© iStock

7 tips voor correcte zelfmedicatie

Voor kleine kwaaltjes grijpen we vaak zelf naar een pil, spray of zalfje. Maar hoewel je veel zelfzorgmiddelen zonder voorschrift kan krijgen, betekent dat niet dat ze volkomen onschuldig zijn.

Je keel die aanvoelt als schuurpapier, zeurende tandpijn, brandend maagzuur. Voor die banale klachten rep je je eerder naar de apotheker dan naar de dokter. Toch kunnen ook bij alledaagse zelfzorgmiddelen interacties optreden met andere medicatie of riskeer je te veel of te weinig te behandelen.

1 Pijnklachten

De eerste keuze bij hoofdpijn, tandpijn, spierpijn, griep enz. is een enkelvoudige pijnstiller: paracetamol. Apotheker Sarah Balduyck: “Doeltreffend en veilig, want quasi geen bijwerkingen. Beperk het gebruik wel tot maximum 4 gram per dag, met minstens vier uur tussen elke inname. Heb je een hoge bloeddruk, kies dan eerder voor een slik- of smelttablet dan voor de sneller werkende bruistablet, want die bevat een zout dat nefast is voor je bloeddruk.”

Helpt dit onvoldoende of is er sprake van ontstekings- of tandpijn, dan kan je overschakelen op een ontstekingsremmer zoals ibuprofen. Die neem je best in een la- gere dosis en zo kort mogelijk, gezien de kans op bijwerkingen. “Dit middel wordt verwerkt door je nieren en kan erg belastend zijn voor je maag. In combinatie met bloedverdunners kan ibuprofen ernstige interacties geven zoals een maagbloeding. Op latere leeftijd produceert je maag ook meer zuur en werkt ze trager, waardoor de tablet langer in je maag blijft en dus meer ongewenste effecten kan geven.”

Bij sterk opstekende pijn kunnen paracetamol en ibuprofen beurtelings genomen worden. “Maar ook hier moet tussen elke inname van zowel paracetamol als ibuprofen minstens 4 uur zitten.”

Acetylsalicylzuur (aspirine) in hogere dosis kan eveneens de pijn verlichten, maar zorgt wel voor veel meer bijwerkingen dan paracetamol. “Aspirine heeft een sterk bloedverdunnend effect, wat dit middel eerder ongeschikt maakt als je bloedverdunners neemt.”

Gecombineerde preparaten, zoals paracetamol met acetylsalicylzuur en coffeïne (Witte Kruis, Algostase...) worden enkel aanbevolen bij specifieke pijnklachten, zoals opkomende migraine. “Deze middelen vragen extra voorzichtigheid. De coffeïne zorgt voor een snellere werking van paracetamol maar kan slapeloosheid geven. Met deze middelen is het ook uitkijken voor overdosering. Combineer bij een verkoudheid dus geen tablet paracetamol met een combimiddel zoals rhinofebryl, want dat laatste bevat eveneens paracetamol.”

2 Diarree

Heb je diarree en moet je niet dringend de deur uit, ziek dan gewoon even uit. Je lichaam geeft immers het signaal dat er iets uit moet. “Om het herstel van je darmen te stimuleren zijn goede darmbacteriën of probiotica (zoals enterol) aanbevolen. Die leggen een laagje op je darmwand waardoor die minder vocht verliest. Deze gunstige bacteriën werken herstellend doordat ze de ziekmakende varianten uit je darm verjagen. Enkel wanneer je niet in de buurt van een toilet kan blijven, is een middel zoals loperamide (Imodium) aanbevolen. Het stopt de diarree, maar geneest ze niet”, legt Sarah Balduyck uit.

3 Constipatie

Bij hardnekkige constipatie is het uitkijken met het gebruik van vrij verkrijgbare laxeermiddelen, zoals bisacodyl (Dulcolax e.a.) “Dat kan in geval van nood, maar gebruik ze zo kort mogelijk. Ze bezorgen je immers luie darmen, waardoor je afhankelijk wordt van laxeermiddelen. Hetzelfde geldt voor sennapreparaten. Zogeheten transitthee of afslankthee bevat vaak senna. Dat wordt gepromoot als natuurlijk alternatief, maar bij herhaald gebruik zal je ontlasting niet meer vanzelf op gang komen.”

Veilige oplossingen die je wel langdurig mag gebruiken zijn macrogels (zoals Movicol, Dulcosoft). “Die maken de stoelgang malser en leiden meer vocht naar je darmen waardoor je transit weer vlotter verloopt. Ook vezels toevoegen, zoals psyllium, helpt.” Bij constipatie blijft het uiterst belangrijk om voldoende water te drinken en te bewegen.

Waarom leeftijd je medicatiegebruik beïnvloedt

Met ouder worden slinkt je spiermassa en neemt je vetmassa toe. Tegelijk wordt je lever minder doorbloed en vermindert je nierfunctie. Die fenomenen zorgen voor een minder goede opname en verwerking van medicatie. “Bij het voorschrijven van medicatie wordt de dosering hieraan aangepast. Dat zou ook moeten bij zelfmedicatie, zoals pijnstillers of ontstekingsremmers. Maar in de bijsluiter vind je die info vaak niet terug, omdat die opgesteld is voor de gemiddelde, eerder jongere volwassene. De aanbevolen dosering ligt dus vaak te hoog voor ouderen. Je kiest daarom beter voor een lager gedoseerd middel of neem een pijnstiller minder.

4 Keelpijn en hoesten

Paracetamol kan acute keelpijn verzachten. Daarnaast kan je de pijn lokaal aanpakken met zuigtabletten en keelsprays die ontsmetten en verlichten. Met sommige middelen die ook lidocaïne bevatten, is het wel uitkijken dat je geen te hoge dosis neemt, omdat die wel bijwerkingen kunnen geven. Klassieke huis-, tuin- en keukenmiddelen, zoals een lepeltje honing, stoom inademen of de ruimte voldoende vochtig houden, blijken eveneens efficiënt.

Om hoesten correct aan te pakken, moet je eerst nagaan om welke soort hoest het gaat. Heel vaak wordt naar een foute siroop gegrepen, zoals een hoestonderdrukker bij slijmhoest. Die laatste kan je efficiënt aanpakken via vrij verkrijgbare slijmoplossers (lysomucil, acetylcysteïne). Ze helpen een slijmophoping op de longen af te voeren. Dat is nodig, want die slijmlaag zit vol bacteriën die de infectie in stand houden en verergeren. Bij een droge kriebelhoest kan je eventueel een hoeststillende siroop gebruiken (een antitussivum zoals Lysotossil) om te voorkomen dat je slaap verstoord raakt en om irritatie te verminderen. Belangrijk om weten is dat sommige klassieke hoestsiropen interacties kunnen geven met chronische medicatie zoals antidepressiva. Ze kunnen de werking van die laatste belemmeren of verhogen.

Eczeem en schimmelinfecties lijken op elkaar. Raadpleeg dus je arts of apotheker voor je smeert.

5 Brandend maagzuur

Af en toe last van brandend maagzuur? Dan kunnen klassieke maagzuurremmers (Rennie, Gaviscon, Maalox...) soelaas bieden. “Die leggen een beschermend laagje en neutraliseren zo het maagzuur. Je kan ze nemen wanneer je hinder voelt of voor je aan tafel gaat. De vloeibare vorm werkt het snelst, maar tabletten zijn handiger buitenshuis. Toch gebruik je ze best niet te lang. Doordat ze het maagzuur verminderen, kunnen ze ook een effect hebben op heel wat andere geneesmiddelen. Tal van middelen hebben immers net dat maagzuur nodig om werkzaam te zijn. Ook schildkliermedicatie en maagtabletten neem je best niet rond hetzelfde moment in als maagzuurremmers.”

6 Schimmelinfecties, eczeem en koortsblaasjes

Schimmelinfecties die vaak voorkomen in warme, vochtige huidplooien zoals onder de borsten, op de buik of in de lies, kan je zelf behandelen met een schimmelwerend middel (Miconazol). Op vochtige plekken krijg je betere resultaten met een poeder of een pasta die je huid helpt droog te houden. “Belangrijk daarbij is dat je voldoende lang doorbehandelt, tot vijf dagen na het verdwijnen van de huiduitslag, om te voorkomen dat die zich herhaalt”, benadrukt Sarah Balduyck.

Eczeemplekken kan je onder handen nemen met een dun laagje corticoïdecrème. “Hier moet je wel omzichtig mee omspringen, want corticoïden maken je huidlaag dunner, wat op latere leeftijd op zich al een probleem vormt.”

Ook hier wordt de bal wel eens misgeslagen. Eczeemplekken en schimmelinfecties lijken op het eerste zicht vaak op elkaar. “In geval van twijfel laat je dit best checken door je huisarts of apotheker. Wanneer je een schimmelinfectie bestrijdt met een corticoïdezalf in de veronderstelling dat het om eczeem gaat, ga je die infectie net bestendigen.”

Koortsblaasjes pak je, zodra je ze voelt tintelen, best aan met antivirale zalf op basis van aciclovir of penciclovir. Maar raak de tube niet aan met je mond of deel ze niet met huisgenoten. “Een korte aanraking volstaat al om de tube te besmetten en het virus door te geven.”

7 Slapen en stress

Slaapmiddelen zoals benzodiazepinen en zogeheten Z-middelen staan weliswaar onder voorschrift, maar dat neemt niet weg dat ze geregeld als zelfmedicatie worden ingezet of worden doorgegeven aan de partner of de kinderen. Je lichaam raakt hier zeer snel aan gewend, waardoor gauw een hogere dosis vereist is. “Bovendien zorgen ze niet voor een kwaliteitsvolle diepe slaap maar eerder voor oppervlakkige nachtrust en een verhoogd risico op valpartijen. Natuurlijke varianten zijn een veel betere optie bij tijdelijke slaapproblemen. Zoals melatonine (slaaphormoon) dat je inneemt enkele uren voor je naar bed gaat. Dit geeft geen afhankelijkheid en zorgt voor een diepere slaap. Ook fytotherapeutische middelen, zoals valeriaan, kunnen veilig helpen.”

Voor zware kalmeermiddelen zijn er eveneens veilige natuurlijke alternatieven voorhanden, zoals rozewortel (gabaril spray) of passifloradruppels. Daar word je overdag niet suf van, terwijl ze wel de angst remmen bij acute stresssituaties. “Sint-Janskruid, ook een natuurlijk middel, gebruik je beter niet gezien de grote kans op interacties met een rist klassieke geneesmiddelen.”

Do’s-and-don’ts

  • Kies voor een vaste apotheek en laat gratis een medicatieschema opstellen door je apotheker. Zo behoud je het overzicht op je medicatie en mogelijke interacties.
  • Check bij gecombineerde preparaten steeds de samenstelling om overdosering te voorkomen.
  • Gebruik geen medicatie die aan anderen werd voorgeschreven.
  • Wees je bewust dat je lichaam met ouder worden medicatie minder goed opneemt en verwerkt. Dat is o.a. het geval met ontstekingsremmers en pijnstillers.

Partner Content