Mantelzorgers verdienen zelf betere zorg

Ons sociaal en gezondheidssysteem moet beter zorgen voor de zogeheten mantelzorgers, dat zijn familieleden, buren en vrienden die de zorg opnemen voor een oudere of zieke. Dat zegt het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) na onderzoek van de ondersteuning van mantelzorgers door de overheid.

Er zijn weinig financiële vergoedingen voor mantelzorgers, zo blijkt uit het onderzoek van het KCE in samenwerking met UA, UCL en Yellow Window. De mogelijkheden om sociaal verlof te nemen om zorg te verlenen worden dan weer wel als positief ervaren.

De zogeheten respijtzorg (pauze in zorgverlening) moet minder duur zijn, meer aangepast aan de behoeften en, net zoals psychosociale ondersteuning, proactief worden aangeboden, vindt het KCE. De bestaande diensten en ondersteuning moeten op elkaar afgestemd worden en informatie erover is best beschikbaar via één enkel informatiekanaal. Maar voor de steunmaatregelen worden aangepast moet er een breed maatschappelijk debat worden gevoerd over de plaats van de mantelzorger in het zorgsysteem en in de maatschappij in het algemeen, en over het soort financiële of andere steun die hieraan best aangepast is en die de ongelijkheid niet vergroot, stelt het KCE.

De ondersteuning aan de zorgbehoevende in België bestaat, naast steun in natura, uit een maandelijkse uitkering (de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden en de Vlaamse zorgverzekering). Deze uitkeringen worden door de zorgbehoevende zelden gebruikt om de mantelzorger te vergoeden, maar wel om dagelijkse kosten in het huishouden te dekken.

Daarnaast keren een aantal Vlaamse gemeenten en provincies aan de mantelzorger een mantelzorgpremie uit. Deze beperkte toelagen zijn zeker niet de reden waarom mantelzorgers helpen, maar zij blijken ook geen aansporing te zijn om meer professionele hulp in te roepen. Ze worden wel door de mantelzorger gezien als een vorm van erkenning van het werk, wat ook de bedoeling van de maatregel is.

Positief voor België, in tegenstelling tot onze buurlanden, is dat werkende mantelzorgers bepaalde betaalde verlofregelingen kunnen gebruiken om zieke familieleden te verzorgen, wat door de ondervraagde mantelzorgers gewaardeerd werd. Opmerkelijk is dat een aantal ook soms ziekteverlof gebruikt om zorg te verstrekken.

Mantelzorgers hebben regelmatig de nood om een pauze in te lassen en de zorg even over te dragen (“respijtzorg”). Hiervoor bestaat er o.a. dagopvang van de zorgbehoevende. Uit de interviews met mantelzorgers bleek dat er behoefte is aan minder dure diensten die beter aangepast zijn aan de behoeften. Respijtzorg en psychosociale ondersteuning moeten ook proactief worden aangeboden, omdat mantelzorgers zelden zelf om hulp vragen.

De bestaande dienstverlening en steun voor zorgbehoevende en mantelzorger, en de informatie erover, zijn versnipperd onder o.a. zorgverleners, overheidsinstellingen en ziekenfondsen. Daardoor zijn ze niet goed op elkaar afgestemd en weten mantelzorgers en zorgbehoevenden onvoldoende af van hun bestaan of worden ze er slechts over geïnformeerd na een ziekenhuisopname. Vooral degenen met een lager socio-economisch profiel vallen hierdoor uit de boot. Het KCE pleit daarom voor een doelmatig, goed gestructureerd en toegankelijk informatiekanaal met een centrale website. Bij de uitbouw ervan moeten alle belanghebbenden worden betrokken.