Vrouwen openhartig over hun menopauze
Zoveel vrouwen, zoveel verhalen over de menopauze. Een levensfase die bij de ene heftig binnenkomt en bij de andere quasi geruisloos verloopt. Vrouwen in de overgang getuigen over wat die hormonale rollercoaster voor hen betekent.
“Het is belangrijk om menopauzeklachten zo snel mogelijk te herkennen en aan te pakken”, benadrukt menopauzeconsulent Chris Van Gaver, “ook voor de preventie van gezondheidsrisico’s zoals hart- en vaatziekten, osteoporose, diabetes. Uit onderzoek blijkt dat langdurig werkverzuim bij gezonde vrouwen tussen 45-55 jaar vandaag in ruim één op de drie gevallen gelinkt is aan de menopauze. Klachten zoals slapeloosheid, opvliegers, depressie, gewrichtsklachten en burn-out kunnen daar een gevolg van zijn. Elke menopauze is uniek en vraagt bij klachten een aanpak op maat.”
Hormoonvervangende therapie
Zo’n 70 tot 80% van de vrouwen heeft klachten omwille van de overgang. Bij ongeveer 20% zijn die zo ernstig dat deze vrouwen in aanmerking komen voor een hormoonvervangende therapie (HVT), wetenschappelijk gezien de meest effectieve aanpak van onder meer opvliegers, nachtelijk zweten, humeurschommelingen en vaginale droogte. HVT voorziet het lichaam van vrouwelijke hormonen, nu die niet langer worden aangemaakt door de eierstokken, en kan op verschillende manieren worden toegediend (gels, pleisters, tabletten). Voor vrouwen die nog een baarmoeder hebben, bestaat de behandeling doorgaans uit een combinatie van oestrogeen en progesteron (voor de baarmoeder), voor vrouwen die een hysterectomie ondergingen volstaat oestrogeentherapie.
Isabelle: ‘Vrijen is te pijnlijk geworden’
“Mijn zin om te vrijen is sinds de overgang verdwenen, omdat het te veel pijn doet. Niet alleen door vaginale droogte, want daar heb ik al van alles voor geprobeerd, maar het lijkt ook alsof mijn lichaam door die hormonale veranderingen smaller is geworden vanbinnen. Jammer want ik mis die intimiteit.”
“Belangrijk is dat deze therapie tijdig wordt opgestart. Binnen de vijf tot tien jaar na aanvang van de menopauze, hebben nieuwe studies aangetoond”, verduidelijkt gynaecoloog Frederik Peeters (AZ Klina). “In het begin is het wat zoeken naar de ideale, zo laag mogelijke en natuurlijke dosis die de klachten kan weren. Eens die op punt staat, ben je meestal voor enkele jaren stabiel. Vandaag wordt ook niet meer aangeraden om na een jaar automatisch met HVT te stoppen, maar neem je de therapie best een aantal jaren – vijf tot tien – door. Tussen 50 en 60 zijn de gezondheidsvoordelen groter (iets minder darmkanker, osteoporose) dan de mogelijke risico’s (bloedklontervorming). Eens de 60 voorbij is het niet meer zinvol om HVT op te starten of aan te houden, omdat bestaande aderverkalking erdoor toeneemt. Maar levenskwaliteit telt natuurlijk ook. Houden de klachten aan of keren ze terug, dan kan individueel worden bekeken om HVT voort te zetten.”
De alternatieven
Daarnaast zijn er ook interessante alternatieven. “Niet iedereen komt in aanmerking voor HVT. Vrouwen met een medisch verleden van bloedklonters, borstkanker, leverproblemen en migraine met aura zijn meestal uitgesloten omdat de risico’s de voordelen overschaduwen. Er zijn ook vrouwen die zelf HVT afwijzen. Zij worden vaak geholpen met plantaardige therapieën zoals fyto-oestrogenen, isoflavonen en gezuiverde graspollen, al raakt niet iedereen daarmee zijn klachten kwijt.
Anne (54): ‘Een fles cava gekraakt’
“Toen de dokter mij officieel in de menopauze verklaarde, heb ik een flesje cava gekraakt met mijn man. Eindelijk geen pijnlijke maandstonden meer! Al kwam er wat anders in de plaats. Twee jaar vóór mijn menopauze ondervond ik al typische ongemakken zoals nachtelijk zweten en vapeurs. Die zijn bij mij vaak gelinkt aan warm weer, een te warm klaslokaal of een stresspiek. Gaat het mij even niet, dan wind ik daar geen doekjes om. Ik aanvaard de situatie en vertel aan mijn collega’s en leerlingen dat er een opvlieger aankomt, zodat ze niet vreemd opkijken als ik in hartje winter voor het open raam ga staan. Al vraag ik me soms af hoelang dit nog gaat duren. Mijn tante kampt er al 20 jaar mee. Niet enkel lichamelijk, maar ook geestelijk voel ik veranderingen. Mijn gewrichten kraken meer, maar ik voel me veel beter in mijn vel. Momenten van ontroering lijk ik veel intenser te beleven. En waar ik vroeger vooral leefde in functie van mijn zoon of collega’s, slaag ik er nu beter in om mezelf op de eerste plaats te laten komen. Al steekt soms nog wel een schuldgevoel de kop op, omdat ik twijfel aan mijn nieuwe ik.”
Sommige antidepressiva blijken efficiënt voor de aanpak van opvliegers”, aldus dr. Frederik Peeters. Want opvliegers blijven de meest voorkomende klacht. “Het thermoregulerend centrum in de hypofyse is door hormoonschommelingen ontregeld. De bloedvaten zetten zich plots open, met een enorme toevloed van bloed naar het bovenlichaam tot gevolg. Sommigen vrouwen zweten, anderen lopen rood aan. De reflex om die hitte weg te wuiven met een waaier is geen goed idee. Die beweging lokt immers een stressreactie uit, waardoor de opvliegers nog verergeren”, verduidelijkt Chris Van Gaver. Naast stress zijn er heel wat andere gekende en minder gekende triggers zoals roken, alcohol, overgewicht, cafeïne, suikers (in witte rijst, pasta, brood), pikante voeding, hete dranken of vette vleeswaren.
Marie-Rose (65): ‘Al 20 jaar opvliegers’
“Ik belandde al op mijn 45ste in de menopauze, met heel intense zweetbuien. Tot mijn 60ste kon ik dat onder controle houden via hormoontherapie. Intussen ben ik gestopt met hormonen slikken en heb ik weer tot acht opvliegers per dag. Medicatie haalt weinig uit. Mijn dokter denkt dat ik er niet meer vanaf zal raken.”
Bepaalde voedingsmiddelen, kruiden en supplementen kunnen dan weer een positieve invloed hebben. “Probeer zoveel mogelijk biologisch te eten, of was en schil alles grondig. Zet regelmatig vette vis, gezonde oliën en plantaardige voedingsmiddelen zoals sojabonen, kikkererwten, linzen, zaden (hennep, chia), vruchten, noten op het menu. Die zijn rijk aan fyto-oestrogenen. Dagelijks een schepje maca toevoegen aan je yoghurt, helpt om de hormoonbalans te reguleren. Om droge slijmvliezen en een droge huid aan te pakken, zijn capsules van duindoornbesolie (omega 7) nuttig.”
Carla (63) ‘Gescheiden tijdens de overgang’
“Op mijn 54ste, in volle menopauze, ben ik gescheiden. Het boterde al een poos niet meer. Mijn dreiging om te scheiden was een noodkreet om meer aandacht. Maar mijn man greep dat scheiden met beide handen aan, want hij bleek al een poos een relatie te hebben met een vrouw die 20 jaar jonger was dan ik. Dat heeft mij aan het denken gezet. Ik was inderdaad niet altijd even makkelijk, ook door wat de menopauze met mij deed. Ik kampte met stemmingswisselingen, had vapeurs en huilde vlug. Ik dacht dat mijn ex daar begrip voor zou opbrengen, helaas. Doordat mijn overgang samenviel met die crisis in mijn leven ben ik twee jaar door een hel gegaan. Ik verloor mijn zelfvertrouwen toen ik zag wat de jaren en de menopauze met mij hadden aangericht. Plots noemde iedereen me oma en het viel niet te ontkennen dat mijn lichaam andere proporties aannam, zelfs al bleef mijn gewicht ongewijzigd. Ik voelde me toen wat tweedehands. Die zware periode hield aan tot ik besefte dat ze ook woog op het geluk van mijn kinderen. Sindsdien heb ik beslist om weer positief door het leven te gaan. Dat is me gelukt door weer in mezelf te investeren. Ik ben super sportief, zit in fietsclubs en verenigingen, en loop op mijn 63ste in bikini op het strand. Tegelijk blijf ik me door die veranderingen onzeker voelen tegenover het andere geslacht. Een nieuwe relatie aangaan durf ik niet. Een goede vriend wil graag iets beginnen, maar ik voel geen klik. Ik wil mijn eigen weg bewandelen en ik ben vast van plan om nog zoveel mogelijk uit het leven te halen.”
Ook kruiden en supplementen bieden oplossingen. “Salie, hop, rode klaver en teunisbloemolie (omwille van de verkoeling van de huid) hebben gunstige effecten, maar je moet wel uitkijken voor bepaalde combinaties met klassieke medicatie. Vraag persoonlijk advies aan een professional”, waarschuwt Chris Van Gaver. Katoenen kleding en een loszittende outfit in laagjes zorgen bij een opvlieger snel voor verkoeling. De menopauze is trouwens niet de enige oorzaak van opvliegers. “Ook overgewicht, schildklier- en hart-problemen of medicatie doen dat. Bij aanhoudende klachten is het belangrijk om ernaar te laten kijken.”
Meer ruimte voor jezelf
Tijdens de overgang neemt ook het zorghormoon oxytocine een duik. De natuur zorgt ervoor dat moeders hun volwassen kinderen loslaten en meer aandacht schenken aan zichzelf. “Dat is niets om je schuldig over te voelen”, sust Chris Van Gaver. “De menopauze valt voor veel vrouwen samen met de zorg voor hun ouders of voor de kleinkinderen. Ze blijven dus in een zorgfunctie hangen, maar die is anders dan vroeger. Door het veranderde evenwicht tussen de vrouwelijke hormonen en mannelijk testosteron ervaren nogal wat vrouwen meer daadkracht. Velen grijpen die kans om keuzes te maken die ze voordien niet aandurfden, zoals terug studeren, een andere job, scheiden...”
Seksueel actief blijven
Bij heel wat koppels verandert het seksleven. Door het tekort aan oestrogenen wordt de vagina droog en stug, wat pijn kan geven bij betrekkingen. Dr. Frederik Peeters: “Ook dit kan worden verholpen door HVT. Is vaginale droogte de enige klacht, dan kan lokale hormoontherapie zoals vaginale ovules of gels volstaan. Ook een glijmiddel of niet-hormonale ovules kunnen helpen. En om het seksueel verlangen te stimuleren, is er sinds kort lustopwekkende droge olie uit de VS verkrijgbaar.”
Yvonne (60): ‘Mijn libido is niet verminderd’
“Ik ben altijd positief ingesteld geweest en ben tegen het gebruik van pillen. Of die positieve kijk de reden is, weet ik niet, maar na vijf jaar was ik vlot door mijn menopauze heen, in tegenstelling tot mijn moeder en zus die echt hebben afgezien. Ook libidoverlies bleef mij bespaard. Ik ondervond eerder het omgekeerde toen ik na mijn scheiding een nieuwe relatie aanging. De kilo’s kwamen er een tijdlang wel bij, maar intussen ben ik alweer op mijn oorspronkelijk gewicht. Met dank aan mijn twee honden en door anders te gaan eten. Toch was de menopauze ook voor mij een best heftige tijd. Uitgerekend toen heeft mijn echtgenoot me ingeruild voor iemand die 30 jaar jonger is.”
Chris Van Gaver: “Belangrijk is dat vrouwen seksueel actief blijven, want seks zet ook het geluksstofje serotonine vrij. Het voorspel, al dan niet met hulpmiddelen waar je je beiden goed bij voelt, wint aan belang. Neem je tijd, want vrijen mag geen pijn doen. Bij ernstige klachten van vaginale droogte geeft ook een niet-hormonale laserbehandeling van de vaginawand goede resultaten.”
Gewichtscontrole
Door de daling van hormonen, slinkt de spiermassa en neemt de vetmassa toe, vaak rond de buik. “Je stofwisseling vertraagt en je figuur verandert. Gemiddeld kan je drie tot vijf kilo aankomen”, stelt Chris Van Gaver vast. “Dat kan je in de hand houden door te zorgen voor een stabiele bloedsuiker-spiegel. Snelle suikers zorgen voor pieken, en de daaropvolgende daling van de bloedsuikerspiegel lokt emo-eten uit. Wil je op gewicht blijven, verklein dan je porties, in combinatie met bewegen, krachttraining en een positieve mindset.”
Stressreductie
Grote hormoonschommelingen kunnen stemmingsveranderingen teweegbrengen. Ook ervaringen uit het verleden of angsten kunnen opspelen door dat hormonale onevenwicht. “Oestrogeen, het vrouwelijke geslachtshormoon, is de brandstof voor heel wat andere hormonen. Wanneer de oestrogenen afnemen, heeft dat een invloed op andere hormonen zoals serotonine (geluk), melatonine (slaaphormoon), enz. waardoor je humeur alle kanten kan opschieten”, aldus Chris Van Gaver.
Marie (53): ‘Een jaar vol boosheid’
“Het jaar waarin ik in de overgang kwam, liep ik zo chagrijnig rond dat ik mezelf nauwelijks herkende! Het was alsof ik niets meer kon verdragen. Een fietser die me de pas afsneed, schold ik de huid vol. Als een collega te lang doorzeurde, draaide ik mij om. Mijn man die zich op de zetel plofte of een nukkige tienerzoon joegen mij de gordijnen in. De potten vlogen soms letterlijk door de keuken. Het liefst van al wilde ik door iedereen met rust worden gelaten. Ik sliep ook slecht en was constant moe en prikkelbaar. Achteraf bekeken een wonder dat mijn man mij niet aan de deur heeft gezet, want ik was bij momenten ongenietbaar. Uiteindelijk heb ik in tranen mijn hele verhaal aan de gynaecoloog gedaan. Een eyeopener! Hij legde me uit dat die vreselijke stemmingsschommelingen en mijn kort lontje het gevolg waren van mijn hormoonhuishouding. Eindelijk een verklaring voor mijn plotse woedebuien. Ik had geen idee dat die bij de menopauze hoorden. Sinds ik het weet, kan ik gelukkig weer wat tot rust komen.”
“Je lichaam compenseert die oestrogeen-afname deels door vanuit testosteron (mannelijk hormoon) oestrogeen aan te maken in de bijnieren. Maar bij stress geven de bijnieren de voorkeur aan de aanmaak van cortisol. Stressreductie is dan ook een must: deels om te voorkomen dat je bijnieren uitgeput raken door de constante aanmaak van cortisol, maar vooral om de omzetting van testosteron naar oestrogeen te stimuleren.” Methoden zoals acupunctuur, drukpuntmassage, meditatie of yoga geven vaak goed resultaten.
Meer informatie: Vereniging Belgische Menopauzeconsulenten, www.menofocus.be