© Getty Images/iStockphoto

Met luide stem!

Je stem zegt veel over je emoties, je leeftijd en je gezondheid. En ze is een van de hoekstenen van je identiteit. Maar wil je je stem in vorm houden, dan moet je ze wel elke dag gebruiken. Vergeet dus vooral niet te babbelen, te zingen, luidop te lezen, ...

Aan de telefoon kan je op basis van de stem meestal vrij goed inschatten hoe oud je gesprekspartner ongeveer is, ook al heb je hem of haar nog nooit ontmoet. Want een stem liegt niet: ze evolueert vanaf je kinderjaren tot op hoge leeftijd, maar ze blijft al die tijd wel een cruciale pijler van je persoonlijkheid. Een voorbeeld? Enkel en alleen aan de stem herken je in een fractie van een seconde een vriend die je al ruim 30 jaar niet meer hebt gezien!

Dat je stem veroudert is normaal, net zoals het normaal is dat je gezichtsvermogen en je gehoor mettertijd achteruitgaan. Dat neemt echter niet weg dat sommigen het erg moeilijk hebben met alle fenomenen die onder de noemer presbyfonie (stemveroudering) vallen. “Dat het weefsel van je stemorgaan veroudert, is niet het gevolg van een aandoening, maar het kan wel tot communicatieproblemen leiden. Dat is vooral vervelend als je vergaderingen moet leiden of les geeft, maar ook als je gewoonweg een potje wilt kaarten met je vrienden”, zegt professor Dominique Morsomme (afdeling stemlogopedie, universiteit van Luik).

De functie bepaalt het orgaan

Je stem die minder ver draagt, rauwer klinkt, onvaster lijkt, raspt of trilt... De veroudering van je stem is in de eerste plaats te wijten aan de veroudering van je stemplooien – de term waarmee vandaag de stembanden worden aangeduid. Die stemplooien zijn ontspannen en open wanneer je zwijgt, maar spannen op wanneer je slikt, praat of zingt, waardoor de luchtstroom aan het trillen wordt gebracht. Hoe fit je stemplooien blijven, is deels erfelijk bepaald – in sommige families blijft de stem erg lang ‘jong’, net zoals dat met de huid kan gebeuren. Maar een fitte stem hangt ook af van je levensstijl (roken!) en gewoonten. “De stem van mensen die ze beroepshalve veel hebben moeten gebruiken, blijft doorgaans beter bewaard. Daar speelt het principe van de functie bepaalt het orgaan”, licht professor Dominique Morsomme toe. Een leerkracht die 40 jaar lang elke week 20 tot 30 uur les heeft gegeven, heeft meer kans dat hij lange tijd zijn stemfunctie weet te bewaren, op voorwaarde dat hij zijn stem juist heeft gebruikt. Dat geldt eveneens voor operazangers, ook al verandert hun stemregister mettertijd. “Om hormonale redenen gaat de stem van vrouwen met de jaren lager klinken en mannenstemmen hoger”, aldus nog de specialist.

Stem en schildklier

Hoe ouder we worden, hoe groter de kans op schildklierproblemen. Soms moet de schildklier dan geheel of gedeeltelijk worden weggenomen. Aangezien het gaat om een ingreep vlakbij het systeem dat het strottenhoofd bezenuwt, kan ze een weerslag hebben op de stemfunctie. “De ingreep kan de zenuwgeleiding verstoren en dysfonie veroorzaken, al is dat eerder uitzonderlijk. Het risico neemt wel toe bij een tweede ingreep. In het universitair ziekenhuis van Luik brengen we daarom uit voorzorg de stem in kaart voor en na een dergelijke operatie”, legt professor Dominique Morsomme uit.

Oefenen maar!

Doorslaggevend om je stem in vorm te houden is oefenen, oefenen en nog eens oefenen. “Klachten over een verminderde stemkwaliteit duiken meestal rond 65 jaar op, niet toevallig de leeftijd waarop je met pensioen gaat. Die klachten zijn dan ook te wijten aan het feit dat je minder sociale contacten hebt”, legt professor Dominique Morsomme uit. Blijven buitenkomen, babbelen, praten, vragen, oreren, herhalen en voordragen is dus dé manier om je stem jong te houden! “Daarom adviseer ik koppels om mekaar luidop artikels uit de krant voor te lezen. Wie dit graag doet, raad ik aan om bij een toneelgezelschap of een koor te gaan. Ook lichaamsbeweging is belangrijk, want je hele lichaam draagt bij tot je stem, die niet alleen je stemplooien maar ook je longen aan het werk zet”, vertelt professor Dominique Morsomme.

Wie zijn stem fit wil houden moet praten, zingen, voordragen, luidop denken... kortom zijn stem vaak gebruiken!

Logopedie kan dan weer helpen om ouderdomsgerelateerde stemklachten aan te pakken via stemtraining zoals stemspleetoefeningen, glijtonen en andere stemspelletjes. “Noem het gerust fitnessoefeningen. Wil je je stemspierweefsel trainen, dan moet je het leren om weerstand te bieden aan de druk van de lucht.”

Als logopedie geen afdoende resultaten oplevert, kan je hyaluronzuur en/of lichaamseigen vet afkomstig uit je buik laten injecteren: zo herstel je het volume van je stemplooien, waardoor ze opnieuw beter sluiten en je je stem terugkrijgt. “Merk je dat je hond niet langer reageert wanneer je hem roept, dan moet je je zorgen beginnen maken! In de steek gelaten worden door je stem, heeft een weerslag op je persoonlijkheid”, aldus nog professor Dominique Morsomme.

Zeg mij hoe je praat...

Je stem in vorm houden is belangrijk, maar ze is ook een prima indicator voor je fysieke én mentale gezondheid. “Wanneer je wat down bent, hoor je dat meteen aan je stem. Je intonatie is minder goed afgelijnd, de frequentie ligt lager, je doet minder moeite om je stem te verheffen... en dat hoor je”, legt professor Dominique Morsomme uit.

Ook je stem plots kwijt raken, kan te wijten zijn aan psychologische factoren: in dat geval spreekt men van psychogene afonie of dysfonie. “Bij tegenslag krijgen sommige mensen een maagontsteking, anderen huiduitslag en nog anderen raken hun stem kwijt”, stelt de specialist vast. Soms is het verband tussen de symptomen en de oorzaak overduidelijk: denk maar aan iemand die het slachtoffer werd van een poging tot wurging en daarna geen woord meer kan uitbrengen.

In de steek gelaten worden door je stem heeft een weerslag op je persoonlijkheid.

“Meer algemeen spreken we van psychogene afonie wanneer iemand zich slecht in zijn vel voelt maar dat niet onder woorden kan brengen. Vaak ben je je daar niet eens van bewust, maar je onderbewustzijn weet heel goed wat er aan de hand is! Afonie is dan het enige verdedigingsmechanisme.” Ook in dat geval kan logopedie uitkomst bieden, al is het soms nodig om een psycholoog te raadplegen. “Afonie is een nadeel met een voordeel. Een leerkracht die zijn stem kwijt is, zit er erg mee verveeld dat hij geen les meer kan geven, maar kan tegelijk ook niet meer opgewassen zijn tegen de problemen op het werk. Zijn stemprobleem zorgt ervoor dat hij wat afstand moet nemen. Dat is soms moeilijk, maar nadenken over de ware aard van het probleem is vaak een cruciale stap richting een oplossing.” Onze stem heeft zo haar redenen die onze rede niet mag negeren.

LSVT, een techniek die helpt bij parkinson

Sommige neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson, veroorzaken spraakstoornissen. Bij die patiënten wordt gebruik gemaakt van Lee Silverman Voice Treatment (LSVT), een techniek die is overgewaaid uit de Verenigde Staten. “De techniek is gebaseerd op het think loud principe. Patiënten worden aangemoedigd om luider te spreken. Daardoor komt er meer lucht vrij, de borstkas zet uit en je creëert meer weerstand onder de glottis, wat een rechtstreekse impact heeft op de articulatie en de verstaanbaarheid”, verduidelijkt professor Dominique Morsomme. Deze techniek komt trouwens niet enkel de stem ten goede, ze helpt ook bij slikproblemen, vermits de slikfunctie dezelfde spiergroepen aan het werk zet.

Partner Content