Griep & covid: al je vaccinvragen beantwoord
Experten waarschuwen deze winter voor een mogelijke twindemie, waarbij het corona- en het griepvirus tegelijkertijd gaan circuleren. Om te anticiperen op zo’n perfecte storm is dubbel vaccineren sterk aanbevolen.
Achter de schermen wordt volop gewerkt aan een combinatievaccin dat zowel tegen covid als griep beschermt. In afwachting zijn we deze herfst nog aangewezen op een aparte prik.
Waarom een herfstbooster?
Vaccinexpert prof. Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen): “Een herfstprik met een nieuw covidvaccin is nodig omdat we met nieuwe (sub)varianten geconfronteerd worden en de vorige booster zijn effect verliest. Dat hebben we afgelopen zomer gezien toen er opnieuw heel wat (oudere) mensen besmet raakten. Hoe groter de tijdspanne tussen het laatste vaccin en een nieuwe coronavirusblootstelling, hoe meer kans op een doorbraakinfectie, en op termijn zelfs op verwikkelingen en ziekenhuisopnames.”
“Twee jaar pandemie heeft ons ook geleerd dat wie rookt, een chronische ziekte heeft of geregeld alcohol drinkt, een verhoogd risico loopt op complicaties na een infectie. Vandaar dat we zo’n herfstbooster zeer sterk aanbevelen voor alle vijftigplussers.”
Wat zit erin?
Bij de huidige boostercampagne wordt er ingeënt met een aangepast vaccin. Dat beschermt zowel tegen de oorspronkelijke Wuhan-stam van het coronavirus, als tegen de eerste subvarianten van de omikronstam. Het principe achter de booster is dat het vaccin je bestaande immuniteit tegen de Wuhan-stam opnieuw aanwakkert en tegelijk je afweersysteem wordt verbreed met specifieke wapens tegen de omikronvarianten. Qua bijwerkingen is er weinig verschil met de vorige generatie covidvaccins.
Pierre Van Damme: “Intussen werd nog een recenter vaccin goedgekeurd, dat eind oktober wordt geleverd en zowel werkt tegen de Wuhan- als tegen de latere omikronvarianten (BA5), maar niet per se beter presteert dan het andere vaccin. Het heeft met andere woorden geen zin om je booster daarvoor uit te stellen. Het virus wacht evenmin met circuleren en muteren.” Kreeg je nog geen basisvaccinatie, dan moet je die alsnog eerst in orde brengen met het originele vaccin op basis van de Wuhan-stam. Pas drie maanden later volgt dan de booster met het bivalente vaccin.
Hoelang een covidvaccin precies bescherming biedt, is nog niet exact gekend. Pierre Van Damme: “Veel hangt af van het opduiken van nieuwe varianten. Houden we het bij omikron, dan is de kans groot dat we zonder kleerscheuren de winter doorkomen. Maar met nieuwkomers blijft het koffiedik kijken in welke mate onze immuniteit standhoudt. Het is niet uitgesloten dat de covidbooster op termijn zoiets wordt als de jaarlijkse griepprik, tenminste als ook het coronavirus zelf evolueert richting een mildere bovenste luchtweginfectie.”
Wat als je al covid hebt?
Wat als je op het moment van je covidprik zonder het te weten besmet bent met het coronavirus? Pierre Van Damme: “Op zich is vaccinatie zeker geen contra-indicatie in zo’n geval. In het verleden waren er mensen die meer nevenwerkingen vertoonden op hun allereerste vaccin, hoewel het altijd moeilijk is te weten wat het gevolg is van de infectie en wat van de vaccinatie. Vandaag gaat dat niet zoveel verschil maken, zeker niet bij mensen die al hun basisvaccinatie hebben gekregen, want die beschikken over geheugencellen die een goede immuniteit opwekken. Is er bij jou een covidinfectie vastgesteld of heb je die pas achter de rug, dan stel je je vaccin wel best uit. De Hoge Gezondheidsraad adviseert om twee weken te wachten, terwijl ze in de VS aanraden om het vaccin binnen de drie maanden te halen.”
Doordat we twee jaar quasi gespaard bleven van griep, is de groep die geen natuurlijke bescherming meer heeft groter.
Krijgen we opnieuw een griepepidemie?
Viroloog prof. Marc Van Ranst (KULeuven): “De gegevens die we volop binnenkrijgen uit het zuidelijk halfrond (Australië), waar ze net een winter achter de rug hebben, zijn niet erg geruststellend omdat zich daar voor het eerst sinds twee jaar een echt virulent griepseizoen heeft voorgedaan. Bovendien startte het griepseizoen er erg vroeg in combinatie met een coronagolf. Het aantal griepinfecties lag hoog, maar gelukkig viel het aantal hospitalisaties nog relatief mee. Wat zich daar afspeelde kan een goede indicatie zijn voor wat ons te wachten staat.”
“Of we ook hier op een twindemie van covid en griep afstevenen, valt onmogelijk te voorspellen. Het griepvirus is immers niet klokvast en doordat we twee jaar quasi gespaard zijn gebleven van griep, is de groep mensen die geen natuurlijke bescherming meer heeft groter. Al staan we er iets beter voor dan Australië omdat we hier in 2022 toch nog een late griepgolf hebben gekend.”
Wie laat zich best vaccineren?
Het jaarlijkse griepvaccin wordt zeer sterk aangeraden aan onder meer alle vijfenzestigplussers, zorgmedewerkers en aan iedereen met een chronische aandoening. Bij deze groepen kan griep zware complicaties veroorzaken, zoals hart- en longziekten en een op de 1.000 griepgevallen leidt tot hospitalisatie. Voor een optimale bescherming zou 75% van de vijfenzestigplussers moeten worden ingeënt. In België halen we momenteel maar 59%.
Prof. Pierre Van Damme: “Je mag je griepvaccin gelijktijdig met je covidbooster krijgen, als dat zo zou uitkomen. Of je kan om het even welk interval tussen beide vaccins laten. Achter de schermen wordt trouwens volop gesleuteld aan een combinatievaccin dat zowel antigenen bevat tegen covid als tegen influenza. Dat wordt pas volgend jaar verwacht.”
Wat is de ideale timing voor het griepvaccin?
Prof. Marc Van Ranst: “Vanaf eind oktober, begin november is de beste periode om je griepprik te halen. Op die manier ben je nog voldoende veilig in geval van een laat griepseizoen. Te vroeg een griepprik halen is geen goed idee. We weten dat het immuunsysteem met de leeftijd een minder goed antwoord biedt op vaccins. Een van de pistes om dat aan te pakken is het toevoegen van een hulpstof aan de vaccins of het verhogen van de vaccindosis. Voor het eerst zijn er in ons land ook dergelijke hooggedoseerde griepvaccins beschikbaar voor ouderen.”
Wat is de kostprijs?
De covidvaccins blijven gratis. Griepvaccins zijn grotendeels terugbetaald voor wie tot de risicogroepen behoort: 65- plussers, chronisch zieken, zorgpersoneel... Bij de hooggedoseerde griepvaccins ligt het remgeld iets hoger: 11,14 euro en 6,62 euro voor wie een verhoogde terugbetaling krijgt.
Beter beschermd tegen long covid?
De vaccins beschermen tijdelijk tegen besmetting, maar vooral tegen complicaties en ziekenhuisopnames. Bovendien suggereren studies dat wie gevaccineerd is (en geboosterd) ook beter opgewassen is tegen long covid. “Er lopen nog verschillende onderzoeken, zowel naar het beschermende als naar een mogelijk therapeutisch effect van de vaccins. Opvallend genoeg blijkt vaccineren ook een gunstige invloed te hebben op de klachten bij mensen die al long covid opliepen, al moet dat nog verder worden bevestigd door langetermijnstudies.”
Het boostervaccin blijft ook sterk aanbevolen voor wie al meermaals besmet raakte. “Dat kan erop wijzen dat je mogelijk met een verminderde immuniteit kampt en het eerste vaccin onvoldoende heeft gewerkt. Een covidinfectie doormaken zorgt bij de ene voor langdurige aanwezigheid van antistoffen, terwijl de andere vrij snel weer vatbaar wordt. Onmogelijk te voorspellen hoe lang iemand na een infectie beschermd blijft.”