De verbluffende kracht van immunotherapie bij kanker
De komst van immunotherapie bij ongeneeslijk geachte kankers zoals melanomen en longtumoren is verbluffend. Overlevingskansen nemen spectaculair toe en er zit nog veel meer hoop in de pijplijn. Maar er is ook veel meer aandacht nodig voor het psychisch welzijn van de groeiende groep overlevers.
Immunotherapie verwijst naar een groep van behandelingsmethoden waarbij onze afweercellen worden geactiveerd om tumorcellen aan te vallen en op te ruimen. Sinds twee jaar zijn ze ook in ons land beschikbaar onder meer voor de behandeling van enkele uiterst agressieve kankers zoals huidmelanomen, longkanker en non-Hodgkin lymfoom. Voor heel wat patiënten met sombere prognoses keerden de kansen, dankzij de immunotherapieën, zo stelden experten prof. Bart Neyns (oncologie UZ Brussel ) en professor Thierry Pieters pneumo-oncoloog (UCL) vast op de parlementaire conferentie over immunotherapie.
Doodvonnis
“Amper tien jaar geleden betekende een diagnose van uitgezaaide melanomen een zeker doodvonnis. Doordat we dankzij de wetenschap nieuwe inzichten kregen in hoe ons immuunsysteem functioneert, is het mogelijk geworden om daarop in te grijpen en de juiste afweercellen te activeren zonder schade aan te richten aan de goede lichaamscellen”, aldus prof. Bart Neyns. De immunotherapieën werken volgens verschillende principes. Zo is er een vorm waarbij specifieke antistoffen worden toegediend die in staat zijn om de natuurlijke rem weg te halen van de afweercellen. Daardoor kunnen die de kankercellen beter herkennen en aanvallen. Het is dit type dat de jongste jaren erg veelbelovende resultaten opleverde voor de behandeling van kankers.
“De laatste resultaten overtreffen al onze verwachtingen. Bij ongeveer 40% van de behandelde patiënten met melanoom is de tumor gekrompen, en bij 10 à 15% is hij zelfs volledig genezen. Bijna 30% ziet de tumor niet meer groeien en dit al ruim 5 jaar na de behandeling. Dankzij deze behandelingen is de overleving spectaculair gestegen: zo’n 70% tegenover 10% voor de komst van immunotherapie,”stelt prof. Neyns vast.
Biomarkers en combinaties
Ook longkankerspecialisten delen deze hoerastemming. Daar wijzen de jongste studies op een daling van de mortaliteit met zo’n 50%. “Dit is nog maar het begin van een tsunami want er zijn nog honderden nieuwe immunotherapie types in ontwikkeling”, weet prof. Thierry Pieters. “Toch werkt deze aanpak lang niet bij iedereen. Naar de toekomst toe komt het erop aan om betere biomarkers te identificeren, zodat we weten wie het meeste kans maakt om gunstig te reageren op deze therapie. Een leidraad hierbij is de mate waarin kwaadaardige cellen muteren. Hoe meer ze afwijken, hoe groter de kans dat afweercellen ze herkennen en erop afgaan.”
De toekomst van kankerbehandeling wordt er een van combinatietherapieën, waarbij zowel immunotherapieën als meer klassieke behandelingen zoals chemotherapie en heelkunde samengaan of elkaar aanvullen. Hierover lopen verschillende testen en onderzoeken.
Post-traumatische stress
Meer mensen overleven maar hoe makkelijk pik je de draad van je leven weer op na zo’n bijna dood ervaring? “Zo’n trauma hakt er mentaal diep op in en dit op allerlei niveaus. Overlevers lopen een sterk verhoogd risico op zowel neuro-cognitieve als psychologische problemen”, benadrukt psychiater dr. Anne Rogiers (CHU Brugmann) die onderzoek voert naar het psychologisch welzijn van ex-kankerpatiënten die immunotherapie kregen toegediend. “Die zijn zowel het gevolg van de ziekte zelf (bv. hersenmetastasen) als van de behandeling. Bij immunotherapie speelt zich bovendien een erg complexe interactie af tussen ons immuunsysteem dat geactiveerd wordt, stress en psychologische en emotionele aspecten. Zo blijkt dat immunotherapie wel degelijk invloed heeft op de werking van het geheugen en de concentratie, die vaker verstoord zijn achteraf. Angst komt bij hen meer voor dan depressieve gevoelens. Bij nogal wat mensen – vooral degenen die ooit een ‘geen hoop’ boodschap kregen – stelden we vast dat ze door die doodsangst een post-traumatische stress stoornis hebben opgelopen. Dat is gelukkig wel omkeerbaar maar vergt toch een specifieke aanpak, die anders is dan bij een depressie. Bij sommigen leidt dat tot suïcidale gedachten. ” Rogiers pleit dan ook voor meer aandacht en een aangepaste multidisciplinaire zorg.