Nood aan kenniscentrum over de arbeidsmarkt

“Je hebt eigenlijk nood aan een kenniscentrum over de arbeidsmarkt, net als over de gezondheidszorg.” Tot die conclusie kwam minister van Pensioenen Alexander De Croo na afloop van een tweedaags werkbezoek aan de Zweedse hoofdstad Stockholm.

De vicepremier bezocht onder meer de drie Zweedse vakbondsverbonden (voor de arbeiders, de bedienden en academici), de nationale werkgeversorganisatie en de arbeidsbemiddelingsdienst. Een andere bezochte instelling was de denktank SNS (Center for Business and Policy Studies).

Het Scandinavische land kan buigen op goede pensioenstatistieken, zo bleek. Werknemers werken er langer, de gemiddelde loopbaan duurt langer en de activiteitsgraad bij 55-plussers ligt hoger. De Croo hamerde reeds meermaals op de noodzaak om mensen langer aan het werk te houden. Een van de elementen die hij noteerde na het bezoek, is dat de Zweden de stelsels voor vervroegde uittreding van de arbeidsmarkt afgeschaft hebben. “Dan krijg je een andere dynamiek bij zowel de werkgevers als de werknemers.” Oudere werknemers moeten zoals andere werknemers behandeld worden, voegt hij daaraan toe.

Ook het specifieke Zweedse consensusmodel van sociaal overleg kwam meermaals ter sprake. Vakbonden en werkgeversorganisaties staan via collectieve overeenkomsten volledig zelf in voor beslissingen over zaken zoals bijvoorbeeld de lonen, verlof, pensioen of ontslagvergoeding.

Wat de pensioenen betreft, wordt wie tot 65 jaar of langer werkt, beloond met een hoger pensioen. Wie bijvoorbeeld op 61 jaar met pensioen gaat, zal meer lasten moeten betalen en ontvangt een klein pensioen. “Als je vertrouwen hebt in het sociaal overleg, moet je dat vertrouwen ook geven”, aldus De Croo. Dat moet zowel op centraal als bedrijfsniveau gebeuren. “En zorg ervoor dat het sociaal overleg over iets kan onderhandelen.”

De Zweedse sociale partners veranderden zelf hun pensioensysteem. “Het idee van zo diepgaande veranderingen moet je weghalen bij het partijpolitieke”, stelde de pensioenminister vast. Zo krijg je “langetermijnbeslissingen die gedragen zijn”. Daar komt bij dat de Zweden strikt zijn op arbeidsongeschiktheid, aldus De Croo. Er is een gedeelde visie over, waarbij de werkgevers betrokken zijn.

En na het bezoek aan ‘Arbetsförmedlingen’, zeg maar de Zweedse VDAB, bleek dat de arbeidsbemiddelingsdienst “strikt is op het feit dat je een job moet opnemen, en genereus is bij het geven van hulp om een job te vinden”. Een idee dat De Croo wel genegen is, zijn de ‘speed dates’ in de kantoren van de arbeidsbemiddelaar zelf. Dagelijks zakken grote of kleine bedrijven af naar de lokalen van Arbetsförmedlingen om er interviews af te nemen met kandidaat-werknemers. Wie zonder werk valt, moet zich in Zweden onmiddellijk registreren. Wanneer de Arbetsförmedlingen een “geschikte job” vindt, moet je die aanvaarden. Daarbij geldt maar één voorwaarde: het loon mag niet lager liggen dan 90 procent van de werkloosheidsvergoeding. Er zijn verschillende sancties voorzien.

Het Zweedse model bleek tijdens het bezoek ook verschillende mindere kantjes te hebben. Zo ligt de jeugdwerkloosheid hoog en verlaten veel jongeren de school zonder diploma.