Geen zomer- of winteruur, maar natuurlijke tijd
Als het van slaapexperten en andere wetenschappers afhangt, schakelen we dit weekend voor het laatst over naar de wintertijd. Slaapdeskundigen en chronobiologen ijveren ervoor om definitief te kiezen voor de zogeheten natuurlijke of zonnetijd. Voor ons land zou dat betekenen dat we de klok vanuit zomertijd twee uur terugdraaien. “Vandaag leven we permanent met een soort ‘jetlag’”, weet neuroloog en slaapdeskundige dr. Inge Declercq (UZ Antwerpen).
Met zo’n terugkeer naar de zonnetijd knopen we eigenlijk weer aan met hoe onze voorouders eeuwenlang volgens het ritme van hun biologische klok hebben geleefd. “Tot het einde van de 19de eeuw liep onze zogeheten kloktijd gelijk met die natuurlijke tijd, waarbij de zon haar hoogste punt bereikt rond 12 uur ’s middags. Dat is cruciaal voor onze gezondheid. Quasi alle lichaamsprocessen worden gesynchroniseerd onder invloed van het licht van de zon. Wanneer onze biologische klok- en onze sociale tijd teveel gaan verschillen van de zonnetijd, zoals in grote mate het geval is tijdens de zomertijd, geeft dat een ernstige verstoring van die processen. Dat is alsof je permanent met een soort jetlag in de verkeerde tijdszone rondloopt. Zo’n mismatch tussen je circadiaanse en de echte kloktijd kan op termijn grote gevolgen hebben op de gezondheid. Onderzoeken hebben aangetoond dat dit het risico verhoogt op kankers, hartproblemen, obesitas, metabole ziekten, slaapproblemen en depressies.”
Veranderingen aan het tijdssysteem
De invoering van de verschillende artificiële tijdszones in de wereld dateert van het einde van de 19de eeuw. Binnen elk van die tijdszones bedroeg de afwijking tussen de kloktijd en de zonnetijd maximaal een half uur. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden West-Europese staten zoals ons land door Hitler verplicht om mee over te schakelen naar de zogeheten Centraal Europese tijd. Een verandering die nadien nooit meer ongedaan werd gemaakt.
Tijdens de energiecrises van de jaren ’70 en ’80 werd er opnieuw gemorreld aan ons tijdssysteem. Toen ontstond het concept van de omschakeling naar zomertijd met als voornaamste doel meer daglicht later op de dag te creëren. Sindsdien bevinden we ons dus in een situatie waarin we permanent 1 (tijdens de wintertijd) of 2 uur afwijken van onze natuurlijke zonnetijd.
Europa in tijdzones
De European Working Group on Natural Time, waarvan dr. Inge Declercq woordvoerster is voor ons land, heeft een praktische oplossing uitgewerkt om een einde te maken aan deze ongezonde mismatch. Daarbij wordt het Europese continent opgedeeld in vijf tijdszones, van Portugal tot Moskou. Ons land, Nederland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Spanje vormen daarbij de West-Europese Tijdszone die overeenstemt met de huidige Britse tijdzone. Dat komt overeen met onze ‘wintertijd’ die nog één uur wordt teruggedraaid.
“Wij pleiten ervoor om dit stapsgewijs in te voeren, waarbij eerst de zomertijd wordt afgeschaft en vervolgens een jaar later de klok nog een uur vroeger wordt gezet. Het lijkt een grote stap om Europa geografisch in te delen in verschillende zones maar eigenlijk is dat al lang het geval in uitgestrekte landen als de VS of Rusland waarbinnen ook verschillende tijdszones bestaan zonder praktische problemen. Bovendien heeft dit naast de al vermelde gezondheidseffecten ook een positieve impact op het klimaat en milieu, aangezien deze omschakeling energieneutraal of zelfs energiebesparend zal werken en luchtvervuiling doet afnemen. Ook voor de veiligheid betekent dit een pluspunt, net als voor de economie. Studies hebben ontdekt dat het slaaptekort dat we sowieso kennen tijdens de zomertijd, resulteert in een inkomensdaling van zo’n 5 % terwijl ook het BNP in die periode zakt. Allemaal argumenten die aantonen dat we beter opnieuw gaan leven volgens het ritme van de zon.”