© ISTOCK

Waar mag je nog cash betalen?

De overheid wil het gebruik van cash geld beperken om fraude tegen te gaan. Wie met cash wil betalen, moet zich dus aan bepaalde regels houden. Wat mag en wat niet?

Elektronische betalingen zijn zo ingeburgerd, dat er vanuit wordt gegaan dat contant geld – na 27 eeuwen van trouwe dienst – de komende jaren zal verdwijnen. Toch betaalt 63% van de Belgen nog wel eens met cash geld in de winkel, al neemt het aantal contante betalingen jaar na jaar af. Vandaag zwaaien in Europa de bankkaarten de plak. Zweden spant de kroon op het gebied van mobiel betalen: in sommige steden gebeurt nog amper 2% van de transacties in cash. Daarmee maken de Zweden een serieuze bocht in hun vaderlandse geschiedenis: in 1661 waren zij immers het allereerste Europese land dat bankbiljetten begon te drukken. Zweden kan de eerste cashvrije samenleving worden. Woon op een zondagochtend in Stockholm maar eens een religieuze dienst bij: parochianen betalen er met hun smartphone.

Contant geld gebruiken kost de samenleving 129 euro per persoon per jaar aan beveiliging en vervoer.

Dat ook de Chinezen zich gaandeweg van contant geld ontdoen, is evenzeer een ommezwaai in een land dat het papieren geld heeft uitgevonden. Kortom, 50 jaar na de inhuldiging van de eerste cashautomaat in Londen, verliest contant geld steeds meer terrein. Een wereldwijde tendens die vooral door de banksector wordt toegejuicht. Leo Van Hove, professor economie aan de VUB, berekende dat het gebruik van cash geld de gemeenschap – met inbegrip van de banken – 129 euro per persoon per jaar kost. Waarom? Omdat baar geld op een veilige manier moet worden geteld en vervoerd.

Maar meer nog dan de banken, is vooral de overheid enthousiast over het verdwijnen van cash: contant geld beperken verkleint immers de kans op fraude. Dat is ook de visie van Marc Bourgeois, professor fiscaal recht aan de ULg, en Mark Delanote, medestichter van advocatenkantoor Bloom Law. Na de Panama Papers over offshorebedrijven, riepen zij op om het gebruik van contant geld drastisch te beperken ten voordele van elektronisch geld. “De internationale fiscale fraude draait op transfers van contant geld, buiten het klassieke bankcircuit om.” Daarom is het bij ons nu al niet meer mogelijk om goederen of diensten boven de 3.000 euro cash te betalen.

Maar wat als de staat diep in de schulden zit?

Wat betekent leven in een cashloze maatschappij voor de burger? Als cash verdwijnt en alle transacties elektronisch gebeuren, wordt ook alles traceerbaar. Je denkt wellicht: wat kan mij dat schelen, ik heb toch niets te verbergen. Enkel fraudeurs zullen hier nadelen van ondervinden. Maar volgens sommigen zet je hiermee de deur wagenwijd open voor allerlei verregaande inmengingen. Onder de noemer ‘in het belang van de bevolking’ kan je je een scenario indenken zoals in S.O.S. Geluk (Griffo en Van Hamme, uitgegeven bij Dupuis), een bekende stripreeks uit de jaren ’80. Daarin controleert de medische politie de consumptie van alcohol, tabak, rood vlees en vet, en legt daarbij sancties op. Niets te verbergen? En die snoepjes dan? Die zijn slecht voor de gezondheid. En wat als je snoep koopt voor een kind? De auteurs van S.O.S Geluk hadden ook een universele kaart bedacht waarmee alle privégeldtransacties door de overheid werden gecontroleerd. En als die staat diep in de schulden zit, wat houdt de overheid dan nog tegen om in de zakken van de burgers te graaien? Sciencefiction? Toch is het exact dat wat Cyprus te beurt viel tijdens de meest recente financiële crisis.

En wat in het geval van een enorme computerbug en spaarders elektronisch met handen en voeten aan hun bank gebonden zijn? Cash of geen cash, dat is dus de vraag. En vergeet in het debat ook dat deel van de bevolking niet dat niet vertrouwd is met de nieuwste technologieën. Kortom, het verdwijnen van contant geld zou wel eens een fameuze doos van Pandora kunnen openen: die van een meer totalitaire maatschappij.

Geld onder de matras

“Toen we van de Belgische frank naar de euro zijn overgeschakeld, kwam hier geregeld een man aan het loket met belangrijke sommen geld”, vertelt een bankier anoniem. “De biljetten in franken roken naar schimmel, wat verdacht leek. Waren het misschien biljetten die hij verborgen had gehouden onder zijn matras? Ik was verplicht dit aan de fiscus te melden. Die man heeft moeten verklaren waar dat geld vandaan kwam. De staat lacht niet met zulke zaken! Al wie geld onder zijn matras heeft liggen en dat op een bankrekening wil zetten, moet weten dat die transactie de interesse van de overheid opwekt, omdat men vermoedt dat het mogelijk om een witwasoperatie gaat.” In 2016 (meest recente cijfers) alleen al kreeg de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) 27.264 verklaringen van dit type te verwerken. Een andere bankier verwoordt het zo: “Als je een grote som baar geld van meer dan 10.000 euro op de bank zet, ook al gebeurt dat in verschillende keren, moet je als klant de herkomst van dit kapitaal aantonen. Dat geldt voor stortingen van cash, voor nationale en internationale overschrijvingen, maar ook voor het verzenden van geld naar landen die onder embargo staan of problematisch zijn, ook als het om erg kleine sommen gaat. Hetzelfde geldt wanneer je meer dan 50.000 cash geld wilt afhalen. Hou daarom bewijzen zoals facturen steeds goed bij, want banken mogen zich niet inlaten met geld van twijfelachtige afkomst.”

Je bankbiljet moet in verhouding zijn tot je aankoop: dus geen biljet van 200 euro als je een brood koopt.

Niet meer dan 3.000 euro

Eveneens in het kader van de fraudebestrijding heeft de overheid betalingen met contant geld beperkt tot 3.000 euro, btw inbegrepen. Je kan dus geen goederen of diensten meer cash aankopen van meer dan 3.000 euro. De FOD Financiën geeft volgende voorbeelden: “Een klant koopt bij een handelaar een tweedehandswagen voor 2.999 euro. Hij kan dit volledige bedrag cash betalen. Koopt hij bij een handelaar een nieuwe wagen van 30.000 euro, dan mag hij maximum 3.000 euro in contanten betalen.” Dit maximumbedrag van 3.000 geldt echter niet voor transacties tussen particulieren. Een tweedehandswagen van 6.000 euro van je buurman kopen, kan je dus volledig cash betalen.

Voorschot = 10%

En als je een handelaar cash een voorschot wilt betalen? Dan is het bedrag beperkt tot 10% van de prijs. “Als je het dak van je woning laat herstellen voor een bedrag van 5.200 euro, dan kan je maximum 520 euro contant betalen. En opgelet, een verkoop kunstmatig opsplitsen in verschillende delen van elk minder dan 3.000 euro om de regel te omzeilen, mag evenmin.” Als sanctie kan er een boete van maximum 10% van het bedrag in contanten worden opgelegd. Die boete mag wel niet hoger zijn dan... 1,35 miljoen euro!

Tenslotte geldt de regel van 3.000 euro ook niet bij vastgoedaankopen: wanneer je een woning koopt, mag daar helemaal geen contant geld meer aan te pas komen. De volledige prijs moet via een gecertificeerde cheque of een overschrijving worden betaald.

Geen limiet in Luxemburg

De beperking op betalingen met cash geldt in de meeste Europese landen. In Portugal is de limiet zelfs 1.000 euro. Alleen in Duitsland en het Groothertogdom Luxemburg staat er geen limiet op contanten.

Mag een handelaar cash weigeren?

In principe niet. Contant geld blijft het eerste wettelijke betaalmiddel en kan niet worden geweigerd, zo stelt de FOD Economie. Maar er zijn wel uitzonderingen. Er moet een verband zijn tussen het gekochte goed en de voorgestelde coupures. Zo mag de bakker perfect een biljet van 200 of 500 euro weigeren als je een brood koopt. Een handelaar kan altijd aanvoeren dat hij onvoldoende wisselgeld in kassa heeft. Er bestaat hieromtrent zelfs een regel: weigeren is wettelijk toegestaan als het bedrag dat moet worden betaald, minder dan de helft van de waarde van het biljet bedraagt. Deze wetgeving geldt zowel voor handelaars als voor openbare diensten, zoals gemeentelijke administraties. Andere motieven om te weigeren: als het bankbiljet beschadigd is of er een vermoeden bestaat dat het een vals biljet betreft. Nog een uitzondering: handelaars mogen om veiligheidsredenen (bv. na een hold-up) contant geld weigeren, maar dat moet dan wel duidelijk zijn aangegeven in de winkel. Vind je als consument dat de handelaar te kwader trouw handelt, dan kan je klacht indienen bij de FOD Economie: meldpunt.belgie.be.

Waar mag je nog cash betalen?
© GETTY IMAGES

Geld oppotten

Geld oppotten door het thuis te bewaren is niet zonder gevaar. Een inbraak is gauw gebeurd, en weg is je geld. Je zet het dus beter op de bank, want daar geldt in elk geval een waarborg van 100.000 euro per persoon en per bankinstelling.

Wat met eurocentmuntjes?

Koperen muntjes van één, twee en vijf eurocent zijn allesbehalve populair: ze maken gaten in je broekzak, doen je portemonnee uitpuilen, en zorgen ervoor dat de lade van de winkelkassa niet meer sluit. Maar kan een handelaar ze weigeren? Neen! Al mag hij wel een beperking opleggen. Je spaarpot met rostjes openbreken om met dat kleingeld te betalen, is enkel zinvol als het om minder dan 50 euro gaat. Boven dat bedrag heeft een verkoper het recht om een betaling in eurocentjes te weigeren. Geef je een zak met koperen muntjes af in de bank, dan betaal je daarvoor. BNP Paribas Fortis vraagt 4 euro voor een zak munten van maximum 10 kg. De enige gratis optie is je muntjes binnenbrengen bij de Nationale Bank van België (NBB) a rato van 5 kg per maand. Breng je meer binnen dan betaal je 2% commissie. Je moet daar dan wel voor naar Brussel, want eind dit jaar gaan de NBB-filialen in Kortrijk en Luik onherroepelijk dicht. Een andere gratis optie is ze meenemen naar sommige super- en hypermarkten. Zo kan je ze bij Delhaize beperkt kwijt aan de zelfscankassa. En heb je bij Carrefour en Cora Eurocycleur-machines waar je je één en twee eurocentmuntjes kan inruilen voor een aankoopbon.

Geld afhalen aan een automaat in het buitenland is het voordeligst met een bankkaart met Maestro-functie.

Cash of plastic op vakantie?

Met je zakken vol bankbiljetten op vakantie vertrekken is niet zonder gevaar! Neem niet te veel contant geld mee: je kan het verliezen of bestolen worden. Heb je geen kredietkaart, vraag er dan een aan voor je op reis vertrekt. Je kan er het grootste deel van je aankopen mee doen en je hoeft niet aan te schuiven op de tolwegen, want die zijn uitgerust met aparte betaalterminals voor kredietkaarten. Binnen de eurozone is het gebruik van een kredietkaart gratis. Buiten de zone wordt een wisselkoers verrekend aan een relatief voordelig tarief. Vandaag bedraagt de meest gangbare limiet op een klassieke Visakaart 2.500 euro, voor een Visa Gold is dat 5.000 euro. Je kan je bank wel vragen om die limiet te verhogen voor de periode van je vakantie.

5 euro per geldopvraging

Vermijd geld af te halen aan een bankautomaat met je Visakaart, want daar zijn kosten aan verbonden die variëren naargelang het bedrag dat je afhaalt. Op geld opvragen met een kredietkaart aan een geldautomaat betaal je zowel in België als in de eurozone 1% kosten op het afgehaalde bedrag, met een minimum van 5 euro per transactie. Buiten de eurozone worden er 5 euro verwerkingskosten aangerekend + 1,60% wisselkosten (bron BNP Paribas).

Om geld af te halen aan een geldautomaat in het buitenland gebruik je beter een bankkaart type Bancontact met Maestrofunctie. Deze dienst is nagenoeg gratis. Hij wordt automatisch geactiveerd de eerste keer dat je er geld mee afhaalt in het buitenland. Vaak is enkel die eerste afhaling betalend: ongeveer 5 euro. Verlies echter niet uit het oog dat geld afhalen aan een automaat gelimiteerd is. Bij Axa bijvoorbeeld is dat 500 euro per kaart per dag en 1.260 euro per kaart per week.

Waar mag je nog cash betalen?
© GETTY IMAGES

50 euro op zak

Wij Belgen hebben gemiddeld 50 euro cash op zak, zo blijkt uit een peiling van ING in 2017. En contant betalen blijft belangrijk: zes op de tien landgenoten bevestigen dat ze niet wensen te evolueren naar een economie zonder contant geld. Maar voor betalingen boven de 100 euro gebruiken slechts weinigen onder ons nog cash.

Partner Content