Koude handen en voeten vermijden

Iedereen heeft wel eens last van koude handen of voeten. Bij winterhanden of -tenen of bij de ziekte van Raynaud is er echter meer aan de hand. Wat kunt u zelf doen?

Wanneer we in een koude omgeving komen of iets kouds vastnemen, trekken de bloedvaatjes in onze handen en voeten samen om te vermijden dat het lichaam te veel warmte verliest.

Acrocyanose

Bij sommige mensen is er sprake van een verminderde bloedtoevoer naar de handen en de voeten, zonder dat daar een precieze oorzaak of een afwijking aan de bloedvaten kan vastgesteld worden. Deze mensen hebben bij koude vaak continu last van koude, blauwe verkleurde vingers. Deze verkleuring noemt men acrocyanose. Warm kleden is de enige oplossing. Meerdere laagjes isoleren beter dan één dikke laag. Trek bijvoorbeeld ruime wanten aan over dunne, goed isolerende handschoenen.

Belangrijk: het is niet alleen nodig de handen en/of voeten warm in te duffelen, maar wel het hele lichaam. Het lichaam tracht immers elke vorm van warmteverlies te beperken door de bloedvaten in de extremiteiten samen te trekken.

Gebruik van betablokkers

Betablokkers worden ondermeer voorgeschreven bij een verhoogde bloeddruk en hartproblemen. Mensen die deze medicatie gebruiken, hebben ook nogal eens last van koude handen en voeten. Sommige betablokkers verminderen de doorbloeding in handen en voeten, die daardoor koud kunnen aanvoelen. Deze bijwerking treedt minder vaak op bij geneesmiddelen die selectief de beta1-receptoren (die zich voral in het hart bevinden) blokkeren, zoals o.a. atenolol, bisoprolol en metoprolol.

Het syndroom van Raynaud

Bij het syndroom van Raynaud trekken de slagaders van de vingers (soms ook van voeten en neus) bij de geringste prikkel, zoals koude, vochtige lucht, samen. De vingers worden eerst wit en gevoelloos. Ze zien eruit als ‘dode’ vingers. Later wanneer zuurstoftekort in de vingers optreedt, kleuren ze blauw. Wanneer in een warmere omgeving de bloedtoevoer weer op gang komt, worden de vingers warm en rood, gaan ze tintelen en doen ze soms pijn. Een aanval duurt vijf minuten tot een half uur.

Primaire en secundaire vorm.

Het primair fenomeen van Raynaud:

• de klachten bestaan minstens twee jaar zonder aanwijsbare oorzaken
• treedt meestal op aan beide handen tegelijk en tast de duimen niet aan;
• vermoedelijk bestaat er een verband met de vrouwelijke geslachtshormonen want het probleem treft 15% van de vrouwen en slechts 1% van de mannen
• uitwendige uitlokkende factoren zijn: koude omgeving, snelle temperatuurschommelingen, koude voorwerpen aanraken, trillende apparaten hanteren, ritmisch toetsen aanslaan zoals bij het typen of piano spelen;
• inwendige uitlokkende factoren zijn: emoties zoals angst, verdriet, ergernis, opwinding en stress.

• Het secundair fenomeen van Raynaud:
  kan ontstaan als gevolg van allerlei onderliggende oorzaken (bijv. reumatische aandoening die het bindweefsel aantast, beschadiging van de bloedvaten);
• vaak niet tegelijk aan beide handen of voeten;
• de aanvallen treden op onder dezelfde omstandigheden als de primaire vorm.

– Vermijd temperatuurschommelingen
– Draag handschoenen bij afkoeling en bij koud weer
– Draag warme sokken
– Houd uw hele lichaam goed warm, kies voor laagjes
– Kies zoveel mogelijk voor natuurlijke stoffen die de huid niet afsluiten
– Drink geen koude dranken
– Beweeg voldoende. Dit verbetert de bloeddoorstroming. Kies wel voor een vorm van lichaamsbeweging waarbij u niet afkoelt.
– Zorg voor een warm en droog huis. Verwarm uw woning gelijkmatig.
– Geef de voorkeur aan een bad boven een douche. Die warmte is gelijkmatiger.
– Verwarm uw bed voor met een waterkruik of een elektrisch deken.
– Tracht bepaalde klusjes zoals de koelkast of de diepvries schoonmaken door anderen te laten doen.
– Trek bij natte klusjes rubberen handschoenen aan en vermijd koud water.
– Pas op met het dragen van zware boodschappentassen. De handvatten knellen de bloedstroom in uw vingers af.
– Raynaudpatiënten krijgen gauw een droge huid en kloven in de handen of voeten. Voldoende hydrateren met een vochtinbrengende crème is nodig.
– Wondjes aan vingertoppen en tenen genezen moeilijker? Vermijd daarom wondjes (door beschermende handschoenen te dragen) en houd dus elk wondje goed in de gaten.
– Ook de nagels krijgen te weinig zuurstof en kunnen daardoor bruin verkleuren en een onregelmatige vorm krijgen. Houd ze kort en knip de voorkant recht af.
– Rook niet. Roken is ongezond voor iedereen, maar nog slechter voor een Raynaudpatiënt.
– Leer uw emoties en stress te controleren.

Behandeling
Eerst en vooral moet u trachten de factoren die bij u vooral een aanval uitlokken te vermijden.
Indien de klachten zeer ernstig en invaliderend zijn, kan een behandeling met geneesmiddelen worden overwogen.

Vaatverwijdende medicijnen doen het bloed beter doorstromen tot in de vingertoppen en tenen. Maar ze kunnen vervelende bijwerkingen hebben zoals hoofdpijn, duizeligheid, hartkloppingen,... Meestal wordt gestart met een behandeling van vier weken waarna de doeltreffendheid en de nevenwerkingen worden afgewogen.

Winterhanden en -voeten

Sommige mensen hebben in de winter erg last van winterhanden, -tenen of -voeten, in het medisch jargon perniones genoemd. Bij deze mensen reageren de haarvaatjes in de huid abnormaal op koude. Vooral langdurige blootstelling aan lage temperaturen in combinatie met een hoge luchtvochtigheid zorgt voor problemen.

Ter hoogte van het getroffen gebied voelt men jeuk, een branderig gevoel en/of tintelingen. Soms ontstaan er ook blaren of wondjes. Meestal gaan de plekken na een week tot maximaal 3 weken spontaan weer weg.

Hoe kunt u de symptomen trachten te voorkomen?

• Door warme, goed isolerende kledij te dragen
• Door emperatuurschommelingen te vermijden

De behandeling
Bij een acute aanval kunnen de klachten verminderd worden door rust, de huid opwarmen en eventueel een middel dat de jeuk stilt.

Volgende behandelingen worden soms aangeraden om aanvallen te voorkomen en/of de klachten te verminderen:

– Wisselbaden: handen of voeten kortdurend (max. 2 min.) onderdompelen in koud water en daarna in warm water. Dit kan al dan niet gecombineerd worden met massage.

– Lichttherapie met UVB aan het begin van de winter.

– Vitamines A en D.

– Medicamenteuze behandeling: de getroffen plekken kunnen worden ingesmeerd met lokale middelen die de huiddoorbloeding verbeteren.