© iStock

Insectenbeten voorkomen en genezen

Leen Baekelandt
Leen Baekelandt Journaliste Plusmagazine.be

Nu de tuinen weer volop hun kleurenpracht ontplooien, worden ook de insecten steeds talrijker. Insectenbeten kunnen pijnlijk zijn en bovendien (zelfs in onze contreien) ziektes overdragen. Hoe voorkomt u ze best?

Wespen en bijen steken een angel door de huid en laten daarbij een druppel gif achter. Hun manier om zich te verdedigen. Muggen en steekvliegen bijten door de huid heen om bloed op te kunnen zuigen. Hier geen kwestie van verdediging, maar wel van overleven. Maar ook zij laten daarbij een lichaamsvreemde stof achter. Het resultaat kent iedereen: een vervelende, jeukende rode zwelling. In de meeste gevallen is zo’n prik en de reactie die erop volgt vrij onschuldig, maar helaas bestaan daar heel wat uitzonderingen op.

Sommige mensen zijn overgevoelig voor bijengif en reageren bijgevolg bijzonder hevig op een bijensteek. Als daarbij niet meteen wordt ingegrepen, kan dit zelfs een fatale afloop kennen. Andere insecten brengen bacteriën of virussen over, die verantwoordelijk zijn voor ernstige ziekten zoals gele koorts, malaria, slaapziekte... Bij ons komen deze niet voor, maar wie naar een exotisch oord reist, doet er toch goed aan zich hieromtrent vooraf degelijk te informeren en gepaste voorzorgsmaatregelen te nemen. Want dat een insectenbeet wel degelijk meer is dan een onschuldig prikje, bewijzen de cijfers van de WereldGezondheidsOrganisatie (WGO). Om de 30 seconden zou er iemand ter wereld sterven aan de gevolgen van een insectenbeet!

Insectenbeten voorkomen en genezen

De meeste muggen zijn echte nachtinsecten. Maar dat wist u waarschijnlijk al lang. Wanneer u gaat slapen, lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Nauwelijks heeft u het licht uitgedraaid of daar begint het zoemconcert. En ja, we moeten het toegeven: de mannetjes gaan vrijuit. Enkel de vrouwelijke muggen zuigen bloed. Dat hebben zij nodig voor de ontwikkeling van hun eitjes. Tijdens het bloedzuigen, brengen zij bepaalde chemische stoffen in de huid, die ons lichaam meteen tracht op te ruimen. Dit geeft een plaatselijke ontstekingsreactie: het welbekende rode, jeukende bultje dat na enkele uren tot dagen weer spontaan verdwijnt.

Soms zijn ze ook drager van ziektes die tijdens de beet overgedragen kunnen worden op de mens.

Preventie:

  • Vermijd plekken met stilstaand water: een vijver, een moeras maar net zo goed een vogelbadje, een vaas, een regenton enz.
  • Breng horrengaas aan voor deuren en ramen.
  • Muggen komen niet af op licht, wel op lichaamsgeur en warmte. Vermijd geparfumeerde cosmetica.
  • Buiten kan een antimuggenspiraal (coil) gebruikt worden.
  • Insecten kunnen op afstand gehouden worden door witte kledij.
  • Draag goed sluitende kledij, zodat de insecten niet de kans krijgen om in uw mouwen of broekspijpen terecht te komen.
  • En het meest doeltreffend is waarschijnlijk nog de huid insmeren met een insectenwereld middel (zie Insectenwerende middelen).

In tropische gebieden kunnen muggen dragers zijn van allerhande ziekteverwekkers. In die gebieden is preventie uiterst belangrijk. Daar is het bijvoorbeeld absoluut noodzakelijk te slapen onder een muskietennet dat geïmpregneerd is met een insecticide. Insectenwerende middelen moeten niet alleen op de onbedekte huid maar ook op de bedekte huid worden aangebracht om te voorkomen dat de muggen door de kleding heen steken.

Jeuk verzachten

  • Allerhande huis-, tuin- en keukenmiddeltjes kunnen helpen om de jeuk te verzachten. Deppen met een vochtig doek, een washandje gevuld met ijsblokjes, een doekje gedrenkt in azijn of citroensap kan de jeuk verlichten en de zwelling beperken.
  • Bij de apotheker zijn zalfjes te koop op basis van kamillebloemen, arnica of calendula zoals Euceta, Calmiderm,...
  • Een histaminezalf kan de jeuk eveneens verzachten. Let op: bepaalde van deze zalven kunnen een overgevoeligheid voor zonlicht uitlokken.
  • En om te voorkomen dat beten ’s nachts worden opengekrabd en dreigen te infecteren, kan een arts in extreme gevallen een hydrocortisonezalf voorschrijven.
Insectenbeten voorkomen en genezen

Sommige vliegen zoals dazen kunnen eveneens steken. Dazen worden wel eens verward met horzels, maar deze laatste kunnen niet steken. Op bloed beluste vrouwtjesdazen komen af op geuren, warmte en beweging om prooien te vinden. Zij hebben in feite een zuigsnuit waarmee ze zelfs door lichte zomerkleding heen kunnen prikken. Hun beten voelen aan als een korte, pijnlijke prik en geven vaak een veel heftigere reactie dan die van muggen, die feller jeukt en langer hinderlijk blijft. Met dezelfde middeltjes kunt u trachten de jeuk en de zwelling draaglijk te maken.

Bijen, hommels en wespen

Bijen, hommels en wespen verstoren veeleer het plezier overdag. Ga maar eens met een lekker glaasje frisdrank in de tuin zitten. Het zwart-gele leger zal niet lang op zich laten wachten. Rustig blijven is dan eigenlijk de boodschap. Deze insecten steken normaal immers pas wanneer ze zich bedreigd voelen. Daarbij boren ze hun vlijmscherpe angel door de huid en spuiten tegelijk een druppeltje gif in.

Wesp Bij Hommel

Wespen hebben een angel zonder weerhaken die ze terugtrekken. Eén enkele wesp kan tot 10 kaar steken.

Bij bijen is de angel bezet met weerhaakjes. Wanneer de bij zich probeert los te maken van de huid, scheurt de angel met de gifblaas af van het achterlijf. Dit betekent meteen de dood van de bij. De angel blijft achter in de huid en aangezien de gifblaas tot een minuut na de steek gif blijft afgeven, moet de angel zo snel mogelijk worden verwijderd. Dat kunt u het beste doen door de angel met een zuivere vingernagel tegen de steekrichting in uit de huid te lichten. Tracht de angel niet tussen twee vingernagels of met een pincet vast te nemen. De kans is dan immers groot dat u de gifblaas, die samen met de angel achterblijft in de huid, verder leeg knijpt.

Hommels zijn te herkennen aan hun robuuste vorm en hun harige vacht. Zij hebben, net als wespen, een gladde angel en kunnen meermaals steken.

Het gif van deze insecten, die tot de groep van de vliesvleugeligen behoren, geeft in de meeste gevallen, net als andere insectenbeten, een pijnlijke, jeukende zwelling.

Zowat 5 % van de mensen reageert echter bijzonder hevig op het gif van vliesvleugeligen. Bij hen blijft de reactie al gauw niet meer beperkt tot een rood vlekje. Over hun hele lichaam treden urticaria (galbulten) op, zij krijgen buikkrampen, voelen zich benauwd, het gebied rond de oogleden en de lippen zwelt op, ze voelen zich zwak en duizelig. In dit geval moet meteen medische hulp gezocht worden. Deze mensen kunnen immers op zeer korte tijd het bewustzijn verliezen en in shock gaan. Men spreekt in deze gevallen van een anafylactische shock. Als reactie op het gif, gaan alle bloedvaten in het lichaam wijd open staan, waardoor de bloeddruk plots tot een heel laag pijl zakt. Indien dan niet bijzonder snel een adrenaline-injectie gegeven wordt, kan het slachtoffer het bewustzijn verliezen en kan de bijensteek zelfs een dodelijke afloop kennen. De meeste mensen met een gekende allergie voor bijengif hebben tijdens de zomer trouwens steeds zo’n inspuiting op zak. Ook wanneer iemand in de streek van de mond of de keel door een bij of een wesp gestoken wordt, moet zo snel mogelijk de hulp van een arts ingeroepen worden.

Teken

Insectenbeten voorkomen en genezen

Teken houden zich bijzonder graag op in hoog gras, struikgewas of kreupelhout. Van daaruit liggen deze kleine, bruin-zwarte diertjes op de loer naar een prooi. Teken bijten zich vast in de huid van mens en dier. Daarbij brengen ze een ietwat verdovend speeksel in de huid, zodat de beet zelf nauwelijks of niet voelbaar is.

Op zich stelt een tekenbeet eigenlijk geen problemen. De beet is herkenbaar als een klein, hard plekje, omgeven door een rode cirkel. Vaak is de teek nog aanwezig.

Teken kunnen echter besmet zijn met ziekteverwekkers. Die komen dan samen met het speeksel bij de gastheer terecht. Eén van de meest voorkomende ziekten die door teken op de mens wordt overgedragen is de ziekte van Lyme (ook borreliosis genoemd). Zowat 10% van de teken in België zou ermeer besmetzijn.

De ziekte van Lyme wordt in eerste instantie gekenmerkt door het ontstaan van griepachtige symptomen en een rode verkleuring van de huid, soms pas weken na de tekenbeet zelf. Denk hier dus aan wanneer u zich grieperig voelt en een tijdje voordien een tekenbeet hebt gehad. Meld dit steeds aan uw arts. De ziekte van Lyme is immers helemaal niet zo onschuldig. Ze kan later gewrichtsontstekingen, verlammingen en zelfs hersenstoornissen geven.

Om tekenbeten te voorkomen is het raadzaam om in het bos de huid te beschermen door lange mouwen en broekspijpen en gesloten schoenen te dragen. Een gewone insectenrepellens geeft onvoldoende bescherming tegen teken.

De beste manier om besmetting te voorkomen is erop toe te zien dat u teken steeds zo snel mogelijk verwijdert. Controleer dus altijd uw hele lichaam wanneer u door een gebied gewandeld heeft, waar teken voorkomen. Doe dit aandachtig, een teek is immers maar een speldeknop groot. Krab nooit aan een tekenbeet. U riskeert in dat geval dat de kop van het insect afbreekt en in de huid blijft zitten. Teken verwijderen gaat het best met een tekentang, die u kunt kopen in de apotheek. Grijp de teek vast zo dicht mogelijk bij de huid. Vermijd daarbij om het tekenlichaam samen te knijpen. Draai de tekentang lichtjes terwijl u de teek uit de huid trekt.

Gebruik geen middelen om de teek ’te verdoven’. U riskeert hiermee alleen dat ze haar maaginhoud uitbraakt, wat de kans op besmetting enkel doet toenemen.

Ontsmet de beetplek daarna zorgvuldig. Een raad die geldt voor elk wondje dat u oploopt, hoe klein het ook is! Noteer datum en plaats van de tekenbeet zodat u dit aan de arts kan melden als er zich later verwikkelingen voordoen.

Insectenwerende middelen

De meest doeltreffende insectenwerende middelen zijn producten op basis van DEET (diëthyltoluamide). Zij bestaan onder de vorm van lotions, stiocks, melk, verstuivers enz.

Middelen met 20% of 30% DEET kunnen een bepaalde tijd bescherming bieden, maar minder lang (zeker naarmate je ook meer zweet) dan bijvoorbeeld DEET-producten met een hoger percentage DEET (40 / 50%). In sommige landen kun je zelfs middelen met meer dan 50% DEET krijgen maar pas op, meestal gebruikt men die alleen op kleding die daar tegen kan.

Let op: gelijktijdig gebruik van een middel op basis van DEET en een zonnecrème doet de doeltreffendheid van de zonnecrème verminderen.

Juist gebruik van DEET:

  • Vermijd extreem gebruik en overdosis
  • Hoe hoger het percentage DEET hoe langer de bescherming, maar boven de 50% staat langere bescherming niet vast
  • Doe de eerste keer een beetje op een arm of been om te testen hoe je huid reageert voordat je je onder smeert
  • Gebruik voldoende voor alle zichtbare stukken huid
  • Niet op uw gezicht spuiten, maar eerst op uw hand en dan voorzichtig smeren (of een stick gebruiken). Vermijd contact met slijmvliezen (ogen, mond en neus)
  • Niet gebruiken bij wonden en geirriteerde huid
  • Niet op plastic (bijv. horlogebandje) synthetische, leer en geverfde materialen aanbregen.
  • Gaat u weer naar binnen, naar een ruimte zonder muggen was dat het product van uw huid met water en zeep

Partner Content