Bewegen is een van de krachtigste ‘medicijnen’ bij parkinson

In ons land leven naar schatting 40 000 mensen met de ziekte van Parkinson. Het is vandaag een van de snelst groeiende neurologische aandoeningen. De behandelingen voor deze complexe ziekte worden alsmaar doeltreffender. Ook de invloed van beweging blijkt volgens een recente studie echt cruciaal om het ziekteproces af te remmen.

“Dat parkinson net zoals andere neurologische aandoeningen toeneemt, heeft verschillende oorzaken” , weet neuroloog dr. Femke Dijkstra (UZ Antwerpen). Volgens recente schattingen zal het aantal patiënten tegen 2040 verdriedubbelen. “Aangezien de ziekte overwegend op latere leeftijd toeslaat, heeft die expansie natuurlijk te maken met de toenemende vergrijzing. Dankzij de medische vooruitgang is het vandaag ook mogelijk om de symptomen en klachten van parkinson langer en beter onder controle te houden. Mensen leven daardoor langer mét de ziekte”, stelt dr. Femke Dijkstra vast. Daarnaast is toch 15 % van de patiënten jonger dan 45 jaar, wat erop wijst dat ook andere factoren zoals genetische factoren, omgevingsfactoren en levensstijl in het spel zijn.

Roken en pesticiden

“Hierover bestaan er vandaag verschillende hypothesen die allemaal nog verder wetenschappelijk moeten getoetst worden. Zo is er een opvallende link vastgesteld tussen roken en parkinson. Terwijl tabaksgebruik een ronduit nefaste invloed heeft op kanker en cardiovasculaire aandoeningen, lijkt het bij parkinson anders te werken. Zo stellen we vast dat parkinson minder voorkomt bij mensen die roken, al wil dat zeker niet zeggen dat er ook een oorzakelijk verband is. Parkinson is een zeer complexe ziekte waarbij onder meer de dopaminehuishouding een grote rol speelt. Dopamine is de stof die het beloningssysteem in de hersenen stimuleert. Bij mensen die gevoelig zijn aan (tabaks)verslaving kan dit mogelijk beschermend werken tegen parkinson.”

Een ander element dat door wetenschappers wordt gekoppeld aan de toename van parkinson is het gebruik van pesticiden in de landbouw. Zo is parkinson in Frankrijk zelfs al erkend als beroepsziekte bij boeren. “Mogelijke spelen ook hoofdtrauma’s op jonge leeftijd bijvoorbeeld door een ongeval een rol in het ontstaan van de aandoening. Het scala aan factoren dat invloed kan hebben, is met andere woorden erg breed. Omdat de ziekte zo complex en mysterieus is en bij elke patiënt een wisselend beloop kent, zal bij de ene mens deze factor meer op de voorgrond treden, en bij een andere patiënt andere oorzaken meer spelen.”

Medicatie en hersenstimulatie

Geneesmiddelen die het ziekteproces kunnen afremmen of zelfs definitief stoppen, zijn er nog niet. “We beschikken wel over therapieën die de klachten en de hinder van de ziekte steeds beter kunnen aanpakken waardoor symptomen milder worden. Wanneer de medicatie goed is afgesteld, kunnen mensen ook veel langer met de ziekte blijven functioneren. ” Werkt medicatie onvoldoende, dan kan in bepaalde gevallen worden gekozen voor diepe hersenstimulatie via een neurostimulator. Dat is vergelijkbaar met een pacemaker, maar dan voor de hersenen. Dit implantaat helpt om de bewegingscontrole beter te regelen. Ook kan er een pompje in de darm geplaatst worden, dat continue dopamine afgeeft.

Bewegen werkt

Van beweging is al langer bekend dat dit een heel gunstige invloed heeft op het verloop van het ziekteproces. Een recente studie met MRI-scans staaft die bevinding opnieuw en toont aan dat bewegen de verbinding tussen de hersendelen bevordert en zelfs het verlies aan hersenvolume vermindert. Voldoende actief zijn kan de ziekte gedurende lange tijd stabiliseren. Ook bij de organisatie Stop Parkinson zijn ze daarvan overtuigd. Ivo de Bisschop, voorzitter Stop Parkinson: “Mijn eigen verdict viel 5 jaar geleden. Alles ging nochtans zo goed. Ik had net beslist om het rustiger aan te doen. Ik had meer tijd en minder stress. Toch vond ik de moed en de kracht niet meer om te trainen voor mijn geliefde sport, de marathon. Lopen doe ik vandaag niet meer, maar ik besef en voel dat bewegen nodig is en me goed doet. Ik wandel, speel golf en wil zo lang mogelijk blijven spelen met mijn kleinkinderen, zij zijn mijn grootste motivatie.”

De rol van ritme

Toch is beweging niet altijd evident, aangezien parkinson net hierop zo’n grote impact heeft. Klachten als trillen, vertraagd bewegen of plots ‘bevriezen’ tijdens een activiteit zijn heel typerend en maken bewegen net lastiger. “Dat is een grote valkuil voor mensen met parkinson, zeker in de beginperiode na de diagnose. Omdat bewegen een stuk trager gaat dan vroeger, raken mensen vaak gefrustreerd en gedemotiveerd, terwijl ze nog heel wat kunnen als ze zich hiervoor meer tijd gunnen en minder streng zijn voor zichzelf. Ook hun omgeving mag hen niet teveel uit handen nemen, omdat ze trager zijn geworden. Wanneer het lukt om daar een mooi evenwicht in te vinden, zien we mensen vaak lange tijd in staat om goed met de ziekte om te gaan.”

Welke beweging of sport je precies uitvoert, maakt niet zoveel uit. “Best een combinatie van zowel uithouding als kracht maar mensen kiezen vooral best een activiteit waar ze zich goed bij voelen. Anders hou je het niet langdurig vol. Bewegen op ritme zoals bij salsa of andere dansen is wel een aanrader. Maar je kan ook al wandelend jezelf een ritme of cadans opleggen. Onze bewegingen zijn het resultaat van een verfijnd samenspel van verschillende hersendelen. Bij parkinson zijn bepaalde onderdelen verstoord. Door ritmisch te bewegen, kunnen die ‘defecte’ delen als het ware omzeild worden, zodat hersensignalen wel doorgegeven raken en klachten zoals ‘bevriezen’ minder voorkomen.”

Ook hier komt het erop aan het juiste evenwicht te vinden. “Sommigen mensen zijn in het begin teveel aan het vechten tegen hun aandoening en gaan overmatig bewegen. Dat kan leiden tot overbelasting. De kinesitherapeut kan altijd helpen om het geschikte beweegschema te vinden en er zijn ook revalidatieprogramma’s waar mensen met parkinson in groep bewegen.”