Hoe voorkom je winterinfecties?

In deze tijd van het jaar tieren de luchtweginfecties welig! Hoe herkent u de verschillende winterkwalen en wat valt er tegen te doen?

Infecties worden veroorzaakt door micro-organismen (voornamelijk virussen en bacteriën) die hoofdzakelijk van de ene mens aan de andere worden doorgegeven. De voornaamste bron van infecties zijn bijgevolg andere mensen om ons heen. De meeste frequente toegangspoort voor deze ziekteverwekkers naar ons lichaam zijn de slijmvliezen van onze luchtwegen.

Natuurlijk verdedigingssysteem

Bij een infectie wordt strijd geleverd tussen de ziekmakende micro-organismen die nieuw terrein trachten te veroveren om zich te vermenigvuldigen en het afweersysteem van de gastheer dat dit terrein verdedigt.

De overgrote meerderheid van de infectieziekten, zowel veroorzaakt door bacteriën als door virussen, geneest spontaan in enkele dagen tijd. Ons lichaam produceert namelijk antistoffen om de vreemde indringers uit te schakelen. De periode dat men zich ziek voelt is de tijd die het duurt vooraleer er voldoende antistoffen zijn aangemaakt. Bij een volgende besmetting met hetzelfde micro-organisme herinnert ons afweersysteem zich dat en komen de afweerstoffen onmiddellijk vrij. De besmetting wordt in de kiem gesmoord, nog voor de ziektetekens merkbaar worden.

Een behandeling is noodzakelijk wanneer de besmetting zo massaal is dat ons natuurlijk afweersysteem de bestrijding alleen niet aankan of wanneer dit systeem om de één of andere reden (leeftijd, chronische ziekte, recente heelkundige ingreep,...) verzwakt is.

Een verkoudheid

Wat? Een verkoudheid is een infectie van neus en keel, die kan worden veroorzaakt door verschillende virussen (vaak rhinovirus, hoewel een tweehonderdtal virussen een verkoudheid kunnen veroorzaken) die door mensen worden verspreid. Een verkoudheid kunt u dus alleen krijgen door de nabijheid van mensen die besmet zijn met een verkoudheidsvirus, niet door afkoeling of door in de tocht te staan zoals wel eens verkeerdelijk wordt gedacht.

De verspreiding van de virussen verloopt doordat bij het hoesten, niezen, praten, microscopisch kleine, besmette druppeltjes in de lucht terecht komen en worden ingeademd of door rechtstreeks fysiek contact met iets (bijv. een glas, een kopje) of iemand (bijv. wanneer we de hand schudden) die besmet is.

Verkoudheden komen meer voor in de winter omdat we dan vaker en langer met meerdere personen in een gesloten ruimte verblijven, waardoor de kans op besmetting via ingeademde lucht aanzienlijk toeneemt. Volwassenen maken gemiddeld twee tot vier verkoudheden per jaar door.

Symptomen? De eerste symptomen doen zich tussen twaalf uur en drie dagen na de besmetting voor. Gedurende een tot twee dagen nemen de klachten toe, in tegenstelling tot griep, waarbij de symptomen in enkele uren tijd heviger worden. Klachten:

• Niezen
• Loopneus met aanvankelijk helder slijm, dat na enkele dagen dikker en gekleurd kan worden
• Verstopte neus
• Lichte koorts
• Milde hoofdpijn
• Keelpijn
• Soms hoesten

Wat kunt u doen? Er bestaat geen echte behandeling tegen verkoudheden. Wat u wel kunt doen is de klachten verlichten met:

• middelen die pijnstillend en koortswerend werken (acetylsalicylzuur, ibuprofen en paracetamol)
• middelen die de zwelling van de slijmvliezen verminderen om de neus vrij te maken
• eventueel een hoestsiroop
• voldoende drinken: water, thee, warme soep,....

Preventie? De meest efficiënte manier om een verkoudheid te voorkomen is door:

• regelmatig de handen te wassen
• afstand te houden van mensen die verkouden zijn
• zeker geen voorwerpen met hen te delen
• papieren zakdoeken te gebruiken en deze meteen weg te gooien.

Griep

Wat? Griep is eveneens een besmettelijke, acute infectieziekte van de luchtwegen, maar veroorzaakt door het influenzavirus. Ze treedt op in epidemieën die zich voordoen in de winter. Op dit moment beleven we zo’n epidemie.

Symptomen? De symptomen treden heel snel op, in enkele uren tijd voelt u zich erg belabberd. De meeste klachten verdwijnen spontaan na 4 tot 7 dagen. Daarna voelt u zich wel nog een week of twee gemakkelijk moe. Ook de hoest kan blijven aanslepen. Klachten:

• hoge koorts
• koude rillingen
• bonzende hoofdpijn
• lamlendig gevoel
• spierpijn in het hele lichaam
• soms droge hoest en keelpijn

Voor wie is griep gevaarlijk

Voor mensen met een verzwakt afweersysteem kan het griepvirus zeer veel energie vragen. Een bacterie kan dan gemakkelijk voor een bijkomende infectie zorgen bovenop de griep en bijv. een longontsteking uitlokken. In dit soort gevallen kan griep zelfs dodelijk zijn. Elk jaar overlijden er in ons land enkele honderden mensen ten gevolge van verwikkelingen van griep. Mensen die dit risico lopen zijn:

• astma- of COPD-patiënten
• diabetici
• mensen met een hartziekte
• mensen met nierproblemen
• mensen met een verminderde weerstand (bijv. door medicatie om afstoting te voorkomen na een transplantatie), na een heelkundige ingreep,...
• iedereen die ouder is dan 65 jaar

Voor al deze mensen is griepvaccinatie ten stelligste aanbevolen.

Wat kunt u doen?

• Uitzieken is het beste.
• Bij koorts voldoende drinken en in bed blijven.
• Een koortswerend middel (bv. paracetamol) nemen.
• Antibiotica hebben geen zin, aangezien het om een virale infectie gaat.
• Er bestaan antivirale middelen. Deze moeten binnen de 48 uur na de eerste symptomen worden ingenomen en verkorten de ziekteduur met gemiddeld 1 tot 2 dagen.

Preventie?

• Zorg voor een goede conditie
• Vermijd contact met mensen met griep
• Was uw handen regelmatig en zeker na contact met iemand met griep.
• Laat u vaccineren tegen griep. Het vaccin biedt geen 100% zekerheid. De doeltreffendheid ervan ligt rond de 70%, maar dankzij het vaccin vermindert het sterftecijfer ten gevolge van griep wel met 80%.

Griepvaccinatie Wie kan zich best laten vaccineren tegen griep?

Groep 1personen met verhoogd risico op complicaties personen ouder dan 65 jaar personen die in een instelling verblijven patiënten vanaf de leeftijd van zes maanden met bepaalde onderliggende chronische ziekten (hart-, long-, nier-, of leverziekten, metabole ziekten zoals diabetes) en mensen met een verminderde immuniteit, al dan niet door medicatie kinderen tussen 6 maanden en 18 jaar die langdurig met aspirine behandeld worden

Groep 2medisch en verzorgend personeel dat in contact komt met personen met verhoogd risico

Groep 3zwangere vrouwen die in het tweede of derde trimester van hun zwangerschap zijn op het ogenblik van de vaccinatie

Groep 4 alle personen tussen 50 en 64 jaar, zelfs indien ze niet aan een risicoaandoening lijden. Er is immers één kans op de drie dat ze ten minste één complicatierisico vertonen, vooral bij personen die roken, excessief drinken en zwaarlijvig zijn.

Let op: – het griepvaccin moet jaarlijks herhaald worden, best tussen eind september en begin december.

Sinusitis

Wat? Een sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies van de neusbijholten, die gelegen zijn in de kaken en achter de wenkbrauwen. Deze ontsteking is vrij onschuldig en duurt meestal niet langer dan 7 tot 10 dagen duurt. Ze geeft zelden verwikkelingen. Een sinusitis kan veroorzaakt worden door alles wat de slijmvliezen doet zwellen: temperatuurschommelingen, drukschommelingen, allergie, roken, zwemmen, duiken,... Een sinusitis kan ook veroorzaakt worden door een bacteriële of een virale infectie. Dat gebeurt wel eens na een verkoudheid

Symptomen?

• Dik en gekleurd slijm uit de neus
• Verstopte neus
• Pijn of drukgevoel in de bovenkaak
• Pijn bij het kauwen of pijn in de kiezen
• Toename van de klachten bij het vooroverbuigen

Wat kunt u doen? Omdat een sinusitis in regel spontaan verdwijnt, is de behandeling meestal alleen gericht op het verlichten van de klachten:

• stomen, 3 maal per dag een kwartier
• neusdruppels of spray om het verstopte gevoel te verlichten
• paracetamol

Indien uw arts denkt dat bacteriën verantwoordelijk zijn voor een infectie van de sinussen, kan hij u antibiotica voorschrijven. Het is belangrijk deze behandeling volledig uit te nemen, ook al voelt u zich reeds na enkele dagen stukken beter.

Keelontsteking

Wat? Faryngitis is de wetenschappelijke naam voor een keelontsteking. Dezelfde virussen als deze die een verkoudheid veroorzaken zijn verantwoordelijk voor 40% van de keelontstekingen. Bacteriën (vooral streptococcus) veroorzaken 30% van de keelontstekingen. Van de overige 30% kan men de verantwoordelijke kiem niet achterhalen. Om de verantwoordelijke ziekteverwekker te kennen, moet een keeluitstrijkje worden gemaakt. Dat gebeurt echter zelden omdat de meeste mensen al aan de beterhand zijn tegen de tijd dat de uitslag gekend is.

Symptomen?

• branderige en pijnlijke keel
• moeite bij het slikken
• schorre stem
• gezwollen halsklieren
• koorts
• ziek gevoel
• soms hoofd- en spierpijn
• de keel ziet rood en is gezwollen. De keelamandelen zijn vaak bedekt met een wit beslag of witte vlekjes.

Wat kunt u doen?

• Gezonde mensen genezen vanzelf binnen de week.
• De behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen, bijv. paracetamol.
• Rusten
• Drink warme soep of kruidenthee met honing en citroen.
• Een streptokokkeninfectie wordt meestal behandeld met antibiotica om verwikkelingen te vermijden.

Preventie?

• Rook vermijden
• Alcohol of andere stoffen die de keel prikkelen, vermijden
• Een luchtbevochtiger kan helpen als droge lucht de keel irriteert.

Acute bronchitis

Wat? Bronchitis is een ontsteking van het slijmvlies in de vertakkingen van de luchtpijp (de bronchiën). Als de bronchiën ontstoken of geïnfecteerd zijn, wordt er overtollig slijm aangemaakt waardoor de in- en uitstroom van de lucht in de longen wordt gehinderd. Een acute bronchitis is vaak het gevolg van een besmetting door een virus, dikwijls na een verkoudheid. In zeldzamere gevallen kunnen bacteriën een bronchitis uitlokken.

Symptomen?

• hoesten met slijm
• pijn midden op de borst
• soms koorts: een virale infectie geeft een lichte temperatuurstijging die meestal na 48 uur weer weg is; een bacteriële infectie geeft hogere koorts, die niet weg is na 48 uur.
• soms lichte kortademigheid

De meeste gevallen van acute bronchitis genezen binnen enkele dagen tot een week. De hoest kan wel langer aanhouden.

Wat kunt u doen?

• De meeste gevallen genezen spontaan na enkele dagen tot een week.
• Rusten en veel drinken is raadzaam.
• Kortademigheid door vernauwde luchtwegen kan worden behandeld met producten die de luchtwegen openzetten, meestal via inhalatie toegediend.

Longontsteking

Wat? Een longontsteking of pneumonie is meestal het gevolg van een infectie (door virussen, bacteriën, schimmels of parasieten), maar kan ook ontstaan door het inademen van vreemde partikeltjes (bijv. voedseldeeltjes wanneer men zich verslikt). De ontsteking is soms beperkt tot een bepaald gebied, maar kan zich ook uitbreiden tot de hele long (broncho-pneumonie). Vochtophoping in de longblaasjes verhindert de zuurstofafgifte aan het bloed, waardoor de lichaamscellen zuurstofgebrek krijgen en in ernstige gevallen uiteindelijk een ademstilstand kan optreden.

Een longontsteking is vooral gevaarlijk voor ouderen en verzwakte patiënten.

Symptomen?

• vrij hoge koorts en rillingen
• hoesten
• pijn bij het ademen
• kortademigheid
• blauwe huidskleur
• spierpijn
• vermoeidheid,
• zwakte
• hevig transpireren
• gebrek aan eetlust

Wat kunt u doen?

• Antibiotica zijn in principe effectief in geval bacteriën de oorzaak vormen, maar er hebben zich inmiddels bacteriesoorten ontwikkeld die resistent zijn voor een aantal antibiotica (ze hebben zich aangepast en kunnen er nu tegen).
• Een virale pneumonie wordt meestal behandeld zoals griep: uitzieken, bedrust en voldoende drinken.
• Pijnstillers kunnen helpen om de koorts te verlagen en de pijn te verminderen.
• Stoombaden en luchtbevochtigers helpen de slijmen gemakkelijker los te komen.

Preventie? Voor ouderen en mensen met een verhoogd risico is vaccinatie mogelijk, waarbij bescherming ontstaat tegen 23 verschillende stammen van streptokokken. Een longontsteking kan een verwikkeling zijn van griep. Daarom wordt ook griepvaccinatie aanbevolen.