Hypnosedatie: opereren zonder narcose
Met behulp van hypnosetechnieken stimuleert de anesthesist je om je natuurlijke capaciteiten te gebruiken om in trance te gaan.
“Hypnosedatie is een combinatie van hypnosetechnieken, lichte sedatie en plaatselijke verdoving van de te opereren zo-ne”, legt anesthesist prof. dr. Marie-Elisabeth Faymonville uit, die de verdovingstechniek in 1991 in ons land introduceerde. “De methode wordt toegepast bij operaties die gewoonlijk plaatsvinden onder algehele verdoving of onder intraveneuze sedatie. De methode is geen vervangmiddel voor lokale anesthesie.” Met behulp van hypnosetechnieken stimuleert de anesthesist je om je natuurlijke capaciteiten te gebruiken om in trance te gaan. “Als patiënt ben je dan fysiek aanwezig in de operatieruimte, maar mentaal ben je afwezig, een beetje alsof je op reis bent. Je volgt je eigen operatie dus niet, wat psychologisch erg comfortabel is.”
Tal van toepassingen
Plastische chirurgie, zoals een neuscorrectie of een facelift, endocriene heelkunde, oogchirurgie (bijvoorbeeld cataract), gynaecologische ingrepen (vaginale hysterectomie), een borstoperatie, NKO-heelkunde, een halsslagaderoperatie, een bottransplantatie (schedelbot, kaak)... De lijst met operaties die onder hypnose kunnen plaatsvinden is lang, al wordt de techniek nog niet vaak toegepast (0,5% van de ingrepen). Vaak geeft de patiënt de doorslag om voor hypnosedatie te kiezen. “Sommige patiënten zijn bang voor de risico’s verbonden aan een volledige narcose of voor het feit dat die het bewustzijn tijdelijk uitschakelt.”
Toch is het de chirurg die uiteindelijk bepaalt of de ingreep onder hypnosedatie kan plaatsvinden. “De chirurg maakt een inschatting van het letsel en het type ingreep en gaat vervolgens na of het mogelijk is om de zone die moet worden geopereerd lokaal te verdoven. Vervolgens verwijst hij je door naar een anesthesist die de hypnosetechnieken beheerst. Als patiënt moet je vertrouwen hebben in het team, je onder hypnose willen laten brengen en bereid zijn om bewust te blijven tijdens de operatie.”
Als je je onder hypnose laat opereren, vertoon je na afloop geen cognitieve problemen, wat na een volledige narcose soms wel het geval is. Je hebt ook minder last van misselijkheid, braken en pijn, waardoor je minder medicatie nodig hebt. Je herstelt sneller en je kan je gewone activiteiten sneller hervatten.
Wandeling in het bos
In 2008 moest Adeline onder met mes: uit haar schedel moest een stukje bot worden weggenomen om dat vervolgens in te planten in haar kaak. “Ik ging op preoperatieve anesthesieconsultatie bij prof. Faymonville. De hypnose werd niet vooraf uitgetest. Op de dag van de ingreep werd de gebruikelijke bewakingsapparatuur opgesteld in de operatiezaal. De chirurg-stomatoloog van het universitaire ziekenhuis van Luik verdoofde mijn schedel plaatselijk. Professor Faymonville vroeg me welke prettige herinnering ik graag een keer zou herbeleven. Ik heb haar instructies opgevolgd en mijn ogen dichtgedaan. Tijdens de drie uur durende ingreep heb ik – van suggestie naar suggestie en begeleid door de zachte stem van de anesthesiste – in het bos gewandeld en naar de planten, de hemel en de natuur rondom mij gekeken. Ik was bij bewustzijn en hoorde behalve achtergrondmuziek ook het gefluister van de chirurg en de verpleegkundige. Ik werd als patiënt zeer respectvol behandeld. Ik luisterde naar de stem van de anesthesiste en ik voelde me veilig. Ik denk dat ik zelfs wat ben ingedommeld. Op het delicate moment waarop het stukje bot uit mijn schedel werd weggenomen, suggereerde professor Faymonville dat er tijdens mijn wandeling door het dichte kreupelhout een tak langs mijn schedel streek. Vervolgens heeft de chirurg het stukje bot getransplanteerd in mijn kaak. Ik was bang voor die operatie, maar achteraf bekeken hou ik er een prettige herinnering aan over.”
Bij wie werkt het niet?
Hypnosedatie is niet geschikt als je de techniek zelf niet ziet zitten en evenmin als je tijdens de ingreep volledig weg wil zijn en pas wakker wil worden als alles achter de rug is, want je moet namelijk bij bewustzijn blijven. Indommelen mag, maar het gaat dan om slapen, wat niet te vergelijken is met de coma die wordt veroorzaakt door de medicatie die wordt gebruikt om je volledig te verdoven.
Veelgestelde vragen
Kan je zelf voor hypnosedatie kiezen? De chirurg moet instemmen met de hypnosedatie. Hij/zij weet precies welke lichaamszones kunnen worden geopereerd onder lokale verdoving en kan beoordelen of de heelkundige ingreep kan worden verricht bij een patiënt die bij bewustzijn is. De chirurg kan ook inschatten of lokale verdoving en hypnosedatie volstaan om je voldoende comfort te garanderen. De ervaring van de chirurg is dus doorslaggevend bij de beslissing om te opereren onder hypnosedatie.
Is deze verdovingstechniek aangewezen bij angstige of erg nerveuze patiënten? Of bij hartlijders? Angstige en nerveuze mensen laten zich doorgaans makkelijker onder hypnose brengen, omdat ze de voorkeur geven aan een verdovingstechniek die comfort garandeert, in plaats van de ingreep bewust mee te maken. En uit studies is gebleken dat hartlijders baat hebben bij hypnosedatie, omdat die techniek de bloeddruk en de hartslag stabiliseert.
Moet je nuchter zijn voor de operatie? Ja, want als je je tijdens de hypnosedatie toch niet comfortabel voelt, moeten de artsen kunnen overschakelen op een andere verdovingstechniek. Vandaar ook dat het een anesthesist is die instaat voor de hypnosedatie.
Wat als de hypnose tijdens de operatie niet blijkt te werken? Als je je onvoldoende comfortabel voelt, zal de anesthesist alsnog overgaan tot algehele anesthesie. Zo wilden we ooit een patiënt opereren aan de schildklier, maar die bleek door een nekprobleem ondraaglijke pijn te ervaren wanneer we zijn hoofd achterover probeerden te kantelen. Die houding was nodig om te kunnen opereren, en dus moest de ingreep uiteindelijk toch plaatsvinden onder volledige narcose. Maar het gebeurt uiterst zelden dat we tijdens de ingreep moeten afzien van de hypnosedatie: op ruim 10.000 operaties onder hypnose, zijn we in slechts 18 gevallen toch nog moeten overschakelen op algehele verdoving.
Mag je na een operatie onder hypnose sneller naar huis? Na een operatie onder hypnose recupereer je sneller, waardoor je doorgaans minder lang in het ziekenhuis moet blijven. Al gaat dat argument niet langer op, want tal van ingrepen vinden vandaag plaats in het dagziekenhuis. Wat je vooral moet onthouden, is dat je na een operatie onder hypnose minder last hebt van vermoeidheid en pijn, waardoor je sneller weer aan het werk kan.
Probeert de anesthesist de hypnose uit tijdens de preoperatieve anesthesieconsultatie? Er vindt een preoperatieve anesthesieconsultatie plaats om uit te leggen wat hypnosedatie precies inhoudt en om je daarop voor te bereiden, maar de anesthesist probeert de hypnose voor de ingreep niet eerst uit.
Wordt een operatie onder hypnose terugbetaald door het ziekenfonds? Als je voor hypnosedatie kiest, krijg je evenveel terugbetaald als wanneer je opteert voor algehele verdoving.
Klassieke narcose heeft vaak negatieve gevolgen bij mensen met dementie. Is hypnose dan een goed alternatief? Omdat hypno-sedatie de medewerking van de patiënt vereist, is die techniek bij mensen met dementie ingewikkeld. We kunnen namelijk moeilijk contact maken met deze patiënten en we kunnen hen evenmin helpen om zich in een gewijzigde bewustzijnstoestand te laten glijden.