Hoe reageert ons lichaam op koude?

Leen Baekelandt
Leen Baekelandt Journaliste Plusmagazine.be

Rillen van de kou: we doen het allemaal. Maar heeft dat rillen eigenlijk een functie? En wanneer dreigt onderkoeling?

Bibberen en beven

Wanneer we kou hebben gaan we rillen om op te warmen. Het rillen gebeurt doordat spieren – buiten onze wil om – in actie komen. Daarmee leveren ze warmte. Het lichaam kan met heftig rillen tot vier keer zoveel warmte produceren als in rust. Maar meestal wacht je niet tot je warm gerild bent en trek je na de eerste rillingen iets warms aan. In geval van nood kan een gezond mens urenlang rillen en warmte produceren. Maar op een gegeven moment is de energie om te bewegen op: het rillen stopt. Daarna koelt het lichaam ineens veel sterker af dan tijdens het rillen.

Mensen die alcohol hebben gedronken, rillen minder want alcohol remt het rillen. Ook verzwakte, zieke mensen rillen minder krachtig. Zij zullen bijgevolg sneller afkoelen en meer risico lopen op onderkoeling indien niet tijdig wordt ingegrepen.

Onderkoeling

Wanneer onze lichaamstemperatuur onder de 35°C daalt, is er sprake van onderkoeling. Zakt de temperatuur onder de 30°C, dan wordt de situatie levensgevaarlijk omdat het hart heel snel en onregelmatig gaat kloppen (fibrilleren). Onderkoeld raken kan in de regen of in koud water op enkele uren tijd gebeuren. Maar zelfs bij een ernstige onderkoeling kan het slachtoffer nog volledig herstellen. Zwemmen in koud water kan al na een paar minuten heel moeilijk worden, waardoor dan weer verdrinking dreigt.

In ‘droge’ kou gaat het afkoelen veel langzamer dan in vochtig weer. Onderkoeling overkomt mensen gek genoeg in de zomer vrijwel net zo vaak als in de winter. Dat komt omdat je sneller onderkoeld raakt als je nat bent. Water geleidt lichaamswarmte namelijk 25 keer zo goed als lucht. Kennelijk onderschatten mensen hoe snel ze afkoelen wanneer ze bij watersport nat zijn geworden, of wanneer ze natgeregend zijn.

Bevriezing

Als het erg hard vriest én hard waait, kan onbedekte huid al binnen enkele minuten bevriezen. Wind zorgt ervoor dat afkoeling sneller gaat. Het effect van kou en wind samen wordt ‘wind chill’ of gevoelstemperatuur genoemd. Zodra weerberichten waarschuwen voor lage gevoelstemperaturen is het heel belangrijk de huid goed te bedekken.

Denk ook aan de ogen: bescherm ze met een bril. Het bevriezen voel je niet. Je kunt het best goed kijken naar de kleur van de huid. Wordt die wit dan wijst dit op het begin van bevriezing.

Meer overlijdens bij koude

Bij koud weer overlijden meer mensen dan bij 17°C, de dagtemperatuur waarbij de minste mensen overlijden. Bij -5°C is de sterfte ongeveer 10 procent hoger dan het gemiddelde. De sterfte door koude treedt niet meteen op. Pas na een paar dagen is er een piek. Vooral de sterfgevallen ten gevolge van hart- en vaatziekten en longziekten nemen toe bij hevige koude.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content