Baarmoederkanker: snelle diagnose, heel veel kans op genezing
Baarmoederkanker is de meest voorkomende gynaecologische kanker en treft vooral vrouwen die de menopauze achter de rug hebben. De diagnose stellen is niet moeilijk en de kans op genezing is uitstekend.
De baarmoederholte is bekleed met een laagje slijmvlies, het endometrium. “Zolang een vrouw vruchtbaar is, wordt de baarmoederwand onder invloed van de hormonencyclus elke maand dikker om voorbereid te zijn op een mogelijke zwangerschap”, zegt dokter Mathieu Luyckx, gynaecoloog-oncoloog, UZ Saint-Luc, Brussel. “Blijft een zwangerschap uit, dan wordt het bovenste laagje van het endometrium afgestoten via de menstruatie, zodat het baarmoederslijmvlies weer dunner wordt.”
“Na de menopauze gaat het baarmoederslijmvlies definitief in rust. Men spreekt dan van atrofisch endometrium. Bij sommige vrouwen beginnen er evenwel opnieuw cellen te groeien, die mettertijd ontregeld raken en kankercellen worden. Ze bevinden zich eerst in de baarmoeder, maar dringen vervolgens beetje bij beetje door in de baarmoederspier. Wordt er niet ingegrepen, dan bestaat het risico dat de kankercellen de lymfeklieren bereiken en, in een ver gevorderd stadium van de ziekte, uitzaaiingen veroorzaken.”
Baarmoederslijmvlieskanker of endometriumcarcinoom – vaak kortweg aangeduid met baarmoederkanker – is de meest voorkomende gynaecologische kanker en treft vooral vrouwen vanaf 60 jaar. “In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte meer en meer voor. Omdat de levensverwachting daar het hoogst is, maar ook omdat deze vorm van kanker in de hand wordt gewerkt door twee aandoeningen die in deze landen in opmars zijn: obesitas en het metabool syndroom, een fenomeen waarbij sprake is van een verhoogde bloeddruk, te hoge bloedsuikerwaarden, te veel vet in de buikstreek en een te hoog gehalte aan slechte cholesterol in het bloed.”
Diagnose via biopsie
Vrouwen moeten zich er ook van bewust zijn dat ze baarmoederslijmvlieskanker kunnen krijgen als ze tijdens de menopauze hun hormoontherapie gedurende lange tijd niet correct volgen. “Om vervelende klachten tijdens de menopauze te verzachten, krijgen sommige vrouwen oestrogenen voorgeschreven. Tegelijk moeten ze progesteron nemen om de groei van het baarmoederslijmvlies af te remmen en zo te voorkomen dat er in de baarmoeder een kankergezwel groeit. Een onevenwicht in die behandeling of het ontbreken van progesteron kan op zeer lange termijn endometriumcarcinoom veroorzaken. Al gebeurt dit echt uiterst zelden, want de meeste vrouwen nemen hun medicatie correct en dan houdt hormoonsubstitutie geen risico in.” Hoewel de anticonceptiepil vaak met de vinger wordt gewezen, beschermt ze net tegen baarmoederslijmvlieskanker, stipt dokter Luyckx nog aan.
Bloedverlies na de menopauze is niet normaal en moet een belletje doen rinkelen.
De diagnose baarmoedercarcinoom wordt gesteld via een biopsie. “Omdat we de baarmoeder langs gynaecologische weg kunnen bereiken, is een biopsie nemen vrij makkelijk. Met een hysteroscopie brengen we de baarmoederholte in beeld en nemen we vervolgens een beetje baarmoederslijmvlies weg. We kunnen dat ook doen onder begeleiding van een echografie. Zelfs een blinde biopsie tijdens een gewone consultatie is mogelijk, maar dan is het risico op een vals negatief resultaat groter”, aldus dokter Luyckx.
Baarmoeder wegnemen
De basisbehandeling bestaat erin de baarmoeder weg te nemen (hysterectomie) en tegelijk ook een of meerdere lymfeklieren. “Is er een risico dat ook de lymfeklieren zijn aangetast, dan verwijderen we ofwel enkel de eerste klier in de keten – de schildwachtklier – ofwel alle lymfeklieren die instaan voor de drainage van de baarmoeder. Dat gebeurt bij voorkeur via een kijkoperatie. Na deze heelkundige ingreep stellen we soms bestraling voor om het risico op een lokale herval te verminderen. Chemotherapie is enkel nodig bij vrouwen met een zeer groot risico, ofwel omdat het om een agressieve tumor gaat, ofwel omdat de lymfeklieren danig zijn aangetast.”
Gelukkig evolueert baarmoederslijmvlieskanker langzaam. “Dat is ook een van de redenen waarom de kans op genezing zo groot is: ruim 80% geneest, geen enkele gynaecologische kanker doet beter.”
De andere reden is dat deze aandoening heel snel symptomen geeft, die makkelijk te herkennen zijn, met name abnormaal vaginaal bloedverlies. “Het is nooit normaal als je als vrouw na de menopauze opnieuw bloed verliest. Zodra je dat vaststelt, moet je meteen naar de gynaecoloog. Dan kan de diagnose van baarmoederslijmvlieskanker meestal in een vroeg stadium worden gesteld, zelfs voor het kwaadaardig wordt. Vandaar dat vrouwen die bij bloedverlies meteen naar de dokter gaan, zeer snel genezen.”
Preventieve ingreep bij Lynch-syndroom
Het Lynch-syndroom is een erg zeldzame erfelijke aandoening. Het syndroom geeft een verhoogde kans op darmkanker, baarmoederslijmvlieskanker en bepaalde vormen van eierstokkanker, zij het veel minder vaak.
“Test je positief op het Lynch-syndroom, dan wordt je baarmoeder vanaf je 35ste geregeld echografisch onderzocht”, verduidelijkt dokter Mathieu Luyckx. “Vanaf 40 is een jaarlijkse hysteroscopie aangeraden. Verder adviseren we om de baarmoeder en eierstokken na de menopauze preventief weg te nemen. Ook jongere Lynch-patiënten die geen kinderwens meer hebben, laten deze ingreep beter uitvoeren, liefst ergens rond hun 40ste. We weten immers dat kankers waarbij erfelijkheid een rol speelt, zich vroeger ontwikkelen dan niet-erfelijke vormen van kanker.”