Vuur onder het ijs

IJsland en Groenland hebben meer dan voldoende Arctische wonderen in huis om de avontuurlijke cruiseliefhebber te behagen.

De IJslandse hoofdstad Reykjavik is een vat vol tegenstrijdigheden: ultramoderne constructies staan er naast golfplaten huizen met een rood dak. Blikvangers zijn de betonnen kathedraal Hallgrímskirkja, geïnspireerd op de basaltzuilen in het landschap, en pal naast de aanlegplaats van ons cruiseschip, het congresen concertcentrum Harpa, een gedurfd ontwerp met tienduizend glasfacetten. Geniaal volgens de fans, megalomaan volgens de critici. Reykjavik heeft iets onafs, de sfeer is tegelijk provinciaal en avant-garde.

Thingvellir, nationaal park en Unesco Werelderfgoed, is een betekenisvolle plek. In de wijde slenk, ontstaan door de continentale drift, sta je als het ware met één been in het Noord-Amerikaanse en met het andere in het Euraziatische werelddeel. Klinkt dramatisch, maar de aanblik van de intens groene vlakte, dooraderd met kabbelende beekjes is vooral lieflijk. Zelfs een nuchter mens als ik raakt onder de indruk van het pure van het landschap: wijde valleien omzoomd door gekartelde rotsen, tegen een achtergrond van besneeuwde bergtoppen.

Het plaatsje Geysir gaf zijn naam aan de springbronnen die synoniem zijn voor IJsland. Sinds een aardbeving in 2000 is Stóri-Geysir (Grote Geiser) opnieuw actief en spuit met onregelmatige tussenpozen. Strokkur is stipter en spuit om de tien minuten tot 30 m hoog. Tussen beide in pruttelen modderpoelen en warmwaterbronnen, compleet met penetrant zwavelgeurtje.

Ongenaakbare rotsen

Op weg naar Groenland varen we Erik de Rode (950-1003) achterna. Toen hij in 982 uit IJsland werd verbannen, ging hij op zoek naar een land in het westen dat al door zeevaarders gespot was. Hij noemde het Groenland, al was het voor driekwart met sneeuw bedekt. Van de 25 schepen waarmee hij vertrok, bereikten er 14 het immense eiland dat geografisch bij Noord-Amerika hoort.

Fascinerend aan Groenland is dat het landschap er nog grotendeels uitziet als in de tijd van Erik de Rode. Dat blijkt al in de Prins Christian Sund, een zee-engte van 112 km die het uiterste zuiden afsnijdt. Ongenaakbare rotswanden, waarin watervallen diepe geulen hebben gesleten, besneeuwde bergen tot 1.800 m hoog en grote gletsjers die het ijs rechtstreeks in het smaragdgroene water stuwen. Hoe dieper we de Prins Christian Sund invaren, hoe meer ijsbergen we tegenkomen. Ik vraag de kapitein of navigeren tussen ijsbergen niet riskant is. Filipe Sousa: “Van de kleintjes hebben we geen last en de grote zien we op de radar. De tussenmaat kan verraderlijk zijn. In deze wateren varen we dan ook veel trager dan gewoonlijk. En ’s nachts staan er vier man op de brug en zetten we de schijnwerpers aan.”

Een cruiseschip dat aanmeert is een evenement in Narsaq. Inuit-kinderen komen aanracen op hun fietsjes, vrouwen met verweerde gezichten installeren zich op de kade om handgemaakte juwelen te slijten. De voormalige handelspost voor walvisjagers, een kluit houten huisjes als een staalkaart van een verfwinkel, ziet er in de zon idyllisch uit. Lupinen bloeien, en iets wat lijkt op gentiaan.

Voluptueuze boezem

De hoofdstad Nuuk is met 17.000 inwoners de enige hoofdstad ter wereld zonder file- en parkeerproblemen. Bronzen standbeelden verwijzen naar de Inuitroots van de bevolking, zoals het beeld in het haventje: een jonge Inuit reikt naar de voluptueuze boezem van een vrouwenfiguur, omringd door een walrus, dolfijn en zeehond.

Sinds 1979 bezit Groenland een grote autonomie binnen het koninkrijk Denemarken, maar economisch is het nog altijd ergafhankelijk. De meest toeristische plek van Groenland is Ilulissat, boven de noordpoolcirkel. Vaste prik op een Arctische cruise is de ceremonie waarmee de zeegod Neptunus de passagiers toegang tot het Noordpoolgebied verleent.

Aan boord van een kleine vissersboot varen we tot middernacht in de Diskobaai, een snelweg voor ijsbergen. Rechts gaat de zon onder in een oranje en violetroze wolkenlaag, links staat de volle maan boven de immense ijsmassa. Het is bitterkoud, ver weg klinkt het gekraak van afbrekend ijs. En dan duiken ineens twee bultruggen op die een soepel nummertje synchroonzwemmen opvoeren. Middernachtelijke walvissen bij volle maan in een witte wereld. Een magisch moment.

TEKST EN FOTO’S LINDA ASSELBERGS