Klagen mag!

Klagen over de file, het weer, de politiek, je baas... het kan zo heerlijk opluchten. Vooral bij gelijkgestemden. Maar een klagende medemens kan ook de pret bederven. Het klagen binnen de perken houden kan, door anders naar de dingen te kijken waar je een hekel aan hebt.

Ik pleit schuldig. Ik ben iemand die echt kan genieten van ongestoord ventileren wat mij allemaal ergert. Mijn leven is niet perfect, de wereld evenmin: het is dus niet moeilijk. Het goeie zien in de mens, in de wereld, kost wel moeite. Maar hé, het is niet onmogelijk. Neem nu de dagelijkse file. Ze neemt vele uren in beslag, die ik eigenlijk nuttiger zou kunnen besteden. Maar de file is wat ze is. Toch kan je zelfs die anders bekijken. Als me-time, bijvoorbeeld. Een pauze tussen het werk en de taken die thuis nog wachten. Tijd om naar muziek te luisteren en na te denken, zonder dat ik iets moet regelen of organiseren. Sinds ik de file induik met die ingesteldheid, lijkt ze vreemd genoeg veel korter."Het verkeer, het weer en de computer die niet werkt, vormen de top drie van zaken waarover we het meeste klagen", zegt positiviteitscoach Greet Van Hecke. Zij is een van de initiatiefnemers van de ludieke actie 30 dagen zonder klagen, die 32.000 mensen kon overtuigen een maand lang (15/01 tot 14/02) met een positievere blik naar het leven te kijken. Want daar gaat het uiteindelijk om: niet je frustraties inslikken en opkroppen, wel zorgen dat je een positieve kijk op de dingen krijgt. "En ja, er wordt te veel geklaagd", zegt Van Hecke. "Vooral het systematische klagen is een probleem. Ik dacht dat het enkel een Belgisch of Noord-Europees fenomeen was. Want onderzoek wijst uit dat hoe noordelijker je gaat, hoe meer ontevredenheid er wordt geventileerd. Maar naar aanleiding van de actie kreeg ik ook veel enthousiaste reacties uit Frankrijk en Spanje, waar blijkbaar ook een potje gezucht en gezeurd wordt."Zijn we in onze welvaartmaatschappij dan te verwend en te veeleisend geworden? "Het zit gewoon in de mens", stelt Greet Van Hecke. "Het is evolutionair bepaald. Het negatieve zit ingebakken in onze basishouding. Wij zijn getraind om negatieve dingen eerder op te merken dan positieve zaken. Die houding stamt nog uit de tijd van de Neanderthalers: toen moest je snel zien of eten giftig was, of een dier een roofdier was. Het was een overlevingsstrategie."Helpt het ons ook nu nog vooruit? Door ons te concentreren op problemen, kunnen we zaken verbeteren. "Positiviteit is natuurlijk niet hetzelfde als naïviteit", nuanceert de positiviteitscoach. "We moeten problemen blijven benoemen. Maar de vraag 'wat kan ik er aan doen?' moet daar onmiddellijk mee samengaan. Kan je er niet aan verhelpen, laat het dan los. Het weer is daar een perfect voorbeeld van. Het enige wat je kan doen, is een ticket naar de zon boeken. Is dat geen optie, laat het dan rusten en pas je aan.""Positief ingesteld zijn is niet voor iedereen even makkelijk", geeft Van Hecke toe. "Hoe je naar de wereld kijkt - zie je het glas half vol of half leeg - is voor ongeveer de helft aangeboren. Tien procent hangt af van de omstandigheden waarin je je bevindt - sommige mensen krijgen nu eenmaal meer tegenslag te verwerken - en de overige 40% heb je zelf in de hand. Wat dat betreft heb ik geluk: ik ben geboren met een positieve ingesteldheid, het zit in mijn aard. Ik heb er trouwens mijn job van gemaakt. Heb ik het toch lastig, dan zoek ik steun in muziek en bij andere mensen. Dat werkt voor mij.""Niet meer klagen hoeft voor mij niet", zegt psycholoog en hoogleraar Patrick Luyten. "Klagen is een complex menselijk fenomeen. Vooreerst is het een communicatiemiddel met een belangrijke sociale functie: steun zoeken, begrip vragen, je hart luchten, een gemeenschappelijke grond voor sociaal contact vinden. Door te klagen doe je beroep op de empathie van de andere. Het is een manier om je emoties te reguleren en dingen te plaatsen.""Klagen is van alle tijden. Mensen zijn nu eenmaal relationele wezens", gaat hij verder. "En klagen maakt deel uit van elke relatie. Zelfs je ongenoegen uiten over het weer kan nuttig zijn. Je kan er een gesprek mee starten. Doorgaans versterkt het delen van je emoties - ook de negatieve - een relatie. Af en toe klagen is dus helemaal niet erg. Zolang je er zelf bewust van bent dat je het doet. Wanneer het een tweede natuur wordt, vervalt de functie en het nut. Dan lucht het niet meer op en zal het geen relaties versterken, maar net verslechteren. Gevolg: een vicieuze cirkel. Want mensen nemen afstand van wie altijd klaagt, waardoor de klager zich nog slechter voelt en nog meer klaagt."Mensen bij wie klagen een automatisme is, hebben trouwens meer nodig dan enkele tips of een ludieke actie, benadrukt Luyten. "Zij zijn waarschijnlijk diepgeworteld ontevreden over hun leven en kunnen beter professionele hulp zoeken. Tips en trucjes baten wanneer mensen zich bewust worden van hun gedrag en het zelf willen veranderen. Dat is zo voor elk probleem: je er zelf bewust van worden, is de sleutel tot verandering. Want menselijk gedrag kan wel degelijk worden bijgestuurd.""Zelf klaag ik ook wel eens graag", besluit de psycholoog. "Ik merk dat vooral somber weer een invloed heeft op mijn stemming. Dat is niet zo erg. Klagen kan heerlijk zijn, het mag, weliswaar met mate. Wat mij betreft, zelfs in redelijk grote mate.""En ja, bij het aannemen van een positieve levenshouding, heeft niet iedereen dezelfde startpositie. Je genetische aanleg is voor de helft verantwoordelijk voor je basisstemming. En die is bij iedereen verschillend. Er is daarentegen geen enkele reden om aan te nemen dat alle mensen voorgeprogrammeerd zouden zijn met een negatieve ingesteldheid. In de hersenen heb je zowel centra die verantwoordelijk zijn voor stress en bedreiging, als delen die gericht zijn op genot en lust. Het kan natuurlijk dat die balans verstoord is."