Arun Gandhi: ‘Ik ben een vredesboer’

De levenslessen die Arun Gandhi van zijn grootvader Mahatma Gandhi kreeg, bepaalden zijn levensloop. Omdat ze vandaag meer dan actueel zijn, bracht de kleinzoon van de Indiase onafhankelijkheidsstrijder er een boek over uit.

De fysieke gelijkenis treft ons wanneer we Arun Gandhi – intussen 83 jaar -, ontmoeten in zijn hotel in Frankfurt. Twaalf was hij toen zijn ouders hem naar de ashram – een commune – brachten, waar hij door Mahatma Gandhi werd opgevoed tot kort voor diens dood in 1948. Arun is vanuit de VS afgereisd naar Europa om te vertellen wat hij heeft geleerd van de filosoof en sociaal activist die India naar de onafhankelijkheid leidde, maar voor hem een liefhebbende grootvader was. Hij vatte zijn ervaring samen in Het boek van Wijsheid. 11 levenslessen van mijn grootvader Mahatma Gandhi.

Waarom precies nu, bijna 70 jaar later, een boek over je grootvader?

Arun Gandhi: Omdat er zoveel geweld is in de wereld. Met mijn publicaties en lezingen probeer ik mensen anders te doen denken. Geweldloosheid is een belangrijk deel van de leer van mijn opa. Vaak wordt dit gezien als een manier om conflicten op te lossen. Maar geweldloosheid is niet louter een middel of tactiek. Het is een levenshouding. Men zegt dat geweld in de mens zit, maar daar ben ik het niet mee eens. Dan zouden we geen militaire academies nodig hebben. Wat in ons zit, is boosheid.

Je grootvader zag boosheid als een kracht. Een van zijn levenslessen.

Boosheid is even krachtig en nuttig als elektriciteit. Ze drijft ons voort en geeft ons de energie dingen te veranderen. Maar boosheid leidt ook tot geweld.

Waarom is er zoveel geweld, als dat volgens jou niet in de mens zit?

Door het materialisme. Wij leven in een materialistische maatschappij. En die cultuur brengt een spiraal van geweld teweeg. Iedereen streeft steeds meer bezit na en meet zijn succes af aan zijn bezit. Het begint bij de opvoeding. We prenten kinderen van jongs af aan in dat ze succesvol moeten zijn, naar de top moeten doorstoten. Dat ze ook aan anderen moeten denken, leren ze niet. Zo planten we egoïsme: we leren kinderen aan zichzelf te denken. Vandaag zijn scholen fabrieken die mensen klaarstomen voor de arbeidsmarkt. Maar wie zijn wij en hoe gaan wij met elkaar om? Dat leren we niet op school! Daardoor buit iedereen iedereen uit om de top te bereiken. Zo ontstaat een cultuur van geweld die onze manier van leven en onze bezittingen moet beschermen.

Een van de levenslessen van je grootvader luidt: probeer elke dag een beter mens te worden. Maar eigenlijk willen mensen gewoon rijk en succesvol zijn.

Macht, succes, geld zijn de maatstaf. We spenderen ons leven met daarnaar te streven, maar eigenlijk maken ze niemand gelukkig. Op die manier krijgen we geen betere relaties. Integendeel: materialisme zet druk op gezinnen, op familiebanden. Je bent niet verplicht mee te stappen in de cultuur van almaar meer. Dat vernietigt je mentale gezondheid. Is uit die rat race stappen moeilijk? Toon anderen dat je tevreden kan zijn met minder en dat tijd hebben voor familie en vrienden je gelukkig maakt. Materialisme is omgekeerd evenredig met moraliteit: hoe materialistischer we zijn, hoe minder moreel. Want dan doen we alles om rijk te worden: liegen, bedriegen, uitbuiten. Je moet een evenwicht vinden en voor jezelf bepalen hoever je wil gaan in het najagen van geld en bezit. Ik baseer mij op wat ik zie in de VS, misschien valt het bij jullie hier in Europa nog mee.

Waarom woon je in de VS?

Toen mijn vader in 1956 stierf, woonden wij in Zuid-Afrika. Ik was 21 en reisde met zijn urne naar India om hem in de Ganges uit te strooien. Ik verbleef er bij mijn familie. Daar kreeg ik een appendixontsteking. In het ziekenhuis werd ik verliefd op de verpleegster. Met mijn Indische bruid wilde ik terug naar Zuid-Afrika, maar door de wetgeving daar mocht ik haar niet meenemen. Dus zijn we in India gebleven. Samen hebben we projecten voor verwaarloosde kinderen opgestart om hen zelfredzaam te maken. Mensen uit de VS raakten geïnteresseerd en zo kreeg ik een aanbod van de universiteit van Mississippi om racisme te bestuderen, waar ik veel ervaring mee had door mijn tijd in Zuid-Afrika. Ik zou er een jaar blijven maar als kleinzoon van Mahatma Gandhi kreeg ik veel media-aandacht en veel uitnodigingen om te gaan spreken. Uiteindelijk werd het zo druk dat ik geen tijd meer had om het onderzoek af te maken. Ik ben nu al 30 jaar in de VS.

Hoe zou Mahatma Gandhi reageren op de wereld van vandaag?

Ik denk op dezelfde manier als ik: met sociaal werk, proberen mensen anders te laten denken. Mijn grootvader had geen grote ambitie, hij wist dat hij niet de hele wereld kon verbeteren. Maar hij hoopte dat met enkele individuen misschien ook de wereld zou veranderen. Hij had altijd hoop. Ik heb dezelfde houding. Ik ben een peace farmer, een vredesboer, staat op mijn visitekaartje. Ik ga naar de velden, zaai en hoop op een goede oogst. Er zijn stormen, droogtes, plagen, maar ik ploeg voort. Als ik tot 100 mensen spreek en één persoon kan doen nadenken, ben ik gelukkig.

Zou hij ook geweldloos verzet bieden aan terrorisme?

Hij zou niet naar de feiten afzonderlijk kijken, maar proberen het bredere plaatje te zien. Nu schrikken we wakker wanneer iemand de boel opblaast. Maar we moeten wakker worden in verband met het onrecht in de wereld. Hoe vaak doen we moeite om andere culturen te begrijpen? Er leven nog veel vooroordelen. Ik weet hoe dat voelt. In de VS word ik door mijn huidskleur en baard vaak voor een moslim aanzien.

We zien een opgang van nationalisme en patriottisme. Dat geeft ons het gevoel dat we niet moeten inzitten met de rest van de wereld en de anderen mogen uitputten voor onze eigen economische vooruitgang. Dat lokt geweld en terrorisme uit. De stabiliteit van om het even welke natie hangt af van de stabiliteit in de hele wereld. Niet van de hoeveelheid wapens en militairen. Dat is een illusie die politici creëren.

Was je het met je grootvader ook oneens over sommige punten?

Destijds was ik te jong om echt met hem in discussie te gaan. Achteraf beschouwd ben ik het oneens met zijn idee dat zelfs één persoon naar buiten kan stappen en protesteren tegen onrecht. Ik heb geleerd dat dat niet werkt. Om iets te bereiken moet je mensen verzamelen.

Be the change you want to see in the world. Verander de wereld, begin bij jezelf, zijn beroemde woorden van hem.

Dat is iets anders. Je kan wel zelf een beter mens worden, daar heb je niemand voor nodig.

Je verdedigt de filosofie van je grootvader. Wat moet jouw geestelijke erfenis zijn?

Ik hoop dat mijn kinderen en kleinkinderen zich mij herinneren als een goed mens: iemand die harmonie creëert, bescheiden is en niet te veel van mensen verwacht, maar het beste van zichzelf geeft. Respectvolle relaties tussen mensen vind ik het belangrijkste. Ik hoop dat ik de juiste zaden heb geplant en iemand mijn zaak opneemt. Ik ben zeer blij dat mijn kinderen en kleinkinderen op hetzelfde elan verder gaan. Mijn kleinzoon is advocaat. Hij wou geen lucratieve privépraktijk, maar werkt voor een ngo die mensenhandel bestrijdt.

Kan je gelukkig zijn in deze wereld?

Ik ben niet gelukkig met wat ik zie. Dat drijft mij om te doen wat ik doe. Maar met mezelf, mijn familie en goede vrienden prijs ik mij erg gelukkig.

Het boek van wijsheid. 11 levenslessen van mijn grootvader, Mahatma Gandhi — Arun Gandhi — HarperCollins — Sinds 12 oktober in de boekhandel.

Op 4 /11 signeert Gandhi op de boekenbeurs in Antwerpen.