Vitamine D is essentieel voor onze gezondheid
In ons landje met weinig zon kampt een groot deel van de bevolking met een vitamine D-tekort. Nochtans is deze vitamine essentieel voor onze gezondheid: voor onze immuniteit, om osteoporose tegen te gaan en diabetes te voorkomen.
Eigenlijk is vitamine D niet echt een vitamine, maar een in vet oplosbaar prohormoon. Uit onze voeding valt er maar weinig te halen: vrijwel alle vitamine D wordt onder invloed van uv B-stralen door de huid aangemaakt uit een cholesterolderivaat. In onze contreien zou vrijwel iedereen een tekort aan vitamine D hebben, vooral tijdens de wintermaanden. “Via een onderzoek bij kerngezonde studenten hebben we kunnen aantonen dat in de maand februari de helft van hen een 25-hydroxyvitamine D-gehalte vertoonde dat lager lag dan 12 ng/ml (nanogram per milliliter)”, legt professor Etienne Cavalier (dienst klinische chemie, CHU Luik) uit. “Over de ideale vitamine D-waarden bestaat bij specialisten niet echt een consensus, maar we gaan er toch vanuit dat die niet minder dan 20 ng/ml mogen bedragen. Sommigen vinden zelfs dat concentraties van 30 tot 40 ng/ml moeten worden gehaald. Vitamine D-tekort spaart dus ook de jongeren niet, maar treft toch vooral ouderen. De oorzaak moet gezocht in een zittend leven waardoor ze minder in de zon komen en aan het feit dat het vermogen van de huid om dit prohormoon aan te maken afneemt met de jaren.”
Wat is de functie van vitamine D?
Een licht tekort aan vitamine D is strikt genomen niet gevaarlijk en veroorzaakt doorgaans geen specifieke symptomen. Maar studies tonen wel aan dat onze gezondheid baat heeft bij een voldoende hoog vitamine D-gehalte. “We weten al geruime tijd dat vitamine D cruciaal is om ons calciumgehalte op peil te houden en dus erg belangrijk is voor de gezondheid van onze botten. Recent hebben we echter ontdekt dat, naast de niercellen waarvan we al lang weten dat ze over een enzym beschikken dat vitamine D kan activeren, ook de meeste andere cellen van ons organisme dat enzym hebben en ook een vitamine D-receptor”, licht professor Cavalier toe. Deze vitamine D speelt dus een rol bij een hele reeks uiterst belangrijke lichaamsfuncties.
Immuunsysteem
Verschillende studies hebben ook aangetoond dat een hoog vitamine D-gehalte het risico op winterinfecties zoals griep en verkoudheden kan doen dalen. “Andermaal is dit bij mensen nog onvoldoende aangetoond. Maar uit de cellen- en dierenmodellen blijkt inderdaad dat, wanneer het vitamine D-gehalte voldoende hoog is, de macrofagen een peptide kunnen aanmaken dat een natuurlijk antibioticum vormt en onder meer in staat blijkt de Kochbacil – de bacterie die tuberculose veroorzaakt – te vernietigen.” Een hoopgevend resultaat.
Kanker
Tal van studies hebben geprobeerd een verband te leggen tussen vitamine D-tekort en bepaalde vormen van kanker zoals dikkedarmkanker, prostaatkanker, borstkanker en pancreaskanker. “Die studies zijn vandaag nog ontoereikend en moeten verder worden bevestigd”, nuanceert professor Cavalier. Eenzelfde geluid horen we bij de Stichting tegen Kanker, die vindt dat het voorbarig is om aanbevelingen omtrent vitamine D te formuleren.
Botgezondheid
Vitamine D is tijdens de vroege kindertijd en botmassapiek bij adolescenten onmisbaar voor de groei, maar speelt ook een cruciale rol bij de preventie van osteoporose. Het risico op osteoporose – een aandoening die meer vrouwen dan mannen treft – neemt toe met de leeftijd. Een gezonde levensstijl en calcium- en vitamine D-suppletie zijn vandaag dé hoekstenen van de preventie van deze aandoening.
Diabetes
Uit een recente studie is gebleken dat vitamine D-suppletie een heilzaam effect heeft op de bloedsuikerspiegel van patiënten met diabetes type 1. Wat diabetes type 2 betreft – de meest voorkomende vorm van suikerziekte – opperen sommige studies vandaag dat vitamine D-tekort deze aandoening in de hand kan werken. Vitamine D zou namelijk een belangrijke rol spelen bij de insulineafscheiding en bij insulineresistentie.
Obesitas
Wie kampt met overgewicht heeft heel vaak een vitamine D-tekort. Op basis daarvan beweren sommigen dat vitamine D-suppletie obesitas kan voorkomen. Maar veel wetenschappers denken dat de grotere opslagcapaciteit van zwaarlijvige mensen (vitamine D wordt gestockeerd in de vetcellen) deze vitamine in werkelijkheid belet om op een normale manier in het bloed te circuleren. Oorzaak of gevolg: het debat rond obesitas en de zonnevitamine blijft meer dan actueel.
Hart- en vaatziekten
Verschillende studies leggen een link tussen een laag vitamine D-gehalte en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Vitamine D zou naar verluidt de bloeddruk onder controle helpen houden. “Het probleem is dat we op basis van de huidige studies momenteel niet kunnen achterhalen of mensen een hoger risico op hart- en vaatziekten lopen omdat ze te weinig bewegen – en als gevolg daarvan een vitamine D-tekort vertonen – dan wel of het verhoogd risico een rechtstreeks gevolg is van een gebrek aan vitamine D”, analyseert professor Cavalier.
Valpartijen en breuken
Het risico op valpartijen en breuken neemt af bij mensen die elke dag 800 eenheden vitamine D nemen. Dat is gebleken uit een Zwitserse studie bij mensen die reeds eerder zwaar ten val waren gekomen. Een hogere dosis slikken is evenwel zinloos: boven de 800 IE per dag bleek de bescherming bij de testpersonen niet meer toe te nemen.
Geheugen en dementie
Alles wijst erop dat vitamine D een positieve invloed heeft op de werking van ons brein. Een recente internationale studie bevestigt dat: vitamine D-tekort gaat gepaard met een minder goed zicht en geheugen. Uit een Brits onderzoek bij 65-plussers is eveneens gebleken dat een laag vitamine D-gehalte in het bloed het risico op de ziekte van Alzheimer doet toenemen. Momenteel worden er experimenten verricht om na te gaan of dit degeneratieve proces kan worden afgeremd met vitamine D-suppletie.
Vanwaar een tekort?
Jezelf geregeld blootstellen aan de zon – 10 tot 15 minuten per dag – is een prima manier om volop vitamine D op te slaan. Maar door de vele campagnes om huidkanker te voorkomen zijn we een pak wantrouwiger geworden tegenover zonnebaden! Wie denkt de oplossing te hebben gevonden door zonnecrème te smeren, moeten we echter teleurstellen: zonnebescherming blokkeert ook voor maar liefst 99 % de aanmaak van vitamine D. “Tijdens je lunchpauze een kwartiertje zonnen? Waarom met? Helaas moet je om vitamine D aan te maken een groot deel van je huid aan de zon blootstellen”, stipt professor Cavalier aan. “Met alleen je handen en je gezicht kom je er niet. Je moet ook je benen en/of armen ontbloten, wat door ons klimaat en onze levensstijl niet altijd mogelijk is. België ligt trouwens erg noordelijk op het halfrond wat ervoor zorgt dat zonnen tussen oktober en april niet de minste invloed heeft op ons vitamine D-gehalte.”
En onze voeding? Die levert maximum 20% van de aanbevolen hoeveelheid vitamine D. “Om je behoeften aan vitamine D te dekken via je voeding, zou je elke dag tonijnsteak moeten eten. En dan nog”, grapt de specialist. Slechts weinig voedingsmiddelen zijn van nature rijk aan vitamine D. Zalm is de onbetwiste koploper, gevolgd door rode tonijn, haring, melk en yoghurt. En visolie natuurlijk, zoals de levertraan die men vroeger aan kinderen toediende om vitamine D-tekort te voorkomen. Dat was voor de komst van de – veel makkelijker te slikken – voedingssupplementen.
Moet ik een supplement nemen?
Moeten we overwegen om de voltallige bevolking een supplement toe te dienen of bepaalde levensmiddelen zoals yoghurt en boter systematisch te verrijken met vitamine D, zoals nu al gebeurt in de Verenigde Staten en Finland? “Het probleem met suppletie op grote schaal is dat niet iedereen hetzelfde eet. Sommigen zullen dus een tekort blijven vertonen”, meent professor Cavalier. En ook al is vitamine D pas in zeer hoge doses toxisch (want gevaarlijk voor de nieren), toch vertoont een klein aantal mensen een mutatie van het enzym dat vitamine D afbreekt: voor hen zou suppletie op grote schaal dus een mogelijk risico inhouden.
Toch zouden de meeste volwassenen wellicht gebaat zijn met een supplement van 800 tot 2000 IE (internationale eenheden) per dag, vooral tijdens de sombere wintermaanden. “Algemene aanbevelingen formuleren is bijzonder delicaat. Maar als we binnen die hoeveelheid blijven, weten we dat we niet echt risico’s nemen”, verzekert professor Cavalier. Een arts is het best geplaatst om, rekening houdend met je leeftijd, je levensstijl en je specifieke gezondheidsproblemen, te bepalen of een vitamine D-supplement zinvol is. Vitamine D is in ons land vrij te koop. Je moet uiteraard opletten dat je je niet vergist in de dosis. “Het is vooral uitkijken met vitaminecomplexen omdat dergelijke preparaten soms andere componenten, zoals de mogelijk toxische vitamine A, bevatten”, geeft de specialist nog mee.