Exact 100 jaar geleden werd het begrip robot geïntroduceerd. In 1920 werd het woord in een Tsjechisch toneelstuk gebruikt om creaturen aan te duiden die het werk van de mens overnemen. Dit krantenbericht flitst door mijn hoofd tijdens de preoperatieve consultatie.
Voor mij zit een man die binnenkort een operatie moet ondergaan omwille van prostaatkanker. Hij vraagt: ‘Ik word toch door de robot geopereerd?’ ‘Uw uroloog zal u met behulp van een robot opereren’, nuanceer ik. Denkt deze man dat een mensachtige robot zelfstandig de operatie uitvoert, terwijl de uroloog met de handen op de rug goedkeurend staat toe te kijken?
De realiteit is minder futuristisch: in werkelijkheid gaat het om een kijkoperatie waarbij een viertal gemotoriseerde armen via kleine incisies de chirurgische instrumenten doen bewegen. Deze armen en instrumenten worden vanop afstand op een vernuftige manier aangestuurd door de chirurg, die vlakbij in een console zit. De chirurg blijft te allen tijde meester van de operatie. De robot is een hulpmiddel om zijn minutieuze handelingen over te brengen in het operatiegebied. Maar dat wist de patiënt al: hij wil gewoon de bevestiging hebben dat hij met de modernste technieken wordt geopereerd, in dit geval een robotgeassisteerde resectie van de prostaat.
Ik informeer naar zijn medische voorgeschiedenis. Hij heeft een pacemaker, een geïmplanteerd apparaat dat via elektroden zijn hartslag in het juiste ritme houdt. En omwille van slaapapneusyndroom gebruikt hij een CPAP-apparaat, een toestel dat ’s nachts op de neus wordt aangesloten om te voorkomen dat zijn ademhaling stokt. Twee apparaten helpen deze man dus in zijn lichamelijk functioneren.
De lijst van mogelijke implanteerbare devices en protheses is lang: insulinepompen, neurostimulators, kunstgewrichten, ooglenzen,... Wie weet wat de toekomst nog brengt: misschien worden geïmplanteerde kunstharten, -nieren, en -levers dan de normaalste zaak van de wereld.
En waar zal het eindigen? Ik denk aan het schip van Theseus. Als je stelselmatig elk onderdeel van een schip vervangt door een nieuw onderdeel, wat blijft er dan, na het vervangen van de laatste plank, over van het originele schip? Zullen er ooit mensen rondlopen waarvan zowat elk orgaan, elk lidmaat vervangen werd door een kunstmatig onderdeel? Wat blijft er dan nog over van de originele mens? Gelukkig zijn iemands gedachten en persoonlijkheid onvervangbaar.
Nee, een robot is geen chirurg, en mensen worden nooit robots, denk ik. De man verlaat de consultatieruimte. Bij de deur draait hij zich om: ‘O ja, ik heb ook twee heupprothesen, dat vergat ik nog te zeggen’.