Door de bril van Tuymans
De internationaal bekende schilder Luc Tuymans is een geboren en getogen Antwerpenaar. Deze lente krijgt hij een grote expo in zijn thuishaven. En daar heeft Antwerpen een goeie reden voor: de stad viert de vijfde verjaardag van het Museum aan de Stroom (MAS).
Het is intussen alweer negen jaar geleden dat Antwerpen een grote tentoonstelling wijdde aan haar belangrijkste nog levende schilder. De expo, die deze keer plaatsvindt in het MAS, wordt geen klassieke retrospectieve, maar een thematische selectie. De 58-jarige Tuymans koos zelf meer dan 20 werken uit zijn oeuvre. Telkens gaat het om portretten van mensen met een bril.
“Toen ik door al de portretten ging die ik tot hiertoe heb geschilderd, stond ik versteld dat op driekwart brillen te zien zijn. Dat is allesbehalve een bewuste keuze. [...]
Een bril verandert radicaal de fysionomie van een gezicht, maar wordt door ons niet als een radicale verandering waargenomen”, legt Tuymans uit.
De portretten zijn beeltenissen van zowel historische figuren als anonieme mensen. Het portret dat gebruikt wordt als campagnebeeld is bijvoorbeeld dat van een anonieme vrouw. Het is een werk uit 2000 en vertrekt van een doodsprentje dat op de begrafenis van de vrouw werd uitgedeeld. Tuymans zegt dat hij het vond op de stoep. De vrouw lijkt op te gaan in de achtergrond. De zwarte bril met gekleurde glazen, met daarachter haar ogen, wordt haar meest opmerkelijke kenmerk.
De selectie bevat ook iconische werken uit Tuymans’ oeuvre. Onze koloniale geschiedenis, het nazisme en nationalisme zijn daarin belangrijke thema’s. Zo is er een portret van SS’er Heydrich, die zijn gezicht maskeert achter een donkere bril. Of een schilderij van de jonge Boudewijn, die verborgen door een zonnebril uit het vliegtuig in Léopoldville, Belgisch Congo, stapt. Beroemd is Tuymans’ portret van Lumumba, de eerste democratisch verkozen premier van de Republiek Congo. Hij draagt een half-randbril als reactie op het stereotype van de zwarte man als ‘wilde’. En dan is er nog het schilderij met het gezicht van de Vlaamse schrijver Ernest Claes. Dat lijkt op een soort leeg maskermet-bril.
“Ik heb altijd graag brillen geschilderd. Een bril brengt een soort distorsie in het gezicht die we door een bril niet rechtstreeks kunnen zien. Het is een raar instrument en ook een nagenoeg universeel gegeven. De banaliteit van de bril krijgt door hem te schilderen een andere betekenis”, aldus nog de schilder.
Luc Tuymans, Glasses. 13/5 tot 18/9 in het MAS, Antwerpen. Di-zo, 10-17 u. € 10. www.mas.be