Een erfgenaam in het buitenland, onvindbaar of vermist...

We worden steeds mobieler en dat kan wel eens problemen stellen bij een erfenis, wanneer één van de erfgenamen in het buitenland woont of, erger nog, onvindbaar is.

Bij de meeste erfenissen is de situatie relatief eenvoudig. Aangezien alle betrokkenen dan in België wonen, gebeurt de afwikkeling van de erfenis als volgt: de erfgenamen moeten hun deel van de successierechten betalen binnen de 7 maanden, vanaf de datum van het overlijden. Maar het kan ook wat minder eenvoudig verlopen, zeker nu de wereld ons dorp is geworden. Als één van de erfgenamen in het buitenland woont, afwezig is of vermist, gelden heel andere regels.

EEN ERFGENAAM IN HET BUITENLAND

Wanneer een erfgenaam op permanente wijze in het buitenland verblijft, m.a.w. wanneer hij daar zijn woonplaats heeft, zorgt dit voor complicaties in de afhandeling van de erfenis.

Voor het erfrecht

Erven is één zaak, maar er is ook nog de praktische vereffening-verdeling van de erfenis. Om te vermijden dat de erfgenaam die in het buitenland woont voortdurend heen en weer moet reizen om handtekeningen te plaatsen of kwijtingen te geven en om toe te laten dat bepaalde goederen uit de erfboedel worden verkocht, is het handig dat de buitenlander bij de notaris een notariële volmacht in het voordeel van één of meerdere co-erfgenamen tekent (of in het voordeel van een bediende van het notariskantoor). Dit maakt het mogelijk dat de erfenis buiten zijn aanwezigheid om kan afgehandeld worden. Zo kan hij volmacht geven om:

• de erfenis te aanvaarden, ze te verwerpen of ze te aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving
• de aangifte van nalatenschap in te dienen
• een inventaris te laten opmaken
• geldsommen of effecten in ontvangst te nemen
• de brandkast(en) te doen openen, ze op te zeggen en over de inhoud te beschikken
• alle roerende en onroerende goederen te verkopen.

Voor het fiscaal recht

Wanneer een erfgenaam in het buitenland woont, wil de fiscus zekerheid dat die persoon zijn deel van de successierechten zal betalen. Daarom moet iemand van de co-erfgenamen zich borg stellen tot zekerheid van de betaling van de successierechten (plus eventuele boeten en nalatigheidsintresten) van de in het buitenland wonende erfgenaam. Pas wanneer de ontvanger van successie een attest heeft afgeleverd waaruit blijkt dat de borgstelling in orde is, mogen de banken gelden uit de erfenis vrijgeven.

WEETJE De successierechten moeten betaald worden binnen de 7 maanden na het overlijden: 5 maanden na het overlijden moet de aangifte gebeuren en nog eens 2 maanden later moeten de successierechten betaald zijn. Dat geldt ook wanneer één van de erfgenamen in het buitenland woont. Een uitstel van betaling is slechts mogelijk in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld wanneer een erfgenaam een goed in vruchtgebruik erft.

Enkel als het overlijden niet in België plaatsvond, wordt deze termijn verlengd. Dan hebben de erfgenamen 6 maanden (overlijden in een Europees land) of 7 maanden (buiten Europa) tijd voor de aangifte en moeten de successierechten dus resp. 8 en 9 maanden na het overlijden betaald worden.

LET OP! Bij een laattijdige aangifte wordt een fiscale boete van euro 25 per maand vertraging en per erfgenaam opgelegd! Bij een laattijdige betaling van de successierechten beginnen nalatigheidsintresten te lopen en die bedragen in fiscale zaken liefst 7 %!

EEN ONVINDBARE ERFGENAAM

Om te kunnen erven moet men volgens art. 720 van het burgerlijk wetboek de erflater overleven. Wie al overleden is op het ogenblik van het openvallen van de erfenis, kan dus niet meer erven. Maar wat als een van de erfgenamen onvindbaar is?

Het is de tsunami van 26 december 2004 die heeft gezorgd voor een hervorming van onze wetgeving terzake. Dit was de hoogste tijd, want ze dateerde van... 1803. Twee nieuwe wetten (van 9 en 10 mei 2007) hebben de procedure vereenvoudigd en de praktijk verduidelijkt. De hervorming streefde een evenwicht na tussen de rechten van de verdwenen personen enerzijds, en van de verwanten die op hun terugkeer wachten anderzijds. Ze is in werking getreden op 1 juli 2007.

Stel dat uw zus in de jaren 60 naar Canada geëmigreerd is en u sindsdien niets meer van haar hebt vernomen. In dergelijk geval spreekt ons burgerrechtelijk recht over een afwezige. Was uw zus echter als ontwikkelingshelper actief in Haïti toen daar begin dit jaar de verschrikkelijke aardbeving plaatsvond en u hebt nog steeds geen teken van leven van haar gekregen, dan spreekt ons recht van een vermiste. Dan gaat men er immers van uit dat zij, gezien de omstandigheden, overleden is.

Een afwezige

Juridisch is een afwezige een persoon die opgehouden heeft te verschijnen daar waar hij zijn woonplaats of verblijfplaats had, en van wie men geen bericht heeft ontvangen zodat men niet weet of hij levend of dood is.

n Wanneer een persoon sinds meer dan 3 maanden afwezig is, kan de rechtbank van eerste aanleg op verzoek van iedere belanghebbende of van de procureur des Konings een beslissing vaststelling van vermoeden van afwezigheid afleveren. Deze beslissing wordt ter kennis gebracht van de vrederechter van de laatste woonplaats van de afwezige.

Heeft de betrokkene niemand tot zijn algemeen gevolmachtigde aangewezen, dan wijst de vrederechter een gerechtelijk bewindvoerder aan. Dit wordt bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad, in twee regionale en één nationaal verspreide krant. Binnen de maand na zijn aanstelling moet de bewindvoerder een verslag opmaken waarin hij de vermogenstoestand van de afwezige in kaart brengt en het overmaken aan de vrederechter. Jaarlijks moet hij ook rekenschap afleggen van zijn beheer. De bewindvoerder heeft tot taak de goederen van de vermoedelijke afwezige als een goed huisvader te beheren. Hij vertegenwoordigt hem ook in alle contracten en procedures. Om bepaalde handelingen te kunnen stellen – bijvoorbeeld om goederen van de afwezige te kunnen verkopen – heeft de bewindvoerder een bijzondere machtiging van de vrederechter nodig. Ook wanneer een erfenis openvalt waarin de afwezige gerechtigd is, kan de bewindvoerder deze slechts verwerpen of aanvaarden in naam van de afwezige na machtiging door de vrederechter.

LET OP! De bewindvoerder kan de nalatenschap enkel aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Dit betekent dat een inventaris moet opgesteld worden waaruit blijkt welke balans er bestaat tussen de goederen en de schulden. Hierdoor zal de erfgenaam die aanvaardt, nooit méér schulden moeten betalen dan de waarde van de goederen die hij ontvangt.

Ook in de verdeling van de erfenis wordt de afwezige vertegenwoordigd door de bewindvoerder. Is er geen aangesteld en heeft de afwezige voor zijn vertrek geen gevolmachtigde aangeduid, dan kan de vrederechter een notaris aanwijzen om de afwezige te vertegenwoordigen.

WEETJE Duikt de afwezige plots weer op, dan kan hij derdenverzet instellen tegen het vonnis waarin de rechtbank het vermoeden van afwezigheid heeft vastgesteld. Op dat moment komt er een einde aan het mandaat van de gerechtelijk bewindvoerder. De teruggekeerde afwezige krijgt de goederen terug die tijdens de periode van zijn afwezigheid voor zijn rekening werden beheerd of verworven. Handelingen die zijn gerechtelijk bewindvoerder of de notaris tijdens zijn afwezigheid hebben gesteld, moet hij echter aanvaarden.

Zodra 5 jaar zijn verlopen sinds het vonnis waarbij het vermoeden van afwezigheid werd vastgesteld of 7 jaar sinds men voor het laatst nieuws ontving, kan een verklaring van afwezig-heid worden uitgesproken door de rechtbank van eerste aanleg op verzoek van iedere belanghebbende of van de procureur des Konings. Ook dit vonnis wordt in het Belgisch Staatsblad en in dagbladen gepubliceerd. De beslissing wordt overge-schreven in de registers van de burgerlijke stand van de laatste woonplaats van de afwezige. Vanaf die datum wordt de afwezige als overleden beschouwd.

WEETJE Ook na 5 jaar kan de teruggekeerde afwezige derdenverzet in-stellen tegen de verklaring van afwezigheid. Hij krijgt dan zijn goederen en al de goederen die hij tijdens zijn afwezigheid had moeten verkrijgen terug in de staat waarin ze zich bevinden, alsook de prijs van goederen die ondertussen eventueel zouden zijn verkocht. Een goed kopen van iemand die afwezig is verklaard, kan dus gevaren inhouden...

WEETJE Ook al keert de afwezige na het vonnis van verklaring van afwe-zigheid terug, toch blijven zijn huwelijk en zijn huwelijksvermogensstelsel ontbonden.

Een vermiste

Als geen akte van overlijden kan worden voorgelegd, kan de rechtbank van eerste aanleg een vonnis van gerechtelijke verklaring van overlijden afleveren van iedere persoon die in levensbedreigende omstandigheden verdween, indien zijn lichaam niet kon worden teruggevonden of geïdentificeerd en zijn overlijden gelet op de omstandigheden als zeker kan worden beschouwd.

Is de verdwenen persoon betrokken bij een erfenis, dan wijst de rechtbank een notaris aan die zijn belangen vertegenwoordigt tot het tijdstip waarop het vonnis met de verklaring van overlijden wordt uitgesproken. De gerechtelijke beslissing tot verklaring van overlijden stelt de datum van het overlijden vast en wordt overge-schreven bij de burgerlijke stand van de woonplaats van de overledene.