respectievelijk € 74,55 en € 31,93. ZonaHet varicella-zostervirus dat zona (gordelroos) veroorzaakt, slaat vooral toe bij 60-plussers. Ook wie deze pijnlijke aandoening al eerder doormaakte, kan opnieuw worden getroffen. Zona is eigenlijk het gevolg van windpokken tijdens de kinderjaren. Vanaf dan circuleert het virus sluimerend in je lichaam. Zodra je eigen afweersysteem tegen varicella-zoster onder druk komt te staan, loop je kans om zona te ontwikkelen. Intussen zijn er twee vaccins: één is al beschikbaar, het andere komt binnenkort op de markt. Beide wakkeren het eigen immuunsysteem tegen dit virus weer aan. Praktisch. De vaccins tegen zona worden voorlopig niet terugbetaald. Kostprijs € 137,40. Lees ook: Tien vooroordelen rond vaccinatieDiabetici laten zich onvoldoende vaccineren tegen griep