Een depressie na 50. Hét moment voor een nieuwe start?

Je diepbedroefd voelen, amper plezier ervaren, voor niets nog belangstelling opbrengen, overmand worden door schuldgevoelens, almaar minder zelfrespect hebben, met een gebrek aan eetlust, slaap- en concentratieproblemen kampen... Een depressie is niet zomaar een dipje. Wie het heeft doorgemaakt, weet hoe moeilijk dit is: het leven lijkt één lange, donkere tunnel, het gevoel dat het je nooit meer zal toelachen. Je gedachten zijn donkerder dan je ooit voor mogelijk hield. "Een depressie is een verschrikkelijke ziekte, ook al omdat je je schaamt", weet psychiater William Pitchot (CHU Luik en interdisciplinair centrum Psy Pluriel). Toch heeft een depressie, net zomin als een andere aandoening, te maken met een zwak karakter of zelfmedelijden. En de idee dat je nooit nog uit een depressie raakt, is evenzeer een misvatting. "Een depressie is een ziekte, die uitstekend te behandelen valt met medicatie, psychotherapie of een combinatie van beide. Zelfs voor complexe gevallen bestaan oplossingen", luiden de bemoedigende woorden van de specialist. Ongeacht je leeftijd, een depressie overvalt je altijd onverwacht. Maar wat maakt vijftigers en zestigers kwetsbaar voor een depressie, net op een moment dat ze wat meer tijd krijgen voor zichzelf? Welnu, net dat op jezelf teruggeworpen worden, kan voor problemen zorgen. "Maak je tussen 50 en 65 voor het eerst een depressieve episode door, dan moet je de oorzaak doorgaans bij een bepaalde gebeurtenis zoeken. Erfelijke aanleg speelt hier minder dan bij heel jonge mensen." Waar psychiaters vroeger een onderscheid maakten tussen een endogene depressie - zonder duidelijke link met een gebeurtenis - en een reactieve depressie - uitgelokt door bijvoorbeeld een overlijden of relatiebreuk -, zijn ze het er vandaag min of meer over eens dat elke depressie wordt veroorzaakt door... het leven, ook al maken genetische factoren je vatbaarder. "Al in je prilste kinderjaren krijg je te maken met stresserende gebeurtenissen. Meestal kom je die tamelijk goed te boven - of je hebt die indruk -, maar eigenlijk blijft het vrij onduidelijk welke impact dergelijke gebeurtenissen op lange termijn hebben. Als ze elkaar snel opvolgen, stijgt het risico op negatieve gevolgen, omdat je dan geen tijd krijgt om je aan te passen." En de manier waarop de samenleving is geëvolueerd, werkt aanpassingsproblemen in de hand: vandaag kan je ook als vijftiger nog je job verliezen, scheiden,... "Het probleem is niet zozeer de verandering an sich - mensen hebben zich doorheen de geschiedenis altijd weten aan te passen -, wel de snelheid waarmee alles verandert, vooral op technologisch vlak. Het aanpassingsvermogen van een vijftiger is nu eenmaal kleiner dan dat van een twintiger of dertiger." De verklaring voor een depressie moet niet enkel bij een te grote psychische belasting worden gezocht, ook lichamelijke overbelasting speelt mee. Je energiereserve is niet eindeloos. "Werk je veel en hard, dan ben je vaak geneigd om jezelf weg te cijferen, niet goed genoeg voor jezelf te zorgen. Zo zien we bij mensen die in de horeca werken, bijvoorbeeld, dat die sector elke dag voor een pak stress zorgt en ook lichamelijk erg belastend is", licht dokter William Pitchot toe. Bovendien is er heel vaak een link tussen depressie en andere gezondheidsproblemen, zoals verhoogde bloeddruk, diabetes, een te hoge cholesterol, obesitas of slaapapneu. "Hoe ouder je wordt, hoe meer een depressie zich overigens in lichamelijke symptomen uit." Als je je onbehagen niet of niet langer onder woorden kan brengen, gaat je lichaam aangeven dat het niet goed met je gaat. Het is hoe dan ook van belang om een depressie - ongeacht de leeftijd - correct te diagnosticeren en te behandelen. Vooral bij 85-plussers is het risico op zelfdoding erg groot. "Fatalisme is geen optie. Hou oud je ook bent, je kan beter worden en je uiteindelijk zelfs heel goed voelen. Ook wie de 90 voorbij is, verdient dat een depressie wordt behandeld", aldus nog de psychiater. Behandelen dus. Maar hoe? Volgens dokter William Pitchot moeten we vooral af van de algemeenheden en vooroordelen. Neen, antidepressiva zijn niet bij iedereen nodig, maar ze zijn ook niet gevaarlijk, al kunnen ze bijwerkingen hebben. En ja, het is altijd aangewezen om een behandeling met medicijnen aan te vullen met psychotherapie. Niet alleen om het genezingsproces te versnellen, maar ook preventief, om nieuwe depressieve episode te voorkomen. "Een eerste depressie wordt uitgelokt door een bijzonder negatieve ervaring. Maar dat geldt niet voor pakweg de vijfde depressieve episode. Omgevingsfactoren spelen dan minder. Je wordt gewoon almaar vatbaarder voor de ziekte. Vandaar dat een depressie krachtdadig moet worden aangepakt, want ze vormt een risicofactor voor een nieuwe depressie." Welke behandeling de beste is, wordt geval per geval bekeken, zonder vast te houden aan dogma's. Hypnose, psychoanalyse, systeemtherapie, cognitieve gedragstherapie: er zijn tal van behandelopties en nog meer therapeuten. "Het komt er vooral op aan een zinvolle behandeling te vinden. Veel mensen kloppen bij ons aan omdat ze al 20 jaar antidepressiva slikken zonder goed te weten waarom. Moeten ze die echt nemen? Misschien niet. Maar omgekeerd zien we ook veel mensen die antidepressiva nodig hebben, maar ze niet voorgeschreven krijgen. Simpel is het nooit." Het is vooral belangrijk dat je je op je gemak voelt bij je arts en/of psychotherapeut. Want zoals dat in het leven wel vaker gaat, is die klik de basis van de oplossing. Een depressie is een ziekte, maar om te genezen moet je ook luisteren naar de boodschap die erachter zit. Vaak wijst een depressie op iets dat vierkant draait, op keuzes die niet (langer) bij je passen, op de vitale noodzaak om je psychisch functioneren, je prioriteiten en je waarden te herschikken. Die noodzaak is er des te harder wanneer die depressie halverwege je leven optreedt. "Eenmaal de symbolische kaap van 50 voorbij, heb je de indruk dat alles vanaf nu bergaf gaat, dat je qua efficiëntie en daadkracht zal moeten onderdoen voor jongere mensen. Dat raakt ook je identiteit." Je kan spreken van een crisis, maar het doel van die crisis is niet om daarna weer te gaan leven zoals voordien. Volgens Carl Gustav Jung doorloop je in de tweede helft van je leven een proces van 'individuatie'. Je wordt je bewust van wie je werkelijk bent, je wordt een individu dat zich van anderen onderscheidt. Zo'n proces verloopt nooit rimpelloos. Maar eenmaal dat afgerond is, voel je je vaak veel vrijer, authentieker en beter in je vel dan tevoren. "Je kan na 50 véél gelukkiger zijn dan voordien! Als je midden in een depressie zit, kan je dat moeilijk geloven, maar als het achter de rug is, blijkt het vaak een erg positieve ervaring. Je kan als een heel ander mens uit een depressie komen. Tegen jongeren van 20-25 jaar die een depressie doormaken, zeggen we dat ook: dat het goed is dat ze alles in vraag stellen, dat hun depressie het pad effent naar de juiste beslissingen en meer geluk."