Welke rol speelden vrouwen tijdens WOI?

Op 22 januari werd het startschot gegeven van de rondtrekkende tentoonstelling over de rol van vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog, een gezamenlijk initiatief van Linx+ en VIVA-SVV. Burgervrouw of vluchteling, verzetsstrijder of prostituee... ze komen allemaal aan bod.

Wie oorlog zegt, denkt in de eerste plaats aan mannen. Maar geen enkele element uit de geschiedenis is enkel een mannenkwestie. Ook de Groote Oorlog niet. Vrouwen speelden een belangrijke rol tijdens deze oorlog die de wereld voorgoed zou veranderen.
Aan de hand van persoonlijke verhalen en intrigerende gebeurtenissen in het leven van vrouwen, wordt de Eerste Wereldoorlog gereconstrueerd.

Onverwacht

De Eerste Wereldoorlog kwam voor de meeste Belgen als een verrassing. België was sinds de onafhankelijkheid neutraal en geloofde niet dat hun neutraliteit geschonden zou worden. Op 4 augustus vielen de Duitse troepen België binnen en ook toen waren de soldaten ervan overtuigd dat ze snel zouden terugkeren: ‘We zijn terug voordat de bladeren vallen’, riepen ze hun geliefde nog toe. Uiteindelijk werd het een vier jaar durende loopgravenoorlog waar de hele Belgische bevolking mee geconfronteerd werd.

Sterke vrouwen

De situatie van de Belgische vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog is uniek. In het deel achter de IJzer namen vrouwen andere rollen in dan in het bezette gebied. Uit de tentoonstelling kunnen we wel concluderen dat vrouwen niet alleen passieve slachtoffers waren tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Belgische vrouwen hielden zichzelf en hun familie in leven in zeer moeilijke omstandigheden. Uren stonden ze aan te schuiven in wachtrijen voor de voedselbedeling, ze smokkelden voedsel, ze vluchtten naar de buurlanden om hun kinderen in veiligheid te brengen...
Daarnaast begonnen verschillende sterke vrouwen liefdadigheidsinitiatieven zoals soepbedeling, opvang van wezen... Sommige vrouwen zetten zich actief in voor het verzet, deden aan spionage, hielpen gewonde soldaten of gingen aan de slag als vrijwillige verpleegster ...

De tentoonstelling

Deze verhalen komen nu aan bod in een unieke tentoonstelling. De basistentoonstelling bestaat uit 20 banners. In de eerste vier banners wordt een algemeen overzicht geschetst van de verdeeldheid in Europa, het begin van de Eerste Wereldoorlog, de inval van de Duitse soldaten in België en de situatie in België na de bezetting door de Duitsers.
In de volgende 13 banners komt de situatie van Belgische vrouwen in de Eerste Wereldoorlog aan bod.
? ‘De vrouw onteerd’: geweld tegen vrouwen, misbruik van vrouwen.
? ‘Vrouwen in overall’: de vrouw aan het werk ... of toch niet. Het verhaal van Bertha Laurens, een jonge vrouw die tijdens de Eerste Wereldoorlog actief was in een legerwasserij.
? ‘Pattriotisme in België’: het verhaal van Yvonne Vieslet, een klein meisje met een groot hart. Zij gaf haar schoolkoek aan gevangen genomen Belgische soldaten en werd hierop doodgeschoten door een Duitse soldaat.
? ‘De witte Engelen’: Suzanne Lippens Orban was tijdens de Eerste Wereldoorlog verpleegster in het bekende fronthospitaal ‘Hôtel l’Ocean’. Ze bleef heel haar leven een belangrijke rol vervullen in het Belgische Rode Kruis.
? ‘Vrouwen in verzet’: Marthe Knockaert was een spionne tijdens de Eerste Wereldoorlog. Haar verhaal werd later gepubliceerd in een boek en verfilmd.
? ‘België en het verzet’: Edith Cavell en Gabrielle Petit, twee bekende verzetsstrijders tijdens de Eerste Wereldoorlog.
? ‘Satijnen handschoenen aan de kant’: burgervrouwen zetten zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in om geld in te zamelen, soep te bedelen ... Sommigen onder hen gingen een stapje verder en sloten zich aan bij het verzet. Marie de Croÿ was een van deze vrouwen die door haar activiteiten een tijd in de gevangenis van Sieburg heeft gezeten.
? ‘Liefdadigheid van onderuit’: Georgine Blanchaert woonde tijdens de Eerste Wereldoorlog in een arbeiderswijk in Gent. Ze richtte een wasserij op waar moeders en vrouwen toegang hadden tot zeep, kolen en warm water. Geen onnodige luxe tijdens de Eerste Wereldoorlog. De hygiëne was erbarmelijk waardoor epidemieën een echt probleem vormden.
? ‘Liefdadigheidswerk van Mejuffer Orianne’: Jeanne Orianne zette zich in om gesneuvelde soldaten te identificeren en een waardige rustplaats te geven, ongeacht hun nationaliteit.
? ‘Plaisirs d’amour’: Emma Clement was het liefje van de modernistische dichter Paul Van Ostaijen. Emma stortte zich ’s nachts in het uitgaansleven met Duitse officieren en collaboreerde openlijk met de Duitsers. Uiteindelijk vluchtte ze naar Duitsland.
? ‘Avec leur sourire tarifé’ : De prostitutie in België kent een boost tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vrouwen van verschillende klassen en leeftijden probeerden op die manier geld te verdienen. De vrouwen krijgen enorm veel kritiek van de samenleving.
? ‘Vlucht!” wordt er langs alle kanten geroepen’: Ida Dergent vluchtte tijdens de Eerste Wereldoorlog eerst naar Nederland en nadien naar Groot-Brittannië.
? ‘Pacifisme tijdens de Eerste Wereldoorlog’: Bij het uitbreken van de oorlog vallen alle pacifistische activiteiten volledig stil. Maar op twaalf en dertien februari 1915 vindt in Nederland het Internationaal Vrouwenvredescongres plaats in Den Haag. België wordt onder andere vertegenwoordigd door Eugenie Hamer.
De laatste drie banners staan in het teken van het einde van de Groote Oorlog, de vele slachtoffers en de gevolgen voor de emancipatie van de Belgische vrouw.
De tentoonstelling heeft nog een annex met affiches, spotprenten, schilderwerken uit de WOI, waarin de vrouw centraal staat.

Data

Provincie Antwerpen
· Datum: 2 februari 2014
Uur:10-14 uur en 17-19 uur
Plaats: zaal Roxy, Antwerpsestraat 50, Niel
De tentoonstelling is gratis te bezoeken. Om 15 uur is er optreden van Leen Persijn met de muzikale theatermonoloog ‘Whizzz Bang ! verpleegster tussen front en achterland...'(betalend)
Datum: 9 februari 2014
Uur: 14-17 uur
Plaats: cc De Kern, Bist 18, 2610 Wilrijk
Voorstelling Borsalino ‘Aanvallen’ met tentoonstelling (beperkte versie)
· Datum: 14 tot 17 februari
Plaats: Vredescentrum Antwerpen
· Datum: 3 t.e.m. 7 maart 2014
Plaats: kantoor De VoorZorg, Sint-Bernardsesteenweg 200, 2020 Antwerpen
· Datum: 23 maart 2014
Plaats: zaal Nova, Schijfstraat 115, 2020 Antwerpen
in het kader van Straffe Madammen brunchdebat (voormiddag)
· Datum: 12 april 2014
Plaats: Volkshuis, Edegem
· Datum: 28 en 29 juni 2014
Plaats: Volkshuis, Willebroek

Vlaams-Brabant
· Datum: 10 mei 2014
Plaats: Leuven
· Datum: 5 tot 16 mei 2014
Plaats:WZC Henri Vander Stokken, Palokenstraat 17, Pepingen
· Datum: 22 mei 2014
Plaats:cc Het Bolwerk Bolwerkstraat 17, Vilvoorde in het kader van de voorstelling Borsalino ‘Aanvallen’

Oost-Vlaanderen
· Datum: 1 februari 2014
Plaats: optreden Willem Vermandere
· Datum: 7 tot 17 maart 2014
Plaats: bibliotheek Sint-Niklaas
· Datum: 29 mei tot 2 juni 2014
Plaats: Eeklo
· Datum: 27 juni tot 3 juli 2014
Plaats: Oost-Vlaanderen
· Datum: 19 t.e.m. 28 juli 2014 (Gentse Feesten)
Plaats: ABVV, Vrijdagmarkt, Gent
· Datum: 7 tot 16 november 2014
Plaats: CC De Abdij, Geraardsbergen

West-Vlaanderen
· Datum: 24 oktober 2014
Plaats: cc ’t Gildhof in Tielt
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 31 oktober 2014
Plaats:cc De Dijk in Sint-Pieters-Brugge
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 2 november 2014
Plaats: CC De Brouckere, Torhout
· Datum: 7 november 2014 of 25 oktober 2014
Plaats: Het Forum in Wervik op vrijdag
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 10 november 2014
Plaats: Zaal Zonnebloem in Veurne op
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 15 november 2014
Plaats: cc Het Spoor in Harelbeke
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 22 november 2014
Plaats: cc De Baluchon in Koekelare
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 29 november 2014
Plaats: zaal Ypso Facto in Oudenburg op zaterdag
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)
· Datum: 6 december 2014
Plaats: oc De Lege Platse in Beselare/Zonnebeke
n.a.v. de voorstelling ‘De Kleine Grote Oorlog’ (19.30 uur)