Is blijven werken gezond?
Blijven werken tot de wettelijke pensioenleeftijd (of langer) houdt een mens geestelijk én lichamelijk fit, zo wordt altijd beweerd. Maar is dat wel zo? En wat kunnen we doen om fluitend naar ons werk te blijven gaan?
Bouwvakker, tuinbouwer, leerkracht? Allemaal hebben we een zogenaamde pwc (= physical working capacity, de persoonlijke werkcapaciteit). “Die pwc is objectief meetbaar”, zegt Raf Masschelein, professor-emeritus arbeidsgeneeskunde aan de K.U.Leuven. “En dan bedoel ik zowel onze globale werkcapaciteit als onze specifieke lichamelijke (bijv. de zuurstofopname of de toename van de hartfrequentie) en onze psychische werkcapaciteit (reactiesnelheid, geheugentests,...). In het algemeen is onze werkcapaciteit het hoogst rond 25 jaar. Rond ons zestigste ligt ze gemiddeld 30% lager maar dat verschilt sterk van individu tot individu. Belangrijker dan die maximale capaciteit is dat we voldoende capaciteit hebben voor onze werktaken. We gebruiken in een normaal werkritme immers minder dan 30% van onze maximale capaciteit! In normale omstandigheden hebben we dus voldoende reserve om tijdelijke piekbelastingen op te vangen.
Het beste scenario is een job met een evenwicht tussen de persoonlijke werkcapaciteit en de werkomstandigheden. Dat laatste dekt alles: de hoeveelheid werk, de werkomgeving (lawaai!) en het salaris, maar ook de waardering die we krijgen.
Raf Masschelein: “Als dat evenwicht aanwezig is, dan is blijven werken zeker gezond. Je onderhoudt dan de lichamelijke (bijv. spierkracht) en/of geestelijke (bijv. alertheid) functies waarin je door je werk al die jaren getraind bent. En je behoudt ook veel sociale relaties en erkenning.”
Wanneer dat evenwicht onder druk komt te staan of verbroken wordt, dan kan langer werken echter een gevaar voor onze gezond-heid worden. Prof. Masschelein: “Als 50-plusser is je persoonlijke werkcapaciteit verminderd, maar word je in het huidige arbeidsklimaat toch vaak geconfronteerd met een hogere werklast. Je collega’s aanvaarden niet dat je in een trager tempo gaat werken. Je wordt geconfronteerd met interne audits en evaluaties. Je baas geeft je nooit meer een compliment en je hebt de indruk dat je wordt uitgesloten van opleidingen en nieuwe uitdagingen. Zo smelten de goede redenen om te blijven werken één na één weg.”
Om die hogere werklast te compenseren, gaan we werken tot het maximum van onze persoonlijke capaciteit. We hebben geen reserve meer om de stress te verwerken.
Als dat lang duurt, krijg je klachten”, waarschuwt onze deskundige. “Aanhoudende, werkgerelateerde stress leidt bij werknemers van 50+ niet zelden tot een hogere bloeddruk en tot een verdubbeld diabetesrisico, tot gewichtstoename, depressie, burn-out en zelfs tot hartaanvallen en hart- en vaataandoeningen. Dat gaat gelukkig niet van de ene op de andere dag, ons lichaam zendt tijdig alarmsignalen uit.”
Valt dat evenwicht niet te herstellen, dan moeten we onze werksituatie veranderen. Allerlei opties staan open: stoppen met werken, brugpensioen, deeltijds werken, loop-baanonderbreking, een andere functie (als coach bijvoorbeeld),...
Burn-out: 5 alarmsignalen
Als u één of meer van de volgende symptomen merkt, dan zit u in de gevarenzone voor een burn-out!
1. U voelt zich abnormaal vermoeid en dat blijft weken duren, zelfs als u normaal slaapt. ’s Avonds komt u leeg en afgepeigerd thuis.
2. U gaat altijd tegen uw zin werken, u moet u er naartoe slepen.
3. Uw collega’s irriteren u voortdurend (en omgekeerd).
4. U kunt u niet meer ontspannen. Op zondag bent u al in paniek bij de gedachte aan het werk op maandag.
5. Uw humeur thuis valt niet meer te harden.
Leve de handenarbeid!
Mensen met zware fysieke arbeid lopen grote gezondheidsrisico’s als ze langer blijven werken, denken we vaak, maar dat moeten we nuanceren. “Ploegenarbeid tot je 60ste of 65ste is af te raden”, zegt prof. Masschelein. “Hetzelfde geldt voor beroepen met een groot risico op beroepsziekten (rugletsels bij verpleegkundigen bijvoorbeeld). Maar algemeen mag je zeggen dat handenarbeid een zegen is voor 50-plussers. Dat compenseert immers dat we veel minder bewegen. Het gezondheidsrisico is het grootst voor 50-plussers die op hun werk de hele dag voor hun computer zitten en thuis in het weekend nog eens hetzelfde doen! Voor onze gezondheid is het ideaal als we – en vooral na ons 50ste – intellectuele en lichamelijke arbeid afwisselen.”
Tips voor een gezonde toekomst
- Vermijd overgewicht, dwing uzelf tot gezondere voedingsgewoonten.
- Neem elk uur vijf minuten pauze.
- Doet u intellectuele arbeid, compenseer dit dan met een wandeling ’s avonds en met veel lichaamsbeweging in het weekend (sporten, tuinieren...). Rijd met de fiets naar het werk (of naar het station).
- Werkt u meestal met uw handen, zorg dan voor intellectuele compensatie: lezen, computeren, kruis-woordraadsels, sudoku, spelletjes voor geheugentraining, een taal...
- Overweeg deeltijds werk.
- Probeer over te schakelen van ploegenarbeid naar dagwerk.
- Durf te praten met uw baas als u zich niet meer gewaardeerd voelt maar toon ook enthousiasme voor nieuwe uitdagingen en vraag om een opleiding.
- Is de werklast te groot, vraag dan een aangepaste job, eventueel in een andere afdeling van het bedrijf.