De mannelijke kroonjuwelen ontbloot
De gevoeligste regio bij de man – de teelballen en de balzak – kampt met specifieke aandoeningen. Al zijn die meestal onschuldig en/of makkelijk te behandelen.
De teelballen en het scrotum (of de balzak) errond, worden ook wel de kroonjuwelen genoemd. Ze zijn voor de meeste mannen dan ook een zone die bijzondere aandacht verdient. Wanneer ze in die regio een zwelling, pijn of knobbeltjes opmerken, maken ze zich meteen veel zorgen. “Vaak zijn de patiënten die bij ons langskomen echt bang dat er iets ernstigs aan de hand is”, bevestigt dokter Antoine Abi Aad, chirurg en uroloog. “Gelukkig blijkt de uiteindelijke diagnose eerder gerust- stellend. Niettemin blijft het een goed idee om bij twijfel naar de dokter te stappen. Beter dat, dan een probleem negeren dat specifieke behandeling behoeft.”
In de lijst van meest gevreesde problemen, prijkt teelbalkanker bovenaan. “Toch is dit een eerder zeldzame vorm van kanker en bovendien is de prognose uitstekend”, sust de specialist meteen. “Zelfs wanneer er al uitzaaiingen zijn, bedraagt de kans op genezing meer dan 95%. Het voornaamste symptoom van teelbalkanker is een vervorming van de teelbal, die harde plekken vertoont – verdikkingen die hard aanvoelen -, maar bij aanraking veelal geen pijn doen. Deze kanker kan zich bijvoorbeeld ook manifesteren via ontregelde hormonen en een toename van het borstvolume (gynaecomastie). Bij twijfel kan de diagnose makkelijk worden gesteld op basis van een echografie van het scrotum en eventueel een bloedonderzoek, waarna een behandeling kan worden opgestart. Toch nog vermelden dat teelbalkanker vooral jonge mannen treft. Bij oudere patiënten is een tumor in de teelballen vaak het resultaat van metastasen, doorgaans als gevolg van prostaatkanker of een lymfoom.
Als het probleem zich hogerop situeert
Pijn ter hoogte van de teelballen houdt bijna nooit verband met kanker. Soms is die pijn, of beter ongemak aan het scrotum, zelfs niet te wijten aan een probleem in die zone. “De zenuwen in de balzak lopen ook naar de buik en meer bepaald door de lies, waar een liesbreuk kan optreden. In geval van zo’n liesbreuk of van snelle en aanzienlijke gewichtstoename, kan de zaadstreng gekneld raken. De pijn die ermee gepaard gaat kan soms uitstralen tot in de balzak.”
De pijn kan ook te wijten zijn aan een trauma (zie kadertje onderaan deze pagina) of aan een ontsteking, zoals epididymitis. De epididymis of bijbal – die aan de teelbal vastzit en in verbinding staat met de klieren die spermavocht produceren (zaadblaasjes) en ook met de prostaat via de zaadleider – is dan ontstoken. Bij volwassenen is zo’n ontsteking, die vaak erg pijnlijk is, te wijten aan een seksueel overdraagbare aandoening of aan de aanwezigheid van bacteriën in de blaas of de prostaat. “Bij urinewegproblemen, wanneer de blaas zich niet goed ledigt, kan de urine die in de blaas stagneert de groei van bacteriën in de hand werken.” De behandeling bestaat doorgaans uit antibiotica. Ook het onderliggende probleem moet uiteraard worden aangepakt.
Waarom een trap zo’n pijn doet
De teelballen zijn sterk bezenuwd en schokgevoelig, ook als er geen vervorming is. “Wanneer er binnen in de teelbal een bloedvaatje springt en de bloeduitstorting gevangen zit, kan dat erg pijnlijk zijn, want de teelbal is omgeven door een niet-rekbaar membraan. Kan de bloeduitstorting of het hematoom zich wel verspreiden buiten de teelbal, dan kan de balzak blauw worden en enorm groot. Behalve in zeer specifieke situaties, proberen we zo weinig mogelijk in te grijpen.”
Niet mooi om te zien, maar onschuldig
Andere aandoeningen zijn onschuldiger, maar kunnen soms behoorlijk onaangenaam of gênant zijn, vooral dan in esthetisch opzicht. Maar ook die zijn doorgaans makkelijk te behandelen. Dat geldt onder meer voor een diffuse zwelling van de balzak. Zo’n zwelling kan te wijten zijn aan een ophoping van het gelige vocht dat wordt geproduceerd door de membranen rond de teelbal (men spreekt dan van hydrocele of waterbreuk) of aan spataders in de balzak, vaak links (dat heet dan varicocele of zakaderbreuk). “Je kan zelf vrij eenvoudig achterhalen of het om spataders gaat door rechtopstaand te voelen aan het bovenste deel van de balzak”, licht dokter Abi Aad toe. “Die spataders voelen aan als macaroni. Varicocele kan voor een zwaar gevoel en ongemak zorgen. Bij bepaalde inspanningen kan het volume toenemen en zelfs vruchtbaarheidsstoornissen veroorzaken.” De aandoening is verre van zeldzaam: 15% van de mannen krijgt ermee te maken. De spataders kunnen operatief worden verwijderd, al is zo’n ingreep niet altijd aangewezen, zeker niet wanneer de symptomen vrij onschuldig zijn.
Behalve klassieke huidaandoeningen, kan de huid van het scrotum ook karakteristieke problemen vertonen. Omdat de talgklieren daar sterker ontwikkeld en zichtbaarder zijn, ontstaan er niet zelden cystes gevuld met talg. “Als je geen hinder ervaart van deze anomalie, dan is afwachten de beste aanpak: niet aankomen, der- gelijke cysten zijn volstrekt onschuldig”, legt de uroloog uit. “Probleem is dat nogal wat mannen er beginnen aan te prutsen en de cysten proberen uit te knijpen, wat kan resulteren in ontstekingen.”
Verder kunnen er onderhuids ook angiomen ontstaan: rode, naar zwart neigende vlekjes. “Ook daar blijf je beter af: het gaat om een kluwen van bloedvaatjes, die door ze te bepotelen voor een aanzienlijke bloeding kunnen zorgen.” Tot slot wil de arts mannen die zich zorgen maken omdat hun beide teelballen niet op dezelfde hoogte hangen, geruststellen: “Dit komt heel vaak voor en vormt absoluut geen probleem!”
3 tot 4 keer per jaar palperen
De beste manier om teelbalkanker op te sporen is de teelballen nu en dan te onderzoeken op eventuele harde plekken of asymmetrie. “Richtlijnen daaromtrent zijn er niet echt”, aldus de uroloog. “Drie tot vier keer per jaar palperen volstaat. Soms is het trouwens de partner die iets abnormaals vaststelt, tijdens het voorspel.”