Antilichamen als gamechanger bij chronische sinusitis

Een neus die dichtslibt, kent iedereen. Maar ruim 16% van de volwassenen heeft daar permanent last van. Dan is er sprake van chronische rhinosinusitis. Dankzij antilichamen is er verlichting in zicht.

De vooruitgang van de jongste jaren in de behandeling van chronische rhinosinusitis (CRS) is indrukwekkend. Een van de architecten achter dit succesverhaal is prof. Claus Bachert, NKO-chirurg, UZ Gent en UGent, die zich al decennia op dit onderzoek toelegt.

Sinusitis verwijst naar een ont-steking van de bijholten (de sinussen) in je schedel. Die zijn gevuld met lucht en bevinden zich ter hoogte van je kaak, rond en boven je ogen en dieper in je schedel. Wanneer het sinusslijmvlies dat instaat voor de verluchting in deze bijholten ontstoken raakt, geeft dat vaak typische klachten: je neus raakt verstopt, je kan nog moeilijk door je neus ademen, je krijgt hoofdpijn, er vormen zich slijmen in je keel of neus, je krijgt te maken met geur- en smaakverlies. “Acute sinusitis is bijna altijd een virale ontsteking en duikt vaak samen op met een verkoudheid. Je kan je er behoorlijk ziek door voelen, maar complicaties zoals een gezwollen oog of een her-sencomplicatie zijn, in tegenstelling tot vroeger, uitzonderlijk. Doorgaans gaan de klachten relatief snel voorbij en antibiotica zijn hier niet nodig”, zegt prof. Bachert.

Neuspoliepen

Houden deze klachten langer dan drie maanden aan, dan is er sprake van de chronische variant CRS. “Chronische rhinosinusitis kan twee vormen aannemen: CRS zonder neus-poliepen (12% van de bevolking) komt het vaakst voor. De variant met neuspoliepen (4% van de bevolking) zorgt ervoor dat je, naast de gewone klachten, ook je reukzin kwijtspeelt”, verduidelijkt prof. Bachert. Over neuspoliepen circuleren nogal wat misverstanden. “Het zijn zwellingen van de sinusslijmvliezen die de neus volledig kunnen blokkeren. Ze ontstaan niet tijdens de kindertijd, zoals de bekendere keelpoliepen, maar pas na 20 jaar of langer. Bovendien worden ze vaak niet of pas na vier tot vijf jaar ontdekt, omdat de arts met een nasale endoscoop in de neus moet kijken om ze te detecteren.”

Herkennen en behandelen

De diagnose van CRS gebeurt op basis van een bevraging van de symptomen. “Vervolgens starten we een behandeling van twee tot drie maanden met een spray met topische steroïden en/of antibiotica onder de vorm van een lage dosis macrolieten. Nadien volgt een CT-scan van de sinussen. Pas als je eerst behandeld bent en er daarna toch nog tekenen van een ontsteking zijn, kan je spreken van CRS. In de praktijk gebeurt echter nog vaak het omgekeerde en wordt er meteen een scan gemaakt.”

Bij de groep zonder neuspoliepen bestaat de standaardbehandeling eveneens uit die spray plus bijkomende medicatie. Soms volstaat die aanpak, soms verdwijnt de aandoening vanzelf, maar bij nogal wat mensen keren de klachten toch terug. “Chirurgie is dan vaak de volgende stap. De sinussen worden geopend, waarbij de infectie wordt weggenomen, terwijl de neusslijmvliezen worden gespaard. De neusschelp wegnemen is niet aangewezen. Je neusslijmvlies is immers belangrijk, onder meer voor je afweer en het klimaat in je neus.”

Antilichamen als gamechanger

Als er neuspoliepen in het spel zijn, verandert de aanpak. Die bestaat dan uit hogere dosissen to-pische steroïden via een spray of druppels, in combinatie met doxy-cycline (een antibioticum). “Neus-poliepen vergen vaak een levenslange behandeling omdat ze zelden vanzelf oplossen. Bovendien gaan ze vaak (tot 70%) samen met astma en allergieën, die gelijktijdig moeten worden behandeld”, benadrukt prof. Bachert.

Geeft deze starttherapie onvoldoende resultaat en blijven de poliepen groeien, dan kan een re-boothoperatie helpen. “Deze nieuwe techniek wordt uitgevoerd op een erg delicate plek ter hoogte van de hersenen en de ogen. Hierbij worden de neuspoliepen weggenomen en de sinussen geopend, maar ook het neusslijmvlies wordt verwijderd. Alles wordt als het ware gereset zoals bij een defecte computer. Maar nadien ben je jarenlang van je klachten verlost.”

Als alternatief voor deze lastige ingreep, staat vandaag een revolutionaire innovatie op de drempel van een doorbraak. Internationaal onderzoek van het team van prof. Bachert heeft aangetoond dat ook een behandeling met monoklonale antilichamen – zogeheten biologi-cals – de neuspoliepen kunnen laten slinken en de klachten fors terugdringen. “Deze innovatieve middelen worden al geruime tijd met succes ingezet bij astma en atopisch eczeem en blijken eveneens effectief bij CRS met neuspo-liepen. Het is de eerste keer in decennia dat we mensen een doeltreffend nieuw middel kunnen bieden dat erg weinig bijwerkingen geeft. Momenteel lopen er volop grote vervolgstudies om uit te maken welke types antilichamen de beste resultaten geven. Keerzijde van de medaille is de – voorlopig – hoge kostprijs.”

Snot

De doorbraak met antilichamen is wellicht maar een tussenstap naar een tweede, nog straffere revolutie, die er op langere termijn zit aan te komen, verzekert prof. Bachert. “Er zitten veelbelovende studies naar kleine moleculen in de pijplijn, die even effectief zijn als antilichamen. Daarnaast zullen we in de toekomst ook gunstige neusbacte-riën in het neusslijmvlies kunnen inbrengen, die daar zelf een soort medicatie aanmaken om sinusitis te bestrijden. De immunologie ontwikkelt zich op dit terrein in sneltreinvaart, waardoor we het aantal operaties sterk zullen kunnen verminderen.”