Wettelijk samenwonen, een tussenstatuut
Wettelijk samenwonenden vormen een aparte categorie. Soms worden ze gelijkgeschakeld met gehuwden, soms met alleenstaanden of feitelijk samenwonenden. En soms zitten ze er gewoon tussenin en dat blijkt nogal wat misverstanden te geven.
Wettelijk samenwonenden hebben een beetje meer rechten dan feitelijke samenwoners, een beetje minder dan gehuwden. Dat maakt het voor wettelijke samenwoners niet gemakkelijk om precies te weten wat hun rechten zijn.
Gehuwde koppels hebben een aantal rechten en plichten. Wie feitelijk samenwoont op hetzelfde adres heeft dat niet. Sinds 1 januari 2000 bestaat er een ’tussenstatuut’: dat van de wettelijk samenwonenden. Sindsdien hebben zij een plaatsje veroverd in het burgerlijk wetboek (artikel 1475 tot 1581). Daarin staan o.a. de voorwaarden waaraan je moet voldoen om met iemand anders wettelijk te kunnen samenwonen en de manier waarop je je wettelijke samenwoning officieel maakt (door een verklaring af te leggen op de burgerlijke stand).
Je vindt er ook de plichten die je tegenover elkaar hebt als je wettelijk samenwoont, bijvoorbeeld “bijdragen in de lasten van het samenleven naar evenredigheid van je mogelijkheden.” Wat dit laatste punt betreft maken veel samenwoners een samenlevingscontract bij de notaris waarin ze dit soort zaken overeenkomen.
Verder hebben wettelijke samenwoners een aantal rechten, maar die gaan minder ver dan de rechten van gehuwden.
Zo hebben ze een beperkt erfrecht (het vruchtgebruik van de gezinswoning en huisraad). Wat de gezinswoning betreft genieten wettelijke samenwoners dezelfde bescherming als gehuwden. En ook fiscaal gezien worden ze over dezelfde kam geschoren als gehuwden.
Maar, heel anders dan gehuwden, hebben wettelijke samenwoners geen recht op een overlevingspensioen. Er is ook wel sprake van geweest om dit recht uit te breiden, maar tot dusver moet je 1 jaar gehuwd zijn om recht te hebben op een overlevingspensioen als je partner overlijdt.