Koken vervuilt je huis meer dan je denkt

De transitie naar energiezuinige woningen is een goede manier om ons huizenbestand te verduurzamen, maar het houdt ook risico’s in, schrijven luchtkwaliteitsexperts Asit Kumar Mishra en Marie Coggins. In zulke ‘luchtdichte’ huizen moet de ventilatie goed geregeld zijn om luchtverontreiniging binnenshuis te vermijden, maar de kennis ontbreekt vaak.

De meesten van ons spenderen meer dan twee derde van ons leven in huis. Maar zelfs onder eigen dak worden veel mensen nog steeds blootgesteld aan gevaarlijke niveaus van luchtvervuiling. Vooral bij het koken komen er veel gevaarlijke stoffen vrij.

Voedingswaren die verbrand, geschroeid of gestoofd worden, kunnen fijnstof (PM 2,5) produceren. Zelfs etensresten die zich in de oven of op de kookplaat verzamelen, genereren die kleine deeltjes bij verbranding.

Volgens onderzoek kan je zo blootgesteld worden aan drie keer zoveel fijnstof bij het bereiden van een diner met een gebraad, dan wanneer je door New Delhi wandelt – een van de meest vervuilde steden ter wereld.

Fijnstof kan het hart en de longen beschadigen wanneer het ingeademd wordt. Op die manier kan het astma-symptomen verergeren en bijdragen aan een verminderde longfunctie, verhoogd risico op een hartaanval en irritatie van de luchtwegen. In 2019 werden wereldwijd zo’n 2,3 miljoen sterfgevallen veroorzaakt door langdurige blootstelling aan luchtverontreiniging in het eigen huishouden.

Veel landen willen hun huizenbestand renoveren om minder CO2 uit te stoten. Zo heeft de Ierse overheid zich geëngageerd om tegen het einde van dit decennium een half miljoen huizen te verduurzamen. Deze renovatiegolf biedt een kans voor miljoenen mensen om zowel de luchtkwaliteit binnenshuis te verbeteren als het energieverbruik te verminderen.

Maar... Nu die renovaties huizen luchtdichter maken, moet de ventilatie ervan goed geregeld worden. Men kan niet louter rekenen op lucht die toevallig (of eerder per ongeluk) binnenstroomt in het gebouw om de concentraties van luchtverontreinigende stoffen te verdunnen. Zonder de nodige ventilatie kunnen vervuilende stoffen die vrijkomen tijdens het koken niet ontsnappen in de atmosfeer.

Huizen in West-Europa hebben traditioneel altijd berust op natuurlijke ventilatie. De transitie naar ‘luchtdichte huizen’ vereist enkele aanpassingen in de levensstijl van de bewoners.

Ventilatie

Bij een renovatie zullen huizen vaak een mechanisch ventilatiesysteem geïnstalleerd krijgen. Dit kan zo eenvoudig zijn als een afzuigkap in de keuken of een ventilator in de badkamer. Maar sommige huizen zijn uitgerust met een volledig verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsysteem dat de buitenlucht aanzuigt en reinigt, alvorens deze te koelen of te verwarmen.

Een dampkap bedekt het kookgedeelte en heeft een ingebouwde ventilator waarmee het de binnenlucht aanzuigt door een reeks van filters alvorens het naar buiten te blazen. Het is een van de meest doeltreffende manieren om je blootstelling aan fijnstof van het koken te verminderen. Volgens onderzoek kan je blootgesteld worden aan tot 90 procent minder fijnstof door het gebruik van een dampkap.

Maar om van dat voordeel te kunnen profiteren moet de gebruiker enkele richtlijnen in acht nemen. Zo niet kan de doeltreffendheid en de goede werking van het ventilatiesysteem verminderen.

Weinig kennis

Vorig jaar onderzochten we veertien Ierse huizen die minder dan een jaar eerder waren gerenoveerd. We stelden vast dat afzuigkappen, die als product nochtans voldeden aan de vereisten, vaak niet werden gebruikt zoals het hoort.

We zagen ook dat de meerderheid van de eigenaars niet begrepen hoe ze hun ventilatiesysteem correct moesten gebruiken. De voornaamste reden hiervoor was een slechte overdracht van de vorige eigenaars, waarbij de informatie over de werking van de systemen onvoldoende werd gecommuniceerd.

Ons onderzoek bracht aan het licht dat 70 procent van de ondervraagde huiseigenaars niet wist hoe ze het ventilatiesysteem van hun huizen moesten onderhouden om zich van een goede werking te verzekeren. Door een gebrek aan onderhoud kan het ventilatiesysteem nogal luidruchtig beginnen te werken, waardoor de eigenaars minder geneigd zijn om het te gebruiken.

De meeste huiseigenaars waren zich ook niet bewust van de bronnen en gezondheidsrisico’s van fijnstof gelinkt aan koken. Het is een oud zeer dat huiseigenaars beter geïnformeerd moeten worden over de risico’s van luchtvervuiling binnenshuis.

Risico beperken

Er zijn echter wel enkele tips om de blootstelling aan een slechte luchtkwaliteit tijdens het koken te verminderen.

Voedselresten die op de kookplaat vastzitten, beginnen te branden zodra de kookplaat wordt aangezet. Je blootstelling aan fijnstof neemt dus toe zodra je begint te koken.

Dus als je een afzuigkap hebt, zet ze aan voor je start met koken en laat die 10 tot 15 minuten draaien nadat je bent gestopt. Op die manier is het onwaarschijnlijk dat de concentratie aan fijnstof kan stijgen tot onveilige niveaus, en zal het snel afnemen zodra je klaar bent met koken.

De afzuigkap verwijdert trouwens makkelijker deeltjes van de achterste kookplaten dan van de voorste. Het gebruik van de achterste kookplaten is dus een doeltreffende manier om uw blootstelling aan schadelijke stoffen binnenshuis te verminderen.

Fijnstofmeter

Je kan je afzuigkap trouwens ook koppelen aan een fijnstofmeter, om de blootstelling nog verder te beperken. Zulke sensoren doen meldingen over de vervuiling en maken een slimme regeling van de afzuigkap mogelijk. Zo kan het systeem bijvoorbeeld ingesteld worden om harder te zuigen wanneer het fijnstofniveau een bepaalde drempel bereikt.

Het is minstens even belangrijk om de afzuigkap regelmatig te laten controleren en onderhouden door de installateur. Net als bij een wagen of een boiler garandeert een jaarlijkse controle van de afzuigkap een goede werking ervan.

Wanneer we thuis koken worden we onvermijdelijk blootgesteld aan luchtverontreiniging binnenshuis. In energiezuinige woningen moeten mensen worden geïnformeerd over hoe zij hun mechanische ventilatiesysteem het beste kunnen gebruiken, om een dergelijke blootstelling te voorkomen.

Healthy home interventions: Distribution of PM2.5 emitted during cooking in residential settings