Comfortfood: geluk op een bordje

Chocolade, chips, frietjes, ijs... Iedereen heeft zo zijn eigen favoriete troosteten. Waarom verwarmt comfortfood niet enkel je maag maar ook je hart? En hoe kan je gezond genieten van een gastronomische guilty pleasure? Goed om weten nu we er in deze lockdown-periode wel eens vaker naar grijpen.

Een dip, iets te vieren, of gewoon een plotse drang om te snacken? Dan grijpen we graag naar een snelle, meestal vette of suikerrijke hap, die ons instant een geluksboost geeft. Wie de term comfortfood googelt, zal versteld staan van de eindeloze lijst voedingsmiddelen waar mensen blij en relaxed van worden. Want dat is het mechanisme achter chocolade, ijs, snoep, pizza, frietjes, mayonaise, hamburger, chips, bier, pasta, croques enzovoort: als we ons geliefde troosteten proeven, schiet ons brein in geluksmodus.

‘Ze zijn rustgevend, bezorgen je een kick en laten je genieten. En ze zijn doorgaans hapklaar. Toch is zeker niet alle comfortfood even ongezond’, sust diëtiste en auteur Christine Tobback. ‘Je moet een onderscheid maken tussen comfortfood met een snel maar kortdurend effect – zoals frietjes met saus, of snoep – en geluksvoeding met een meer langdurige werking, zoals havermoutpap of een milkshake. Die laatste zijn gezondere comfortfood omdat ze de regelsystemen van ons lichaam, zoals de darmflora, de leverwerking en het metabolisme in evenwicht brengen. Wat ook opvalt is dat mensen met een gezond eet- en leefpatroon veel minder neigen naar heel zoete of erg vette comfortfood. Logisch ook, want hun smaakpapillen zijn anders afgesteld. De geur van verse koeken of frietjes is voor hen niet langer onweerstaanbaar.’

Wat doet comfortfood met je lichaam?

‘Elke hap comfortfood of -drank veroorzaakt in je hersenen een boost van de neurotransmitter dopamine, die voor een goed gevoel zorgt, waarbij ook je beloningssysteem wordt getriggerd. Dat effect is wel maar van korte duur, waarna er weer bloedsuikerschommelingen optreden en je de drang voelt om dit patroon te herhalen. Door regelmatig stoffen zoals suikers te consumeren, wordt je brein er toleranter voor en zijn er almaar grotere hoeveelheden comfortfood nodig voor een gelijkaardig effect. Vandaar het belang om er geen dagelijkse gewoonte van te maken. Bij een te snel weerkerende drang kan het ook helpen om even te gaan wandelen of te fietsen. Beweging heeft een gunstige invloed op die hunkering in de hersenen’, legt Christine Tobback uit.

Waar komt die drang naar troosteten vandaan?

‘Je lichaam staat regelmatig onder druk – onder meer door stress, zware fysieke inspanningen, hormonale schommelingen, infecties, vervuiling of slaaptekort. In dat laatste geval maak je minder leptine aan – het hongerremmende hormoon – en meer eetlustopwekkend ghreline. Die stressfactoren hebben een impact op je organen, zoals de lever, en op je darmflora, die op dat moment meer te verwerken krijgen. Daardoor kunnen zij minder bijdragen tot een gezonde regeling van je bloedsuiker (glycemie). Dat verklaart waarom je op zo’n momenten vaak hunkert naar comfortfood.’ Ook allergieën spelen een grote rol. Wie erg allergisch is en veel ontstekingsreacties heeft, voelt zich daardoor meer moe en heeft meer nood aan een snelle opkikker.

Dat kunnen suikerrijke snacks zijn, maar ook een vette, zoute of hartige hap. ‘Je mag daar gerust af en toe aan toegeven, maar stel jezelf ook de vraag: waarom heb ik daar trek in? Want je voorkeur voor een bepaalde comfortfood kies je immers niet zelf. Het is een slim signaal van je lichaam dat wijst op een bepaalde behoefte of een tekort, en waar je je zelf niet altijd bewust van bent. Het is belangrijk om daar inzicht in te krijgen, zodat je er bewuster mee kan omgaan. Op die manier kan je voorkomen dat jouw drang uitmondt in een eetverslaving. En het geeft je zelfwaarde. Wie zijn hunkering naar comfortfood onder controle kan houden, zal zich mentaal sterker voelen. Zonder zelfwaarde kom je in een vicieuze cirkel van stress terecht.’

Ook de menopauze kan een invloed hebben. “Vrouwen die erg onderhevig zijn aan hormonale klachten ervaren vaak na de menopauze, wanneer hun hormonenpeil terugvalt, veel minder drang naar typische comfortfood. Verder kan ook chronische medicatie die niet op punt staat voor een verhoogde trek in comfortfood zorgen.”

Waarom we troost zoeken in...

Chocolade

“Wie voortdurend trek heeft in chocolade, kan kampen met een magnesiumtekort, al valt dat niet altijd aan te tonen via testen. Ongeveer 15 tot 20% van de Westerse bevolking zou een tekort hebben, terwijl dit mineraal noodzakelijk is voor o.a. een goede werking van het hart, de bijnieren en de bijschildklieren. Magnesium speelt ook een rol in het lipidenmetabolisme, de stolling, de botopbouw en de weerstand. En het is ook onmisbaar voor het verwerken van histamine. Vandaar dat een tekort vaak optreedt bij mensen met allergieën. Pure chocolade is rijk aan magnesium. Je kan je drang ernaar eventueel intomen door magnesium uit andere bronnen (spinazie, noten, peulvruchten, bananen...) te halen of door een magnesiumsupplement te slikken. Je zal versteld staan hoe sterk je drang naar chocolade hierdoor vermindert.”

Zoetigheid en koolhydraten (ijs, snoep, pasta,...)

Uitgesproken zoetekauwen hebben af te rekenen met schommelende bloedsuikerwaarden. Dat kan het gevolg zijn van een gebrek aan chroom, een mineraal dat nodig is voor het behoud van een normale bloedsuikerspiegel. Voedingsbronnen rijk aan chroom zijn volkoren- en roggebrood, aardappelen, vlees en gevogelte. Andere oorzaken van een sterke zoetdrang zijn o.a. te veel suikers op één en hetzelfde moment gebruiken, te weinig koude vetstoffen toevoegen als je koolhydraten eet, cafeïne- of alcoholgebruik en allergische reacties. Ook een tekort aan tryptofaan kan zich voordoen. Koolhydraten helpen om tryptofaan beter op te nemen in de hersenen. Een gebrek aan deze stof kan zich vertalen in slaapstoornissen, angst en stemmingsschommelingen. Dit is de reden waarom men zich na het gebruik van zetmeelrijke snacks of maaltijden rustiger kan voelen.

Vetten (frietjes, mayonaise...)

Mayonaise bij elke maaltijd of overal een dikke laag boter op smeren: het kan wijzen op een onderliggende fructose-intolerantie of fructosemalabsorptie. “Het gebruik van mayonaise of koude olie bij bijvoorbeeld rauwkost is dan goed, want dat zorgt voor een betere vertering. Wat mayonaise bij het aperitief kan ook gevoeligheid voor het hoofdgerecht en de bijpassende wijnen verminderen. Je kan die intoleranties ook aanpakken door regelmatig vette vis te eten, of kool- en lijnzaadolie toe te voegen aan je gerechten.”

Zout

Trek in zoute chips of noten hangt vaak samen met een allergische overgevoeligheid en een lage bloeddruk. Zout werkt bloeddrukverhogend maar het is niet altijd de ideale oplossing, want voedingsproducten zoals zoute nootjes of oude kaas kunnen tegelijk ook allergische reacties uitlokken.