Ruptuur van een aneurysma: efficiëntere behandelingen
Een aneurysma is een verwijding van een slagader die kan scheuren en daarvan kunnen de gevolgen zeer ernstig zijn. Kan een ruptuur op tijd opgespoord worden? Welke zijn de symptomen? En welke behandelingen zijn er?
We spreken van een aneurysma (meestal in de hersenen, hoewel elke slagader getroffen kan worden) wanneer een slagader permanent verwijd is en (vaak- een zakje vormt. Daar stroomt bloed in, het circuleert even en vloeit weer naar buiten. Bij sommige mensen verandert dit zakje niet, maar bij anderen wordt het met de jaren – en onder invloed van bepaalde risicofactoren – groter, waardoor ze meer kans hebben op een ruptuur. Overigens kan het zakje ook scheuren zonder groter te worden.
Hoe ontstaat een aneurysma? Wij vroegen het aan dr. Jose-Antonio Elosegi, neuroloog en diensthoofd in het CHU Ambroise Paré in Bergen. “Een aneurysma is heel vaak congenitaal. Met andere woorden: je wordt ermee geboren. Een beperkt aantal aneurysma’s wordt later pas gevormd. In dat geval spreken we van een verworven aneurysma.”
Maar het belangrijkste kenmerk van aneurysma’s is dat ze vaak asymptomatisch zijn: er zijn dus geen alarmsignalen die toelaten om ze op te sporen, behalve in zeldzame gevallen, wanneer ze groot zijn. “We schatten dat 2 tot 3 % van de bevolking een aneurysma heeft zonder het zelf te weten. Soms worden ze louter toevallig ontdekt tijdens een MRI- of scanneronderzoek voor een andere aandoening (migraine, sinusitis,...) of nadat ze gescheurd zijn.”
De scheuring van een aneurysma kan ernstige gevolgen hebben. Een derde van de patiënten komt er ongedeerd uit maar een ander derde ondervindt ernstige neurologische gevolgen (eenzijdige verlamming, afasie, loopproblemen,...). “Als een aneurysma scheurt, reageren de hersenen immers met een vaatkramp (vasospasme) om te voorkomen dat er te veel bloed wegvloeit. Dit vasospasme veroorzaakt de bijwerkingen van het aneurysma”, zegt dr. Elosegi. Het laatste derde van de patiënten overlijdt, vaak zelfs vrij snel na de ruptuur. Het gaat dus om een absoluut spoedgeval: patiënten moeten onmiddellijk naar de dichtstbijzijnde spoeddienst gebracht worden, bij voorkeur met een ambulance want er is geen tijd te verliezen.
Risicofactoren om in het oog te houden
Er is één risicofactor waarop we geen vat hebben: de leeftijd. “Die wordt nochtans als een belangrijke risicofactor beschouwd omdat het aneurysma meestal groter wordt met de jaren. En hoe groter de verwijding, hoe fragieler de wand op dit niveau in vergelijking met de normale wand”, zegt dr. Elosegi. Een ruptuur is uiterst zeldzaam bij kinderen en komt eerder voor bij mensen van 50 tot 60 jaar.
Toch zijn er ook factoren die de slagaderwand verzwakken maar waarop we wél invloed kunnen hebben:
- onze bloeddruk: een hoge bloeddruk oefent druk uit op de slagaderwand. “Hoe hoger de bloeddruk, hoe groter de kans op een ruptuur. Bovendien zal een chronisch stijgende bloeddruk als gevolg hebben dat het aneurysma nog groter wordt”, zegt dr. Elosegi.
- ons rookgedrag: het oxidatieproces van tabak beschadigt de slagaders en verzwakt de slagaderwand. Deze risicofactor is dus niet te verwaarlozen.
- onze cholesterol: een slechte cholesterol verzwakt de slagaders.
Abnormale hoofdpijn
Het belangrijkste symptoom van een aneurysma is hevige hoofdpijn. “Plotse, zware hoofdpijn kan een teken zijn maar het gaat dan wel om een abnormale hoofdpijn”, benadrukt dr. Elosegi. “Zelfs mensen die regelmatig last hebben van hoofdpijn, zeggen me dat deze pijn veel erger is: alsof er iets ontploft is in hun hoofd. Ze kan van overal in het hoofd vandaan komen, afhankelijk van de plaats van het aneurysma.”
De hoofdpijn gaat soms gepaard met misselijkheid, braken, een stijve nek, fotofobie (lichtschuwheid) en fonofobie (lawaai lijkt ondraaglijk te zijn) en kan in sommige gevallen ook leiden tot een coma.
Opereren of niet?Soms wordt het aneurysma toevallig ontdekt tijdens een onderzoek naar aanleiding van een ander gezondheidsprobleem. Wat dan? Zijn speciale voorzorgsmaatregelen vereist? “De patiënten kunnen nagenoeg verderleven zoals iedereen”, zegt dr. Elosegi. “Ze moeten natuurlijk beter hun bloeddruk en hun cholesterol in de gaten houden, en roken is verboden. Het aneurysma blijft nu eenmaal als een zwaard van Damocles boven hun hoofd hangen... Maar moet je je laten opereren of niet? Ik denk dat dit van de patiënt zelf afhangt en van de manier waarop hij met de situatie omgaat. Algemeen geldt dat een aneurysma niet systematisch geopereerd wordt zolang het niet voor problemen zorgt, want een operatie houdt ook risico’s in. Is het aneurysma groter dan 15 mm, dan is de kans op een bloeding echter te groot en opteren we – uiteraard na overleg met de patiënt – voor een operatie. Hoe jonger de patiënt is, hoe meer we de neiging hebben om tot een operatie over te gaan. In ieder geval wordt aanbevolen voorzichtig te zijn bij intensieve lichaamsinspanningen die de bloeddruk doen stijgen. Dus ook bij geslachtsverkeer!” |
Chirurgie of embolisatie
Tegenwoordig zijn er twee manieren om een gescheurd aneurysma te behandelen: microchirurgie en embolisatie. Onlangs is echter gebleken dat in zeer bijzondere gevallen ook stenting een doeltreffende oplossing kan bieden.
Microchirurgie
Dit is de oudste behandelmethode. Het principe bestaat erin het aneurysmazakje te isoleren. “Er wordt een metalen klemmetje aan de basis van het aneurysma geplaatst om het af te sluiten. Het is een belastende behandeling voor de patiënt omdat hiervoor niet alleen een algemene verdoving nodig is maar vooral omdat de schedel geopend moet worden (craniotomie). Deze behandeling wordt dus minder toegepast dan vroeger maar is toch geschikt in welbepaalde gevallen.” De ingreep vereist een hospitalisatie van 10 tot 15 dagen.
Embolisatie (interventionele neuroradiologie)
Deze techniek is vrij recent. Hier wordt het aneurysma opgevuld met titaniumveertjes, de zogenaamde coils, om te verhinderen dat er bloed binnendringt. “De coils worden bij het aneurysma gebracht via een katheter die langs de dijslagader tot in het hoofd geleid wordt. Op die manier wordt het aneurysma opgevuld: het bloed kan er niet langer binnendringen en circuleert verder in de slagader. Embolisatie is minder belastend dan microchirurgie en wordt meer en meer toegepast.” Voor deze behandeling moet de patiënt 48 uur in het ziekenhuis blijven. Daarna wordt zijn toestand met MRI-scans gevolgd: eerst na 3 maanden, daarna na 5 tot 6 maanden en ten slotte één keer per jaar, om te controleren of alles nog op zijn plaats zit. Welke van deze twee behandelingen nu de voorkeur geniet? “Tegenwoordig wordt de voorkeur gegeven aan embolisatie omdat dit minder agressief is voor de patiënt. Maar er wordt nog altijd een beroep gedaan op chirurgie als het aneurysma groot is (meer dan 15 mm) of als het moeilijk te bereiken is met een katheter”, zegt dr. Elosegi. “Op basis van deze twee criteria wordt een keuze gemaakt. Op de lange termijn zijn beide behandelingen overigens even efficiënt.”
Een nieuwe techniek voor gecompliceerde gevallen
De standaardbehandelingen zijn in twee gevallen moeilijk toe te passen: wanneer het aneurysma fusiform is (in de vorm van een spoel zonder dat er zich een zakje vormt) of wanneer het zeer groot is en dus hersenstructuren kan samendrukken. In die gevallen kunnen de omschreven technieken minder efficiënt zijn en meer complicaties veroorzaken.
Precies in deze gevallen, blijkt een nieuwe techniek – stenting – echter veelbelovende resultaten te geven. Hoe vindt deze ingreep plaats? “De patiënt wordt onder algemene verdoving gebracht. Op endovasculaire wijze, net als bij embolisatie, wordt een cilindervormige stent van fijnmazig gaas ingebracht, die naar boven geleid wordt tot bij het aneurysma”, zegt professor Boris Lubicz. Hij staat aan het hoofd van de dienst Diagnostische en interventionele neuroradiologie in het Brusselse Erasmusziekenhuis en is een van de auteurs van een multicentrisch onderzoek over de resultaten van deze nieuwe behandeling. “Dankzij dit fijnmazige gaas stroomt er bijna geen bloed meer in het aneurysma en zal dat na enkele weken spontaan verdwijnen. Deze behandeling is veiliger en de patiënt recupereert bovendien beter dan bij de meer traditionele technieken.”
Het onderzoek bestudeert echter nog de afstotingsproblemen die soms na enkele weken optreden. Een oplossing hiervoor zou de verbetering van de bekleding van de stent zijn.
Deze nieuwe techniek wordt op verschillende plaatsen in ons land toegepast. De stent kost 12.000 euro maar wordt terugbetaald.
Is een aneurysma erfelijk?Dat is de vraag die elk familielid van een slachtoffer van een aneurysmaruptuur zich stelt. “We spreken hier niet van erfelijkheid”, zegt prof. Lubicz, “maar we weten wél dat er familiale aneurysma’s zijn. Als er in eenzelfde familie twee verwanten van de eerste graad (vader en kind, broer en zus,...) met een bewezen aneurysma zijn, spreken we van een aneurysmafamilie. Met andere woorden, de incidentie ligt hoger dana in andere families. Als een patiënt zich in deze situatie bevindt, wordt hem/haar een MRI-controle om de 3 tot 5 jaar voorgesteld, aangezien we dan te maken hebben met een aneurysmaziekte die progressief is. Bovendien hebben dergelijke aneurysma’s de neiging om eerder te scheuren dan gewoonlijk, zelfs als het om veeleer kleine exemplaren gaat. In deze families dringen we aan op een agressievere aanpak. Verder hebben we ook ‘ontvankelijkheidsgenen’ geïdentificeerd, genen dus die een rol spelen bij de vorming van aneurysma’s. Veel weten we daar voorlopig nog niet over, maar het onderzoek is volop aan de gang...” |
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier