Wie krijgt wat na de scheiding?
U bent gehuwd of woont samen, dus koopt u allerlei zaken samen. Misschien sluit u een lening af. Of de ene partner steekt geld in het huis van de andere. Zolang de relatie duurt, is er geen vuiltje aan de lucht. Maar loopt ze spaak, dan moet alles worden verdeeld: de goederen én de schulden...
Inhoud:
- Eerst naar de notaris
- De inventaris
- De vereffening- verdeling in het wettelijk stelsel
- Uit onverdeeldheid treden bij scheiding van goederen
- De verdeling bij samenwonenden
Sinds 1 september 2007 zijn er in ons land nog twee manieren om te scheiden: met onderlinge toestemming of wegens onherstelbare ontwrichting van het huwelijk. Maar daar eindigt het verhaal uiteraard niet. De goederen en de schulden van de echtgenoten (of van de koppels die hebben samengewoond) moeten nog uit elkaar gehaald worden.
– Bij een echtscheiding met onderlinge toestemming is het eenvoudig. In dat geval wordt in de overeenkomst die de ex-partners afsluiten een regeling getroffen voor hun goederen. daarbij wordt uitdrukkelijk aangegeven wie welke schulden verder draagt en wie welke goederen krijgt. De notaris moet dan enkel nog een akte opmaken om de onroerende goederen – in uitvoering van de overeenkomst – te verdelen.
LET OP! Het akkoord geldt enkel tussen de ex-echtgenoten. Een schuldeiser hoeft er zich – als derde – niet aan te houden. Hij kan de terugbetaling van de schuld aan beide partners vragen. Het is daarna aan de echtgenoten om, op basis van hun onderlinge akkoord, van elkaar terugbetaling te eisen.
– Voor de echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting liggen de zaken anders. In dit artikel bekijken we de vereffening-verdeling van de goederen bij een echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting én bij een wettelijke of feitelijke samenwoning.
Eerst naar de notaris
Bij een echtscheiding wegens onherstelbare ontwrichting wordt normaal gesproken in het vonnis een notaris aangesteld om over te gaan tot de vereffening- verdeling van het huwelijksvermogen of tot de uitonverdeeldheidtreding bij een stelsel van scheiding van goederen . Eventueel wordt ook een tweede notaris aangeduid om de afwezige of onwillige partij te vertegenwoordigen.
WEETJE Uiteraard moet er iets te verdelen vallen. Is dat niet of nauwelijks het geval, dan kunnen de echtgenoten ook onderling een regeling treffen.
Eén van de ex-echtgenoten (of diens advocaat) vraagt de notaris om zijn werkzaamheden te beginnen. De notaris roept dan de partijen op en vraagt meestal tegen de eerste bijeenkomst een aantal documenten mee te brengen zodat een duidelijk beeld ontstaat van wat er zoal te verdelen valt, wat de schulden zijn en welke andere problemen er in het dossier rijzen. Hij zal ook vragen of de echtgenoten het over bepaalde zaken onderling eens zijn. Soms maakt de notaris op dat moment een zogenaamd PV van opening van de werkzaamheden op. Als een van de echtgenoten dit wenst (of als ze het beiden wensen), zal de notaris als eerste stap beginnen met het opmaken van een inventaris.
De inventaris
Bij de inventarisatie moeten de echtgenoten aangeven welke goederen behoren tot de onverdeeldheid of tot de huwelijksgemeenschap. Hierbij gaat het niet alleen om de meubels en de auto, maar ook om financiële tegoeden zoals geld, kasbons, effectenportefeuilles, aandelen enz... Het is daarbij aan te raden de goederen zo precies mogelijk te omschrijven, om discussies achteraf te vermijden.
De inventaris wordt in principe opgesteld op de plaats waar de goederen zich bevinden (behalve voor de financiële tegoeden). Dit betekent dat naar beide adressen moet worden gegaan waar de ex-echtgenoten (afzonderlijk) wonen. Elk van de ex-partners mag dan binnen in de woning waar de andere verblijft, wat wel eens aanleiding geeft tot wrevel. In extreme gevallen gebeurt het dat een inventaris enkel op verklaring wordt afgelegd.
- Verklaringen... nadat de goederen ter plaatse genoteerd zijn, kan elk van de partijen nog allerhande verklaringen afleggen. Zo kunnen goederen aan de lijst worden toegevoegd die nog niet werden aangetroffen (‘Er staan nog zaken van ons bij mijn moeder...’)
- ...op eed. Liegen is uit den boze! Op het einde van de inventarisatie moeten de ex-echtgenoten namelijk de eed afleggen. Zij zweren dan niets verduisterd te hebben en ook niet te waten van een mogelijke verduistering. Het is dan ook aangewezen deze verklaringen grondig voor te bereiden en niets aan het toeval over te laten. Een advocaat kan hierbij behulpzaam zijn.
LET OP! Liegt een van de ex-echtgenoten toch bij de inventarisatie, dan kan dat zware gevolgen hebben. Vooreerst riskeert deze echtgenoot strafrechtelijk te worden vervolgd. Door te liegen maakt hij/zij zich immers schuldig aan het misdrijf van meineed en/of valsheid in geschrifte. Bovendien is er ook een burgerrechtelijke sanctie. Wie bepaalde vermogensbestanddelen verzwijgt, deelt daar later niet meer in mee zelfs al zou hij er recht op hebben!
VOORBEELD U hebt een behoorlijke premie ontvangen van uw werkgever en u hebt die op een aparte rekening gestort. Maar u vergeet deze rekening te vermelden. Komt dit bedrog nadien uit, dan zult u geen recht meer hebben op de helft van de premie (en wat ze intussen heeft opgebracht). Uw ex-echtgenoot krijgt het volledige bedrag!
Eenmaal de notaris weet welke goederen en schulden de ex-echtgenoten hebben, kan hij overgaan tot de eigenlijke verdeling. Bij gehuwde paren maakt het een verschil of zij gehuwd waren onder het wettelijk stelsel of met scheiding van goederen.
De vereffening- verdeling in het wettelijk stelsel
De meeste echtgenoten zijn gehuwd onder het wettelijke stelsel (scheiding van goederen en gemeenschap van aanwinsten).
Stap 1: De vermogens uit elkaar halen
Om de vermogens van de ex-echtgenoten uit elkaar te halen moet in principe een bijzonder complexe procedure worden gevolgd. In de praktijk gebeurt dit lang niet altijd. We beperken ons hier tot enkele belangrijke punten.
– Bij de vereffening verdeling is de eerste vraag welke goederen eigen zijn en welke gemeenschappelijk. Elke echtgenoot mag namelijk de eigen goederen behouden terwijl de gemeenschappelijke moeten verdeeld worden. Daarbij bestaat een vermoeden ten voordele van het gemeenschappelijke vermogen. Dit betekent dat de echtgenoot die beweert dat een bepaald goed (bijv. Effecten, aandelen, een schilderij...) tot zijn eigen vermogen behoort, dat moet bewijzen. Hij moet dus aantonen dat hij het goed al bezat op het ogenblik van het huwelijk of dat hij het kreeg via een schenking. Bij financiële tegoeden gebeurt het vaak dat die in de loop van de jaren herbelegd werden. De echtgenoot die bijvoorbeeld een kasbon erfde die later herbelegd werd in een ander financieel product, zal bij een scheiding moeten bewijzen dat het geld dat op een rekening wordt aangetroffen wel degelijk afkomstig is van een herbelegging van die bepaalde kasbon.
LET OP! Hou er rekening mee dat bankdocumenten weliswaar een goed bewijs vormen, maar dat banken hun stukken niet onbeperkt bijhouden. Hebt u zelf uw bankdocumenten niet bijgehouden, vraag ze dan tijdig op.
– Het is mogelijk dat het ene vermogen heeft geïnvesteerd in het andere. Dit is bijvoorbeeld het geval als de echtgenoten hebben gebouwd op de grond van één van beiden. In dat geval zal door het verrijkte vermogen een vergoeding moeten worden betaald aan het verarmde vermogen.
– Bovendien moet een oplossing worden gevonden voor de eventuele opbrengsten van goederen uit het gemeenschappelijke vermogen vanaf het begin van de echtscheidingsprocedure tot de uiteindelijke vereffening-verdeling. Het kan namelijk zijn dat intresten werden ontvangen op spaarrekeningen, uit kasbons of obligaties... of dat het koppel een woning verhuurde en huurgeld ontving. Ook die opbrengsten moeten worden verdeeld.
– De echtgenoot die in de echtelijke woning bleef na het inzetten van de echtscheidingsprocedure moet een woonstvergoeding aan de ex-partner betalen. Die vergoeding wordt gebaseerd op de huurwaarde van het onroerend goed.
– Ook de eigenaarslasten die nog werden betaald (onroerende voorheffing, brandverzekering, afbetaling hypothecaire lening,...) moeten worden verrekend.
Stap 2: Het gemeenschappelijke vermogen verdelen
Nadat het gemeenschappelijke vermogen exact is bepaald, moet het worden verdeeld. Hier zijn er verschillende mogelijkheden:
– ofwel raken de ex-echtgenoten het eens over wie wat toekomt. Eventueel betaalt wie meer waardevolle goederen krijgt de andere partij een oplegsom.
– ofwel neemt één van de echtgenoten de goederen over met akkoord van de andere. Dat kan tegen een voordelig tarief: 1 % in plaats van de normale 10 % in Vlaanderen (12,5 % in Wallonië en Brussel).
– ofwel is er geen akkoord maar vraagt een van de ex-echtgenoten aan de rechter de preferentiële toewijzing van de gezinswoning en de huisraad of van het onroerend goed dat dient voor de uitoefening van zijn/haar beroep (voor andere goederen is de toewijzing niet mogelijk). Het goed wordt hem/haar dan toegewezen tegen de prijs die vastgesteld wordt door een schatter.
– ofwel raken de ex-echtgenoten het niet eens en worden de goederen openbaar verkocht.
LET OP! Een openbare verkoop is enkel mogelijk als er geen akkoord is, als er geen verdeling in natura mogelijk is én als er geen preferentiële toewijzing wordt gevraagd.
Stap 3: De notaris doet een voorstel
Nadat de echtgenoten hun aanspraken hebben laten kennen, maakt de notaris een staat van vereffening en verdeling op. Hij geeft zijn visie over hoe de zaken moeten worden verdeeld. Zijn de ex-echtgenoten of één van hen het daarmee niet eens, dan kunnen zij bij het voorstel van de notaris zogenaamde zwarigheden (opmerkingen) laten kennen. Komt er uiteindelijk geen oplossing uit de bus, dan maakt de notaris het dossier over aan de rechtbank om daar de knoop te laten doorhakken. Heeft de rechter (eventueel in hoger beroep) een beslissing genomen, dan gaat het dossier opnieuw naar de notaris.
Uit onverdeeldheid treden bij scheiding van goederen
In een stelsel van scheiding van goederen, liggen de zaken eenvoudiger. Daar moeten er namelijk twee grote bewerkingen gebeuren. De onverdeelde goederen moeten verdeeld worden en meestal moeten er bepaalde verrekeningen gebeuren. Hier zijn er twee mogelijkheden:
– ofwel zijn de echtgenoten het met elkaar eens dat een van hen de onverdeelde goederen overneemt. Degene die overneemt betaalt een prijs aan de andere.
– ofwel worden de goederen verkocht, wat meestal openbaar gebeurt.
LET OP! Bij een stelsel van scheiding van goederen kunnen echtgenoten geen preferentiële toewijzing vragen. Het is dus niet mogelijk dat de gezinswoning of de huisraad wordt toegewezen aan een van beiden als de andere ex-echtgenoot het daarmee niet eens is.
Zelfs bij een scheiding van goederen raken de goederen en schulden van de partners na verloop van jaren vermengd. Zo kan het ook hier gebeuren dat een van de echtgenoten vanuit zijn vermogen heeft geïnvesteerd in het vermogen van de andere. Is dat het geval, dan kan de echtgenoot die investeringen deed, daar een vergoeding voor vragen. Hiervoor moeten echter twee zaken worden aangetoond:
– de echtgenoot die de investeringen deed, moet de betaling aantonen
– hij/zij moet een rechtsgrond hebben om terugbetaling te kunnen vragen. Bijvoorbeeld dat het eigenlijk om een lening ging.
De verdeling bij samenwonenden
– Bij feitelijk samenwonenden. Indien mensen die feitelijk samenwoonden uiteen gaan, rijst vaak een probleem. Meestal hebben zij geen samenlevingscontract afgesloten. Raken ze het niet eens over wat er met hun goederen dient te gebeuren, dan kunnen zij een procedure starten voor de rechtbank van eerste aanleg om daar de uitonverdeeldheidtreding te vragen. Ook in een dergelijke procedure zal de rechtbank een notaris aanstellen (en eventueel een tweede notaris om de afwezige of onwillige partij te vertegenwoordigen).
Bovendien kan de rechtbank de ex-partner die nog goederen in zijn bezit heeft die exclusief de eigendom zijn van de andere, bevelen die terug te geven. Ook hier geldt dat wie beweert dat bepaalde goederen zijn eigendom zijn, het bewijs daarvan moet leveren. Slaagt hij daar niet in, dan worden de goederen geacht gemeenschappelijk te zijn.
De notaris zal ook hier nagaan of er een akkoord is tussen de echtgenoten van wat er met de goederen moet gebeuren. Is dat niet het geval, dan zullen ze in natura worden verdeeld tussen de gewezen partners of worden verkocht.
– Bij wettelijk samenwonenden. Bij een wettelijke samenwoning (er is een verklaring afgelegd bij de burgerlijke stand) gelden ongeveer dezelfde regels. Het principe is dat elke partner de goederen behoudt waarvan hij de eigendom kan bewijzen, de inkomsten daaruit en de inkomsten uit arbeid. Wettelijk samenwonenden kunnen afwijken van deze regeling in een overeenkomst, opgesteld door een notaris.