Kine bij een dikke arm

Een dikke arm door lymfoedeem is een mogelijk gevolg van de ingreep bij borstkanker. Een vervelende consequentie, waarbij kine gelukkig meestal uitkomst biedt.

Inhoud:

Van kanker tot lymfoedeem
Twee risicofactoren
Vervelend, niet gevaarlijk
Preventie
Kine op maat
Aangenamer leven

Een verkeersopstopping bij het naderen van een tolweg... Dat is de vergelijking die dokter Thierry Deltombe gebruikt om het teveel aan lymfe te omschrijven dat een dikke arm veroorzaakt. En Deltombe kan het weten want hij is gespecialiseerd in fysieke geneeskunde en revalidatie.

Van kanker tot lymfoedeem

Wat is het verband tussen lymfoedeem en borstkanker? “Nadat de tumor is weggehaald (tumorectomie) of de borst in zijn geheel is verwijderd (mastectomie), gaat de chirurg na of de kanker is uitgezaaid”, legt dr. Deltombe uit. “Deze uitzaaiing kan gebeuren via de lymfeklieren van de oksel. Daarlangs kan de kanker het lichaam overrompelen en metastasen vormen. De chirurg zal nagaan of er geen kankercellen in de lymfeklieren zitten en zo kan hij eventueel beletten dat de kanker uitzaait.”

Er zijn twee technieken. “De meest klassieke bestaat uit een verwijdering van de lymfeklieren van de oksel, zelfs al weten we niet zeker of ze gezond zijn of aangetast door kanker. Het probleem hierbij is dat ook de draineringsbanen van de lymfe van de arm worden weggehaald. Zo kan een ophoping van lymfe ontstaan: lymfoedeem.”

De andere techniek, recenter, is de zogenaamde sentinelprocedure. Deze techniek is mogelijk wanneer de tumor minder dan 2 cm meet en kan een onnodige curettage voorkomen. Gedurende de operatie spuit de chirurg een radioactieve stof in, ter hoogte van de borst. Hij gaat daarbij uit van het principe dat deze stof dezelfde weg zal volgen als de kankercellen zouden nemen. “Er wordt dus gekeken welke lymfeklier het eerst wordt bereikt. Deze klier wordt weggenomen en geanalyseerd. Blijkt ze aangetast, dan gaat men verder. Indien ze niet is aangetast, houden we het hierbij. Dan werd maar één klier verwijderd, waardoor slechts een miniem risico op lymfoedeem bestaat.”

Onfeilbaar? “Nee, want het is niet onmogelijk dat een aangetaste lymfeklier over het hoofd wordt gezien, als de radioactieve stof een andere weg heeft genomen dan de kankercellen. Maar toch is het een betrouwbare techniek in termen van overleving. En in vergelijking met de curettage, geeft het minder symptomen van lymfoedeem.”

Volgens een recente studie ontwikkelen 19% van de patiënten bij wie de lymfeklieren op een klassieke manier werden verwijderd een lymfoedeem tegenover 3,5% van deze die een sentinelprocedure ondergingen.

Terug naar begin

Twee risicofactoren

Wie kan een lymfoedeem ontwikkelen? “Iedereen!”, zegt dr. Deltombe. “Het is onmogelijk te voorspellen. Wat we wel kunnen zeggen, is dat er twee risicofactoren bestaan: de uitgebreidheid van de curettage en de intensiteit van de radiotherapie. Met andere woorden: hoe meer lymfeklieren werden weggenomen en hoe intenser de patiënte werd bestraald, hoe meer kans op lymfoedeem. Door de sentineltechniek kan vermeden worden dat er onnodig lymfeklieren worden verwijderd. En doordat de radiotherapie vooruitgang boekt, kan steeds gerichter worden bestraald en zijn er minder hoge dosissen nodig.”
Goed om te weten: lymfoedeem ver-schijnt meestal in het jaar volgend op de behandeling van de kanker, maar dat kan ook jaren later. “Toch kunnen we stellen dat het risico vermindert met het verstrijken van de jaren.”

Terug naar begin

Vervelend, niet gevaarlijk

Het lymfoedeem kan verschillen in volume, ook in hardheid. Het is niet gevaarlijk, maar wel gênant, onesthetisch en erg vervelend. “De patiëntes moeten soms hun kledij wijder maken. Wanneer het lymfoedeem hard is, dan zal het ook nog een gevoel van zwaarte, zelfs van pijn veroorzaken. De patiënte kan ook pijn aan de schouder ervaren, omwille van het gewicht van de arm. Soms is enkel de bovenarm aangetast, maar soms ook de onderarm en de hand. Dan zal de patiënte moeite ondervinden om zaken vast te pakken, een beetje gelijkaardig met wanneer de op-zwelling veroorzaakt wordt door een wespensteek.”

De meest voorkomende complicatie is de infectie van de lymfewegen van de arm, wat lymfangitis wordt genoemd. “De lymfeklieren filteren het lymfevocht. Wanneer ze worden weggehaald, is de afweerfunctie van het lymfesysteem verminderd en is er een vergroot risico op infectie. Lymfangitis valt makkelijk te diagnosticeren en kan perfect met antibiotica behandeld worden.”

Terug naar begin

Preventie

De preventiemaatregelen zijn eenvoudig en richten zich vooral naar geopereerde patiënten die geen lymfoedeem vertonen. U laat het best geen bloedafname of controle van de bloeddruk gebeuren aan de geopereerde arm. Moet u een ingreep ondergaan, dan ook best geen infuus aan deze arm. Verder vermijdt u het best zware zaken op te tillen. Tuinieren mag, maar met handschoenen om het risico op ontstekingen te beperken.”

Terug naar begin

Kine op maat

“Het principe van de behandeling is eenvoudig: we proberen de lymfe die geblokkeerd zit, te draineren”, zegt dr. Deltombe nog. “De behandeling be-staat uit drie luiken: de manuele drainage, de druktherapie waarbij met een soort opblaasbare mouw het vocht draineert en bandagetechnieken tegen vochtophoping.

  • De manuele lymfedrainage wordt toegepast op beginnende of kleine
    lymfoedemen. “Dit is een zachte en oppervlakkige drainage, om de lymfe af te voeren.”
  • Voor een harder of volumineuzer lymfoedeem, kom men bij de druktherapie. “Rond de arm worden banden die lijken op een bloeddrukmanchet aangelegd. Men blaast ze op, te beginnen met die van de hand tot aan het bovenste deel van de arm. Het is een zeer krachtige methode.”
  • De bandagetechniek wordt als aanvulling van de twee vorige technieken gebruikt. “Hij bestaat erin de armen in verschillende lagen in te binden. De patiënten kunnen leren het zelf te doen en ze dragen de bandages vooral ’s nachts. Maar het is zeer nuttig om ook overdag een drukverband te dragen: dat staat toe de resultaten van de behandeling te behouden.”

Welk resultaat mogen we verwachten? “Een klein oedeem kan omkeerbaar zijn in twee of drie maanden. Maar als het een groot oedeem betreft, is de kans kleiner dat het omkeerbaar is. De behandeling wil het volume of de hardheid van het oedeem verminderen en zo het comfort en de levenskwaliteit van de patiëntes verbeteren.”

Terug naar begin

Aangenamer leven

Ook wie niets aan de oorzaak doet, kan de gevolgen van lymf-oedeem verzachten.

  • Hoe zwaarder een patiënte, hoe omvangrijker het lymfoedeem. Vermageren doet ook het volume van de arm verminderen.
  • Lymfoedeem houdt niet van warmte of van intense inspanningen. Het kan daardoor (tijdelijk) verergeren.
  • Met de arm wat hoger slapen, lijkt te helpen.

Terug naar begin

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content