Lenteschoonmaak, houd het veilig

Voor de grote schoonmaak werken we vaak met niet zo onschuldige producten. Soms zonder dat we dat goed beseffen.

Gauw wat ontstopper doorgieten, denkt Carine als ze bij het schoonmaken merkt dat het water in het putje maar moeizaam wegloopt. Ze neemt niet eerst de tijd om handschoenen te zoeken. Ze gaat immers voorzichtig te werk. Ze laat de fles open naast het putje achter: vermoedelijk moet ze straks toch nog wat bijgieten.

Dr. Geert Verstegen (Antigifcentrum): “Ontstopper is zowat het gevaarlijkste product dat mensen in huis hebben. Vooral als het ingeslikt wordt, richt het een ware ravage aan. Maar ook op de huid kan het afschuwelijke wonden veroorzaken. Houd het ver buiten het bereik van kinderen – maar ook van dementerende volwassenen! Draai de veiligheidsdop er altijd meteen weer op, draag handschoenen en een (veiligheids)bril en zorg ervoor dat u gemorste vloeistof meteen verwijdert. Anders kan de huid – de uwe of die van bijvoorbeeld een kruipend kind – ermee in aanraking komen. Een ontstopper op basis van zwavelzuur voelt u meteen branden. Die op basis van natriumhydroxide is basisch. U voelt dan mogelijk niet meteen pijn, maar naarmate het product dieper in uw huid dringt, kunnen ernstige brandwonden ontstaan. Mensen denken vaak dat ze niet met water mogen spoelen, omdat op de verpakking soms staat dat het product niet met water in aanraking mag komen. Maar dat geldt niet als het op de huid of in de ogen terechtkomt. Dan moet het net met zoveel mogelijk water worden weggespoeld, zodat zoveel mogelijk product wordt weggenomen. Omdat het product almaar verder de huid binnendringt en moeilijker bereikbaar wordt voor het spoelende water, is het belangrijk om lang te blijven spoelen: minstens een kwartier. Kijk echt op de klok om zeker te zijn, een kwartier duurt langer dan u denkt. Verlies geen tijd met op de fles te gaan kijken wat het product juist bevat en wat u best doet. Snelheid is hier de beste manier om de schade te beperken. Dus meteen en overvloedig spoelen met water!”

De afvoer van het wasbakje in de logeerkamer is al een tijdje verstopt en Walter wil dat probleem nu eindelijk de wereld uithelpen met een flinke scheut ontstopper op basis van zwavelzuur. Terwijl dat staat te trekken, gaat hij elders in het huis verder met de grote schoonmaak. Zijn vrouw Martine krijgt even later dezelfde inval als haar man en giet kokend water in de verstopte afvoer.

Dr. Geert Verstegen: “Ontstoppers ontwikkelen hitte als ze met water in contact komen. Vaak blijft de ontstopper als hij inwerkt op de verstopping in een smalle afvoerbuis staan. Als daar warm water op wordt gegoten, kan dat een hete straal lanceren, met ernstige brandwonden tot gevolg. Een soortgelijke situatie kan ontstaan als u verschillende producten door elkaargebruikt. Bijvoorbeeld als u geprobeerd hebt om de afvoer te ontstoppen met een product op basis van natriumhydroxide en u er achteraf een loodgieter bijhaalt die met een professioneel product op basis van zwavelzuur de afloop probeert te ontstoppen. Zelfs als de loodgieter pas de dag nadien of nog later aan de slag gaat, blijft het gevaarlijk. Waarschuw dus de loodgieter en hang steeds briefje met een waarschuwing bij de afvoer als u al met een product aan de slag bent geweest. Giet ook geen ontstopper in een toilet waar al bleekwater in gegoten is. Bleekwater helpt overigens niet tegen verstoppingen, in tegenstelling tot wat veel mensen denken.”

Jef geeft tijdens de lenteschoonmaak de badkamer een goede beurt. Al het sanitair wordt geschrobd met bleekwater. Na een tijdje pakt dat wel hevig op zijn adem en begint zijn keel te branden. Maar hij is toch geen watje? Nog even doorbijten en alles is spic en span!

Dr. Geert Verstegen: “Als bleekwater in aanraking komt met een zuur zoals bijvoorbeeld ontkalker, ontstaat chloorgas, een heel agressief gas dat de luchtwegen verbrandt. Dat het geweldig prikkelt en een brandend gevoel geeft, is een goed alarmsignaal. Toch hardnekkig verder poetsen en de dampen blijven inademen, leidt tot een ernstigere aantasting van de luchtwegen, waarbij zelfs een ziekenhuisopname en beademing nodig kunnen zijn. Als u meteen stopt en frisse lucht opzoekt, zal de schade doorgaans beperkt blijven. Eventueel kunt u water koken en vochtige damp inademen. Als dat niet volstaat, kan de huisarts een puffer of aerosol voorschrijven.”

Tine heeft al een paar vergeefse pogingen ondernomen om het aquarium te doen blinken, maar er blijft hardnekkige aanslag op het glas zitten. Ze heeft nu een product gekregen dat bij een vriendin op het werk wordt gebruikt tegen hardnekkige vlekken. Een product dat volgens die vriendin veel efficiënter is dan wat in de winkelrekken staat. De behulpzame vriendin heeft wat van de grote verpakking op het werk overgegoten in een frisdrankflesje. Tine is enthousiast de aanslag aan het wegpoetsen als haar man Jan thuiskomt van een fietstocht. Hij heeft grote dorst.

Dr. Geert Verstegen: “De detergenten en schoonmaakproducten die we gebruiken om het huis schoon te houden, leveren doorgaans weinig problemen op als we ze goed opbergen. Er zitten vaak veiligheidsdoppen op en de flessen zien er ook anders uit dan frisdrankflesjes en dergelijke. Geconcentreerde producten voor industrieel gebruik zijn meestal niet verkrijgbaar in gewone winkels en worden ook vaak in grotere verpakkingen verkocht. Allemaal redenen waarom net producten die gevaarlijker zijn, makkelijker in een frisdrankflesje belanden en kunnen verward worden met drank. Zelfs als het flesje doorzichtig is en u er op schrijft wat erin zit, gebeurt het dat mensen ervan drinken. Omdat ze grote dorst hebben en er niet op letten, omdat het flesje in de buurt van een drankflesje staat en er op de tast mee verward wordt,... Natuurlijk smaakt zo’n product anders dan frisdrank of water, maar vaak heeft de persoon in kwestie al een aantal slokken binnen voor hij dat door heeft. Vrouwen nippen meestal eerst en krijgen zo nog de kans om de vloeistof uit te spuwen, maar mannen drinken vaak met grote slokken. Als je dan weet dat je bijvoorbeeld van één slok methanol al blind kan worden of dat één slok ammoniak ernstige brandwonden kan veroorzaken...”

Greet neemt geen risico’s, vindt ze, want ze gebruikt bij de schoonmaak enkel beproefde huis-, tuin- en keukenmiddeltjes uit oma’s tijd en verder alleen maar producten die milieuvriendelijk en/of biologisch zijn. Natuurlijke en dus veilige middeltjes.

Dr. Geert Verstegen: “Net als hun chemisch samengestelde tegenhangers zijn natuurlijke toxines gevaarlijk. Dat een schoonmaakmiddel uit de natuur afkomstig is of het etiket ‘biologisch’ of ‘milieuvriendelijk’ draagt, garandeert alleen de origine, maar niet dat het onschuldig is en de gezondheid niet in gevaar brengt. Dat is een hardnekkig misverstand. Boorzuur bijvoorbeeld is zo’n traditioneel middeltje dat wordt ingezet om onder meer te desinfecteren en waarvan de mensen ten onrechte denken dat het geen kwaad kan.”

“Veel mensen mispakken zich ook aan essentiële oliën. Toch zijn het chemisch zeer geconcentreerde producten waarmee voorzichtig moet worden omgesprongen.” “En dan zijn er ook nog doorgaans onschuldige producten die wél problemen opleveren als de huid er langdurig aan blootgesteld wordt. Bijvoorbeeld azijn. Wie urenlang met een sponsje en azijn de kalk te lijf gaat, kan behoorlijk last krijgen van huidirritatie. Vandaar dat ook azijncompressen op het koortsige hoofdje van zieke kinderen uit den boze zijn.”

Warm water met wat sodakristallen laten trekken in mijn thermos, zal wel komaf maken met die vieze aanslag van thee, denkt Line. Dat de thee in de thermosfles een raar smaakje heeft, valt Lines mama, die aan Parkinson lijdt, niet speciaal op.

Dr. Geert Verstegen: “Dat schoonmaken met kleine kinderen gevaar oplevert, beseffen de meeste mensen wel. Maar ook met mensen in de buurt die door medicatie of ziekte last hebben van smaakverlies of die dementeren, moet u extra voorzichtig en waakzaam zijn. Zij proeven soms niet dat er iets mis is of schrijven dat rare smaakje toe aan hun smaakprobleem of een ingrediënt dat ze niet kennen.”

Luc is nu al een hele tijd aan het schoonmaken en zijn kleren zijn langzamerhand doordrongen van de producten waarmee hij gemorst heeft. Niet erg, het is zijn klusoutfit maar. Als hij vanavond klaar is, trekt hij die wel uit.

Dr. Geert Verstegen: “Kleren die nat zijn door een sopje, da’s één ding. Kleren die doordrongen zijn van een of ander product, da’s een ander paar mouwen. Zelfs niet erg agressieve producten kunnen de huid, door langdurige blootstelling, irriteren en schade berokkenen. Het is dus toch beter om in het geval van Luc andere kleren aan te trekken.” Wat er ook op het etiket staat, bij spatten van welk product dan ook op de huid of in de ogen, moet u zo snel mogelijk met water spoelen en dat minstens een kwartier volhouden.